Ünden bugüN

KALYONCU KIŞLASI

Beyoğlu İlçesi'nde, Kasımpaşa'da, Kap-tan-ı Derya Cezayirli Gazi Hasan Paşa tarafından 1198/1783'te yaptırılan kışla.

İnşası, III. Selim'in (hd 1789-1807) gerçekleştirdiği reformlar döneminin hemen öncesine rastlar. Bu nedenle, istanbul'da yaptırılan modern kışla binalarının ilk örneğini ortaya koyması açısından önemlidir.

Bahriye'nin devamlı ve ücretli askeri olmayıp, yalnızca donanmanın sefere çıkmasından önce belirli bazı yerlerde görev yapmak üzere toplanan ve "taşralı nefe-rât" adı da verilen kalyoncu askerleri gerekli zamanlarda göreve getirilir, donanmanın seferden dönüşünde ise oturdukları yerlere geri gönderilirler, bir kısmı ise Galata'daki bekâr odalarında kalırdı. Reformlarla birlikte düzenli ordunun oluşturulması sırasında donanma için amaçlanan, taşradan asker toplamaya gerek kal-

17, Vue de rnmirauîe â Kasihı-Padıa.

Yüzyıl başından bir kartpostalda Kalyoncu Kışlası.

Ayşe Yetişkin Kubilay koleksiyonu

madan sürekli bir deniz gücü oluşturmaktı ve bunun için asker sayısının ilk aşamada 5.000'den 8.000'e, daha sonra 12.000'e yükseltilmesi kararı alınmış, böylelikle bekâr odalarında kalan askerler için kışla yapımı gereksinimi doğmuştu. Düzensiz askerlerin disiplinsizliklerinin de etkisiyle Hasan Paşa, harcamaları tamamıyla kendi servetinden karşılanmak üzere kalyoncu askerleri için bir kışla yaptırmıştı.

En fazla 8.700 asker barındırabildiği bilinen kışla daha sonra yapılacak olan kışlalarda görülen ortası avlulu, dikdörtgen planlı klasik şemanın ilk uygulaması olarak karşımıza çıkar. Kagir malzemenin kullanıldığı yapıda avluyu dört bir yandan çeviren 3 kadı koğuşlar dizisi, her katta yinelenen oldukça sade dikdörtgen pencereler ile aydınlanır. Uygulanan bu basit pencere düzeni, yapının cephesinde monoton bir görünüm yaratır. Girişin, iki serbest dört sütunla taşınan bir çıkma şeklinde düzenlenmesi, simetrik ve aksiyal düzen gösteren yapı için aynı zamanda hem hareketlilik hem de ana aksın belirginleştirilmesi ve özellikle vurgulanmasına işaret eder. Avluda bulunan cami ile aynı aksta yer alan girişin pencereleri yine dikdörtgen şeklinde düzenlenmiştir. Avluya bakan pencereler ise, duvara yaslanan iki sütunla taşınan ve kat boyunca uzanan yuvarlak kemerler içine alınmıştır. 1784'te Fransız elçisi ile birlikte istanbul'a gelen Fransız ressam J. B. Hilair'in çizdiği ve 1782-1822 arasında Paris'te basılan kitapta yer alan desende, Kalyoncular Kışlası yer alır ki, yapımından hemen sonrasını gösterdiği için belgesel bir nitelik taşır. Günümüze ulaşması nedeniyle bir karşılaştırma da yapılabilen kışlanın bugünkü görünümüyle ilk halinden pek farklılık göstermediği görülür. Günümüzde girişi taşıyan sütunlar dahil aynı şemayı yinelemekle birlikte zaman içerisinde onarımlar geçirmiştir.

Bugün Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'

403