Ünden bugüN

HEKİMBAŞI BEHÇET EFENDİ YALISI

19. yy'da Bebek vapur iskelesi yanma yapılmış, önemli bir yalıydı.

III. Selim'in (hd 1789-1807) hekimbaşı-sı, devrin ünlü âlimlerinden Mustafa Behçet Efendi (1774-1834) yalının bilinen ilk sahibidir. Behçet Efendi, III. Selim'in 1805' te hekimbaşısı olunca onun verdiği para ile bu yalıyı satın almıştır. Yalı, tarihteki bazı siyasi toplantılara sahne olmuş; 1831'de İngiltere, Rusya elçileri, Fransa maslahatgüzarı ve Osmanlı hükümetinin temsilcileri Yunan smırıyla ilgili görüşmeleri burada yapmışlardır. Behçet Efendi'nin ölümünden sonra yalıda kardeşinin oğlu Abdülhak Molla(->) yaşamıştır.

Abdülhak Molla'mn tek oğlu Hayrullah Efendi(->), yalıda uzun süre oturduktan sonra bir ara burasını Keçecizade Fuad Paşa'ya vermiştir. Keçecizade Fuad Paşa'nın oğlu ölünce, paşa üzüntüsünden yalıyı terk ederek Şekib Paşa Yalısı'na taşınmıştır. Ancak oraya sığamamış, Hayrullah Efendi kendi yalısında kalmasını teklif etmiştir. Böylece Keçecizade Fuad Paşa Hekimbaşı Yalısı'nda, Hayrullah Efendi de Kanlıca'da altı ay oturmuşlardır. Hayrullah Efendi kendi yalısına döndükten sonra Tahran sefirliğine atanmış, bu nedenle boşalan yalı İran Sefiri Hüseyin Hamâ'ya kiralanmış, sonra da Mütercim Rüştü Paşa'ya satılmıştır. Onun ölümüyle de II. Ab-dülhamid'in (hd 1876-1909) adamlarından Lütfi Ağa'mn oğlu Mabeyinci Faik Bey yalıyı satın almıştır. II. Abdülhamid'in kızı Ayşe Sultan burada yeni bir yalı yaptırmak isteyince Faik Bey yalıyı satmak zorunda kalmıştır. Hekimbaşı Yalısı yıktırılmışsa da yerine Ayşe Sultan'm yalısı yapılamamış, korudaki köşklerle yetinilmiştir.

Abdülaziz'i (hd 1861-1876) tahtan indirme çabalan arasında Hüseyin Avni Paşa burada birtakım gizli toplantılar düzenlenmiştir. Ayrıca Şair Abdülhak Hâmid 5 Şubat 1852'de burada dünyaya gelmiş ve çocukluğunu geçirdiği yalıdan anılarında söz etmiştir.

Boğaziçi'nin ilk topografik haritasını yapan Mareşal Moltke de Hekimbaşı Yalısı ve bahçelerine değinmiştir.

Hekimbaşı Yalısı, bezemesi, mimari yapısı ye döşenişiyle Boğaziçi'nin Avrupai görünümdeki yapılarından birisiydi. Pembe boyasından ötürü Pembe Yalı ismiyle de tanınan, büyük, ortanca ve küçük yalı isimlerinde üç bölümden meydana gelmişti. İki katlı, ek bölümlerle dışarı taşmış altlı üstlü, ince uzun pencereli yalının dışarı taşan bölümlerinde çatı üçgen alınlıklar oluştururdu. İçerisinde büyük divanhaneler, salonlar, odalar vardı. Çiçek ve meyve ağaçlanyla kaplı bahçesi arkada Şehitlik Tepesi'ne kadar uzanırdı.

Bibi. F. N. Uzluk, "Hekimbaşı Yalısı", VD, X (1965), s. 251-260; Şehsuvaroğlu, Boğaziçi, 230.

ERDEM YÜCEL