Ünden bugüN

KANDİLLİ BAHÇESİ

Kandiili'de, 16. yy'dan itibaren varlığı bilinen hasbahçe.

Adı ilk kez, 991/1583'ten başlayarak, Mevacib Defterleri''nde Bağçe-i Kandil o-larak geçer.

KandiIli'de(->), özellikle Akıntı Burnu çevresinde yamaçlar denize dik ve kayalık olarak iner. Bu mevkide, bir kaya üzerinde, set set yükselen ve laleler, sümbüllerle bezenmiş bir bahçenin varlığından Evliya Çelebi de söz eder. Evliya Çelebi' ye göre bu hasbahçeyi III. Murad (hd 1574-1595) düzenletmiş; daha sonra kayalık yamaç üzerine kasırlar kurulmuş, bahçe genişletilmiştir. Kandilli Bahçesi'nin bir bölümünde halen, Kandilli Kız Lisesi(->) bulunmaktadır.

IV. Murad'ın (hd 1623-1640) Revan seferinden dönüşte, bir şehzadesinin doğumu münasebetiyle her yanını kandillerle donattığı ve geceler boyunca parlayıp u-zaktan görülen ulu servi ağacı da bu bahçede olmalıdır.

1078/1667-68 tarihli bir belgeden öğrenildiğine göre, diğer bazı hasbahçelerle birlikte Kandilli Bahçesi ve içindeki bazı binalar onarılmış; 1704'te de Kandilli Bahçesi kasır ve köşklerinde bulunan bina ve eşyanın sayımı yapılmıştır. Bu sayımın kayıtlarına göre, bahçede deniz üstünde fevkani Kurşunlu Kasır, civarında Kubbe Odası, Kafesli Kasır, Tahtani Şadırvanlı Kasır, Valide Sultan Odası, Bülbül Köşkü, Cafer Paşa Kasrı, Saydhane Odası, Yalı Kasrı, Bostancılar Mescidi gibi binalar vardı. Yine aynı belgeden bu binaların çok değerli eşya ile döşenmiş olduğu anlaşılmaktadır.

Evliya Çelebi, bir cennet bahçesine benzettiği Kandilli Bahçesi'nde bir üstat ile 100 kadar bahçıvan neferinin bulunduğunu yazar. Padişahlar, Kandilli'deki hasbah-çeye bazı defalar "tebdilen halvet tariki ve lüzumu kadar bendegân ile gelir, burada eğlenirlerdi". Kanuni'den başlayarak III. Murad, I. Ahmed (hd 1603-1617), IV. Murad, IV. Mehmed (Avcı) (hd 1648-1687),

II. Süleyman (hd 1687-1691), III. Ahmed

(hd 1703-1730), I. Mahmud (hd 1730-1754)

III. Selim (hd 1789-1807), II. Mahmud (hd

1808-1839) bahçeye ve buradaki sahilsa
ray ve kasırlara özel ilgi göstermiş olan pa
dişahlardır.

Akıntı Burnu'ndan başlayarak tepelere kadar set set yükselen Kandilli Bahçesi'n-deki saray topluluğunun ilk binası sahilde geniş rıhtımı olan fevkani Kurşunlu Kasır' di. Bu adı, üstü kurşunla kaplı olduğu için almıştı. Dört yanı açık bir dinlenme kasrıydı. Saydhane (avlanma) Odası da deniz kenarındaydı. Padişah ve yanındakiler buradan denize olta atar, balık tutarak eğlenirlerdi. Valide Odası, IV. Mehmed'in eşlerinden III. Ahmed'in annesi Emetullah Gül-nûş Valide Sultan'ın(->) Kandilli Bahçesi' ne geldiğinde kaldığı bölmeydi.

Bahçedeki çeşitli kasırlar arasında yapım tarihi kesinlikle bilineni, IV. Murad'ın emriyle 1632-1634 arasında Cafer Paşa'nın yaptırdığı Cafer Paşa Kasrı'dır. Bu kasrın

IV. Murad'ın Revan seferinden dönüşte

kendisi için hazırlanmış olan kasırla aynı
bina olup olmadığı tartışmalıdır.

Kandilli Bahçesi, içindeki binalarla birlikte padişahlara ve çevresine mahsus görünümünü daha I. Mahmud döneminde yitirmeye başladı. I. Mahmud buradaki sa-hilsarayı onartmakla birlikte bazı bölümleri, özellikle içerilerde kalan araziyi parselleterek dağıttı ve bahçe giderek bir Boğaziçi köyüne; Kandilli semtine dönüştü.

Bibi. M. Erdoğan, "Osmanlı Devrinde istanbul Bahçeleri", l/D, (1958), s. 177-178; M. C. Atasoy, Kandiili'de Tarih, İst., 1982; Aslanoğlu-Evyapan, Eski Türk Bahçeleri, 42.

İSTANBUL