Ünden bugüN

HEKİMOĞLU ALİ PAŞA TEKKESİ

bak. ABDAL YAKUB TEKKESİ

HEKİMOĞLU ALİ PAŞA VALİDESİ ÇEŞMESİ

Ahırkapı'da Akbıyık ve Ahırkapı sokaklarının kesiştiği köşededir. Kitabesinden 1147/1734'te Hekimoğlu'nun annesi için yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Çeşmenin haznesi bugün arkasındaki yapılarla birleştiğinden bu konuda kesin bilgi vermek mümkün değildir. Beyaz mermerden yapılmış ön cephe örtü sistemindeki bazı eksiklikler ve kopmuş suluklarına rağmen

Hekimoğlu Ali Paşa Validesi Çeşmesi

Yavuz Çelenk, 1994

çeşmenin 18. yy'a ait çok seçkin bir örnek olduğu söylenebilir.

Bugünkü verilere göre yatay yerleştirilmiş bir dikdörtgenden oluşan ön cephe, dikey eksende gelişen üç üniteden oluşmaktadır. Ortada dışa doğru taşırılmış, birbirine sivri bir kemerle bağlanmış iki ayak arasına aynataşı yerleştirilmiştir. Aynataşı-nın önünde iki tarafında birer dinlenme taşı bulunan tekne vardır. Yan taraftaki üniteler birer sulukla zenginleştirilmiştir.

iki bloktan oluşan aynataşı, silmelerle altı panoya ayrılmıştır. Musluk lülesinin bulunduğu alttaki pano ortada iki servi a-rasına oturtulmuş bir çiçek rozetiyle bezenmiştir. Rozet çiçekleriyle dolgulanmış dilimli bir kemer formuyla taçlandırılmış bu panonun iki tarafındaki kemer gözü içinde yayvan ağızlı kaplara yerleştirilmiş elma ağacı motifleri benzer bir şema çizmektedir. Bunların üstünde benzer kaplarla tasarlanmış erik ağacı motifleri vardır. Bu panolarda karşılıklı oturtulmuş birer mısır motifi dikkati çekmektedir. Musluk lülesinin üstündeki pano iki tarafında birer rozet bulunan yelpaze motifiyle süslüdür. Bir mukarnas ve bir palmet sırasıyla geçilen kemer aynasında kıvrık dal ve rumîler-den oluşan bir kompozisyon görülür. Kemerin köşe üçgenleri "C" kıvrımlı dallar çevresine serpiştirilmiş yapraklarla bezelidir. Bunun üstünde yukarıda kıvrık dal ve yaprak bordürüyle sınırlanmış kitabe yer alır. Kitabenin üzerindeki mukarnas ve palmetli bordürle bezeli orta ünite saçağa bağlanır, iki yönde birer sütunçeyle son bulan ayaklar, silmelerle bir dikdörtgen çerçeve içine alınmıştır. Bu çerçevenin içinde kitabeyi üstten kuşatan bordürün iki tarafta dinlenme taşlarına kadar indiği görülmektedir. Bu bordürle ayaklar arasına üzengi seviyesinden başlayarak, üst üste, karşılıklı ikişer vazoda çiçek motifi yerleştirilmiştir.

Simetrik süslemelere sahip olan yan ünitelerde,-üstte bir yarım rozet çiçeğine benzeyen küçük istiridye nişle taçlandırılmış suluk vardır. Ters dönmüş bir palmet üzerine oturtulmuş sulukların kâseleri bugün yerinde yoktur, istiridye niş üstünde iki tarafı hurma dalı ile sonlanan bir yelpaze motifi görülür. Onun da üstünde yayvan taşlara yerleştirilmiş iki tarafta bi-

rer mısır motifi ile bezenmiş armut ağaçlı panolar yer alır.

Çeşmenin farklı plastik nitelikler arz e-den panolarındaki mısır motiflerinde belki de "Mısırlı" lakabım kullanan bir ustanın yüksek kabartmalarla üç boyutlu çalışmalara doğru gelişen sanatını görmek mümkündür. Azapkapı'daki Saliha Sultan Sebili'nde hiç görülmeyen ve Tophane'deki L Mahmud Meydan Çeşmesi'nde karşımıza çıkan mısır motifleriyle işaretlenmiş bu panolar, Mısırlı'nın belki de hurma dallarıyla son bulan yelpaze motifleriyle "Hacı" ya da "Bağdadî" lakabını kullanan ustasını geçtiğini düşündürmektedir.

Bibi. Tanışık, istanbul Çeşmeleri, I, 144-145; A. Egemen, istanbul'un Çeşme ve Sebilleri, İst., 1993, s. 380-381.

H. ÖRGÜN BARIŞTA