Ünden bugüN

1860-1928 Dönemi

Tanzimat'la birlikte, Osmanlı aydınının Batılılaşma çabalan ve toplumun yeniden o-luşturulması gayretleri, kadın konusunu da gündeme getirmiştir. Özellikle kadınların eğitimi, toplumun modernleşmesi için en önde gelen koşullardan biri olarak görülmüştür. Bu nedenle, bu dönemde açılmaya başlayan kız okullarıyla birlikte, kadınları ev içinde de eğitmeyi amaç edinen, gazete, mecmua, risale biçiminde 40'ı aşkın süreli yayın çıkarılmıştır. Bu yayınlarda kadınlara fenni çocuk bakımı ve terbiyesi, ev idaresi ve tarih, coğrafya gibi konularda ansiklopedik bilgiler sunulmuş, aynca edebiyat, müzik, moda ve bilmece sayfalarına da yer verilmiştir.

Bu süreli yayınlar, zamanla kadın yazarların yetişmesine de yardımcı olmuş ve bazıları giderek kadınların hak ve taleplerini dile getirdikleri ve etrafında örgütlendikleri yayın organlarına dönüşmüştür.

Kronolojik sırayla İstanbul'da yayımlanan kadın dergileri şunlardır:

Terakki-i Muhadderat: "Muhadderat için gazetedir. Bu gazete haftada bir kere pazar günleri Çiçek Pazan'nda Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye Matbaası'nda tabolu-nur, malumat ve ilanat-ı nafia maalmemnuniye kabul kılınır." Yayımlayıcısı Ali Ra-şid'dir. 15 Haziran 1285/27 Haziran 1869-20 Ağustos 1286/1 Eylül 1870 arasında 48 sayı olarak çıkmıştır.

Vakit yahut Mürebbi-i Muhadderat: "Bu gazete haftada bir çıkar. Kadınlara dair nafi şeylerden bahseder." Sahibi Fi-lip, imtiyaz sahibi Lütfü'dür. 26 Şaban 1292/27 Eylül 1875-6 Zilkade 1292/4 Aralık 1875 arasında 8 sayısı bulunmaktadır.

Aile: "Aileye, yani kadınlara, çocuklara, ev işlerine müteallik mebahis-i nıü-tenevviayı cami mecmuadır." Sahibi Mih-ran, muharriri Şemseddin Sami'dir. 17 Ce-maziyelahir 1297/27 Mayıs 1880-2 Recep 1297/10 Haziran 1880 arasında yayımlanmış 3 sayısı vardır.

insaniyet: "Bu risale-i mahsusa kadınlara müteallik olarak senede on iki nüsha çıkarılacaktır" denmesine karşın ancak 2 sayısı bulunmaktadır: 1299/1882-Rebi-ülahır 1300/Şubat 1883. Muharriri Mah-mud Celaleddin'dir.

Hanımlar: "Kadınlara mahsus olup ayda bir kez neşr olunur mecmuadır." Muharriri Cafer'dir, l sayısı bulunmaktadır (Muharrem 1300/Kasım 1882).

Şükûfezar: Ey talibe-i safa-yı mânâ / iman ile bak Şükûfezar'a /Ezhar-ı edeb semimi solmaz/ Tercih eder ehl-i dil bahara. Şeyh Vasfi'nin bu dörtlüğünü kendilerine tanımlayıcı ad olarak benimseyen bu risale, kadınlar tarafından çıkarılan ilk yayındır. Sahib-i imtiyazı Arife Hanım'dır. Arife Hanım yayın amaçlarım "siyasetten başka her şeyden bahsetmek" olarak belirtmiştir. 1303/1887'de 5 sayı olarak çıkmış bu süreli yayının yazı kadrosu da kadınlardan oluşmuştur ve daha çok şiir dergisi niteliğindedir.

Mürüvvet: "Haftada bir kere neşrolunur. Mürüvvet gazetesinin hanımlara mahsus nüshasıdır". 15 Şubat 1303/27 Şubat 1887-13 Nisan 1303/25 Nisan 1887 arasında 9 sayı çıkmıştır. Müdürü Mehmed Zi-yaeddin, yazı işleri müdürü Mahmud Ce-maleddin'dir.

Parça Bohçası: "Mecmua-i Aile. Her ayın birinci ve on beşinci günleri çıkar." 1305/1889'da yayımlanmıştır. Kurucuları Hatice Semiha ve Rabia Kâmile olarak geçen bu yayının da ancak l sayısı mevcuttur.

Hanımlara Mahsus Malumat: Fransızca başlığı da vardır: Le "Malumat"pour dames. "Edebiyat, ahlak, sanayi vesaire-den bahis hanımlara mahsus malumat." Müdür ve muharriri Mehmed Tahir'dir. Mevcut olan ilk sayısı 8.'den başlamak ü-zere 28. sayıya kadar, 14 Safer 1313/5 Ağustos 1895-17 Recep 1313/3 Ocak 1896 tarihleri arasında olmak üzere 17 sayısı bulunmaktadır.

Hanımlara Mahsus Gazete: "Gazetemizi neşretmekten asıl maksadımız mena-fi-i mülk-i devlete hizmet-i ciddiyeden i-barettir." İmtiyaz sahibi İbnülhakkı Meh-

istanbul'da çıkan kadın dergilerinden bazılarının kapaklan (soldan sağa)

1. sıra: Demet, Süs,^Hanım;

2. sıra: Hanımlar Âlemi, Mahasin, Genç Kadın.

Kadın Eserleri Kütüphanesi Arşivi/Fotoğraflar Laleper Aytek

med Tahir'dir. Müdireliğini ise Mehmed Tahir'in eşi Fatma Şadiye Hanım yapmıştır. 19 Ağustos 1311/1 Eylül 1895-26 Cema-ziyelevvel 1326/25 Haziran 1908 arasında yayımlanmıştır. İstanbul kütüphanelerinde bulunabilen sayılarının mevcudu 612' dir. 1-150. sayılar haftada iki kez, 150-612. sayılar arası haftalık olarak yayımlanmıştır. 400. sayıdan itibaren yeni baştan nu-maralandınlmışsa da eski numaralar da devam ettirilmiştir. Moda ve genç kızlar için ilaveler de vermiştir (bak. Hanımlara Mahsus Gazete).

Demet: "Edebi, ilmi, siyasi hanımlara mahsus haftalık musavver mecmua." 17 Eylül 1324/30 Eylül 1908-29 Teşrinievvel 1324/11 Kasım 1908 arasında 7 sayı ola-

Temmuz 1911 arasında yayımlanmış 7 sayısı vardır. Sahibi ve müdürü Nizameddin Hasip'tir.

Kadm: "Kadınların fikri ve içtimai terakkilerine çalışır risale." 11 Ağustos 1327/ 24 Ağustos 1911-5 Temmuz 1328/18 Temmuz 1912 arasında 15 günde bir olmak üzere çıkmıştır. İstanbul kütüphanelerinde 13 sayısı bulunmaktadır.

Kadınlar Dünyası: "Kadınlık hukuk ve menafiini müdafaa eder musavver gazetedir. Sehaifimiz cins ve mezhep tefrik etmeksizin Osmanlı hanımlarının asarına küşadedir." Osmanlı kadınları Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin yayın organıdır. Kadınlar tarafından çıkarılan bu yayının imtiyaz sahibi Nuriye Ulviye Mevlan, ilk sa-