Ünden bugüN

1928-1990 Dönemi

Cumhuriyet'in kurulmasıyla kadınlar, uğruna yıllardır mücadele verdikleri yasal

haklarını kazanırlar. Kadın artık bir kimlik değişimi sürecine girmiştir. 1950'li yıllara kadar çıkan kadın dergileri, bu yeni kadını, çok yönlü toplumsal yaşamın her alanına çekmeye çalışmakla birlikte, sayfalarında işlenen konular açısından esas olarak kadını bilgili bir anne ve eş olarak bilinçlendirmeyi hedeflemektedirler. 1950'li yıllardan 1970'li yıllara uzanan dönemde kadın dergiciliği bir duraklama yaşar. Bu dönemin dergileri genellikle magazin konulu ve fotoroman ağırlıklıdır. Bu ara dönemden sonra ve günümüze kadar gelen süre içinde ise, kadın dergiciliği gittikçe yükselen bir çizgi izler; seslendiği kesimler ve içerik açısından zenginleşir. Toplumun bütün alanlarında gözlenen alternatif arayışlar, kadın hareketinin yeni bir boyut kazanması, feminizmin "cinsiyet" konusunda getirdiği yaklaşımlar, dergilerde konu yelpazesini genişletir, dolayısıyla kadının özgürlüğü, cinselliği, ekonomik bağımsızlığı ve elde edilen hakların tam bir işlerlik kazanması konulan gündeme gelir. Bu son dönemde çıkan kadın dergileri, genel olarak beş ana bölümde toplanabilir: Kadın sorununa siyasal boyut getiren dergiler, ev kadınlarına seslenen dergiler, feminist dergiler, moda, güzellik ve yemek gibi konulara da yer vererek kadının toplumsal konumunu, ekonomik bağımsızlığını ve cinselliğini ele alan dergiler ve yeni bir olgu olarak da kadının konusunu İslam dini açısından ele alan dergiler.

Bu dergilerden İstanbul'da yayımlananlardan bazdan şunlardır:

Hanımlar Âlemi: Nisan 1929'da Mehmet Asaf tarafından 16 sayfa, haftalık olarak yayımlanır, "...şen şakrak, alaycı, fıkırdak yazılarla, resimlerle dolu zarif bir mecmuadır. Hanımlar Âlemi'nde 16 yaşında şakrak ve oynak bir güzel kız ruhu göreceksiniz" diye başlar.

Cumhuriyet Kadını: 1934'te çıkar. Sahibi ve umumi neşriyat müdürü Latiftir. 17 sayfa olarak 15 günde bir çıkar. O dönemin kadınını "Cumhuriyet devrinde yaşayan kadın bir cepheli kadın değildir. Bütün manası ile iş hayatında olduğu kadar eğlenceli cemiyet hayatında da kendisini gösteren kadındır. Fikir kadını olduğu kadar süs kadınıdır. Cumhuriyet kadını fikir mücadelelerine, edebiyat hareketlerine, spora ve aynı zamanda ev kadınlığına, anneliğine ve zevceliğine merbut mükemmel kadındır" biçiminde tanımlar.

Ev-tş: Nisan 1937'de aylık olarak çıkar. Sahibi ve umumi neşriyatı idare eden Tahsin Demiray'dır. 35 sayfalıktır. 180 sayı çıkmıştır.

Aile: 74 sayfalık 3 aylık bir ev dergisi olarak 1947'de çıkar. 20 sayı çıkmıştır. Yapı ve Kredi Bankası'nın bir yayınıdır. Sahipliğim Vedat Nedim Tor ve daha sonra Kâzım Taşkent yapmıştır. Amacım "Türk ailesinin huzura ve sükûna olan ihtiyacı büyüktür... İşte Aile dergisi dinlenme ihtiyacını en zevkli ve en faydalı bir tarzda doyurmak için çıkıyor... Aile zevkinizi yükselterek sinirlerinizi rahatlatacak ve yaşama şevkinizi canlandıracaktır..." şeklinde tanımlar.

1980'li

yılların kadın

dergilerinden

üçü.

Kadın Eserleri

Kütüphanesi

Arşivi/

Fotoğraflar

LaleperAytek

(sol ve orta)

Kadın Gazetesi: Haftalık içtimai siyasi kadın gazetesi olarak 1947'de 8 sayfa olarak İffet Halim Oruz tarafından çıkarılır. Yayın hayatına 1979'a kadar devam e-der. Çıkış amaçlarını şöyle özetleyebiliriz: "Cumhuriyet inkilabı kadınlarımıza ileri dünya kadınlığı arasındaki yerini vermiş bulunuyor. Türk kadınındaki kan ve ruh vasıfları bu hamlenin hem hızla hem de başarıyla vücud bulmasını desteklemiştir. Bundan dolayı Kadın Gazetesi Türk kadınlığının geçmişteki mevzularıyla ilgilenmek istemeyerek kısaca kadm-erkek eşitlik davası üzerinde fikir yürütmek lüzumunu duymayacaktır. Cemiyet içinde kadınla ilgili cinsel ve sosyal mevzular Kadın Gazetesi'nin de mevzuunu teşkil eder. Memlekete ve aileye yararlı görülen ve kadınlığımızın tekamülüne yardım edecek ilim, sanat, fikir hareketlerine ve kadınla ilgili aktualiteye kucağımızı açmış bulunuyoruz..."

Yelpaze: 1952'de Alâeddin Kral tarafından kurulmuş 25 sayfalık haftalık dergidir. 1967'ye kadar yayın hayatına devam etmiş, 771 sayı çıkmıştır. Müzik, sinema, moda haberleri, tefrikalar ve fotoromanlar derginin içeriğini oluşturur.

Günün Kadını: Ekim 1968'de Orhan Ural tarafından kurulmuş, aylık, 32 sayfalık bir dergidir. 1982'ye kadar 172 sayı çıkmıştır. Amacını "Biz bu mecmuada kadın ile ilgili her türlü konuya eğilecek, problemlerimizi çözmeye gayret edeceğiz. Karanlıkta kalanları aydınlığa, hakkımız olanı da koparmaya uğraşacağımız bu sütunlara siz hanım okuyucularımızın yardımlarım bekler..." şeklinde tanımlar.

Kadınların Sesi: Başlangıçta 4, daha sonraki sayılarda 23 sayfa olarak çıkarılan aylık dergi 1975'te İlerici Kadınlar Derae-ği'nin yayın organı olarak çıkar. Sahibi Be-ria Onger'dir. 60 sayı çıkmıştır. "1975 Dünya Kadınlar Yılı. Rengi, ırkı, dini, milliyeti ayrı milyonlarca kadın kendi ülkelerinde ve uluslararası konferanslarda toplumdaki geri durumlarının tarihi ve güncel nedenlerini artık büyük bir doğrulukla saptamışlardır. Günümüzde kadınlar toplumsal üretime ve yaşama her zamankinden çok katılmakta, içinde yaşadıkları sömü-

rü düzeninin acısını, çilesini ve sorunlarını tüm ağırlığıyla duyup anlamaktadır... Toplumdaki geri eşitsiz durumlarını daha zor kabullenmekte, daha çok nedenlerini bilmek ve değiştirmek eğilimlerini taşımaktadırlar. Seks, süs sembolü, aklı uzun saçı kısa, elinden cımbız ayna düşmeyen, yeri ev, görevi analık olan kadın tipi hem hayatın gerçekleriyle uyuşmamakta ve hem de giderek özenilir, aranır özellikler olmaktan hızla çıkmaktadır... Az eğitilmiş kadınların ucuz ve kolay yönetilir emeğinden milyarlar kazanmakta olan sömürücü hâkim sınıfların hiç de işine gelmemekte, hoşuna gitmemektedir... Bu verimli kâr ve oy kaynağı kitleyi elden kaçırmamak için ellerinden geleni yapmaktadırlar..."

Şefe; Aralık 1976'da Erol Simavi ve Sedat Simavi tarafından çıkarılan, 100-200 sayfalık aylık bir dergi olup yayın hayatına devam etmektedir. Dergi başlangıçta tamamıyla anne babalara çocukların eğitim, öğrenim ve sağlık konularında rehberlik amacını gütmüş, fakat daha sonraları kadın sorunlarını ele alan farklı bir yayın politikası izlemiştir.

Kadınca: Aralık 1978'de aylık ve 140 sayfalık bir dergi olarak Gelişim Yayınları tarafından çıkarılır. Yayın hayatına devam etmektedir. "Daha ilk merhabamızda fazla derinlere inmeyelim ama şunu da belirtmek istiyorum... Geleneklerimiz, göreneklerimiz çeşitli baskılar, yıllar yılı bir köşede oturmamızı hazırlamış, gösterememişiz kendimizi. Hâlâ bunun acısını çekiyoruz işte. Öylesine çekiyoruz ki kadın her yerde, evinde, işinde, çoluklu çocuksuz başarıdan başarıya koşup kendini ispatlarken gelip 'ciddi röportaj okumaz, o yalnız fotoroman okur' diyorlar. Biz ise diyoruz ki kadın hepsini okur, aynı erkek gibi. Fotoromanı da, dedikoduyu da, röportajı da, gazetelerin ciddi köşelerini de. Ve diyoruz ki... Az kaldı... Devir değişiyor, günler eski günler, düşünceler eski düşünceler değil. Kadın ve erkeğin kafaca eşit olduğu ispatlanıyor... Yakında nasıl erkekçe deniyorsa kuvvede, üstüne basarak kadınca da denecek. Böyle düşünmeyen azınlık yalnız kalacak..."