Ünden bugüN

Karaköy Meydanı

Karaköy Meydanı, bir taraftan Galata Köprüsü ve Karaköy iskelesi ile diğer taraftan Karaköy-Beyoğlu Tüneli ile olan bağlantısı sayesinde şehrin özellikle ticari, tarihi ve turistik bir kavşağıdır. Galata Köprüsü'nden Karaköy Meydanı'na çıkışta, sağda (doğu-kuzeydoğu yönünde) rıhtıma paralel olarak giden 4 cadde vardır: Rıhtım Caddesi, Kemankeş Caddesi, Galata Mumhanesi Caddesi ve Necati Bey Caddesi. Necati Bey Caddesi eski tramvay yolunun geçtiği caddedir ve Kaba-

KARAKÖY KÖPRÜSÜ

456

457

KARAKÖY MESCİDİ

19öO'lı yıllarda Karaköy.

Ara Güler

taş'ta, Meclis-i Mebusan Caddesi adını alarak deniz kıyısı boyunca Boğaziçi'ne doğru gider. Meydandan kuzey istikametine uzanan Karaköy Caddesi, Yüksekkaldı-rım'da 3 yola ayrılır: Kemeraltı Caddesi, Yüksekkaldırım Yokuşu, Voyvoda Caddesi. Meydanın batı tarafından ise, Azapka-pı Geçidi ile Aksaray, Kasımpaşa ve Taksim yönlerine ulaşılır.

Romalılar, Bizanslılar, Venedikliler, Cenevizliler ve Türkler zamanında büyük ö-nem taşıyan Karaköy Meydanı bugün de istanbul'un en önemli kilit noktalarından biridir.

Türkler döneminde Halic'in iki yakasının bağlantısı ilk olarak 1836'da Unkapa-nı ile Azapkapı arasında inşa edilen köprü ile sağlanmış ise de, bu bağlantı Dolmabah-çe Sarayı ile Babıâli arasındaki yolun kısaltılması için Karaköy ile Eminönü arasında 1845'te inşa edilen bir ahşap köprü ile daha da kolaylaştırılmıştır. Bu köprünün dayanıklı olmaması, 1870-1871'de demirden bir yenisinin yapılmasını gündeme getirmiş; 1912'de bu köprü de sökülüp yakın zamana kadar kullanılan Galata Köprüsü kurulmuştur (bak. Galata köprüleri). Daha bu dönemlerden itibaren Karaköy Meyda-

m'nın önemi ve trafiği artmış, fakat hâlâ dar yolların kesiştiği bir kavşak olmaktan öteye gidememiştir.

1864'te Altıncı Daire-i Belediye tarafından yıktırılan 2.800 m uzunluğundaki Galata surları, Galata ve Karaköy civarında 9.000 m2 alanın açılmasına imkân vermiş ve Karaköy Meydanı da buradan nasibini almıştır.

Özellikle 1950'lerde meydan, deniz, kara ve yaya trafiğinin nüfus artışına bağlı o-larak artması neticesinde, doğan ihtiyaca cevap vermek üzere çeşitli imar hareketlerine tekrar başlanmış; bu sırada birçok yapı yıkılmıştır. Eski Cenyo, ünlü birahane Tokatlı, ünlü mezeci Yayla, postane, pastane, ayakkabıcı dükkânları, Mehmed Ali Paşa Hanı ve Yataklı Vagonlar Şirketi'nin bulunduğu han, yine ünlü italyan mimar Raimondo D'Aronco'nun yaptığı Karaköy Mescidi(->) olarak bilinen küçük cami hep bu dönemde yok olmuştur.

Yaya ve taşıt trafiğinin daha da artması nedeni ile meydan 1964'te yeni bir imar dönemi daha geçirmiş; bu sefer 63 kolon üstüne oturan, 2 dönümlük alanı kapsayan, içerisinde 23 dükkânın bulunduğu yayalara mahsus bir altgeçit yapılmış ve

Karaköy'ün denizden görünümü. Tahsin Aydoğmuş,

meydan daimi trafik akımına açılmıştır. Geçidin Necati Bey Caddesi'ne, Tünel'e ve Galata Köprüsü'nün iki ayrı yönüne çıkışları bulunmaktadır.

1977'de yeniden düzenlenen meydana ağaç ve süs bitkileri dikilmiş, park tipi lambalarla aydınlatılmıştır. Bu düzenlemede köprüden gelen araçlardan otobüs ve troleybüslerin Rıhtım Caddesi'nden, diğer araçların ise Karaköy Meydam'ndan geçmesine izin verilmiştir. 1974'te inşa e-dilen kadı otopark Karaköy Meydanı'nı doğal otopark olmaktan kurtarmıştır.

1912 tarihli Galata Köprüsü'nün dubalarının artık işlevini yerine getirememesi nedeni ile 1986'da hemen yanına yeni bir köprünün inşa edilmesine başlanmış, yeni köprü 1992'de faaliyete geçirilmiştir. Köprü ile birlikte Eminönü ve Karaköy meydanları ve 1964 tarihli Karaköy Altgeçidi' nin çıkış kapıları da yeniden düzenlenmiştir.

Karaköy Meydam'nın deniz ve kara u-laşımı ile istanbul'un ticaret hayatına birkaç asırdır hizmet verdiği, civarında kurulan ve bugün de halen mevcut olan bankalardan, ticari teşekküllerden, liman ve gümrük depolarından anlaşılmaktadır. Söz konusu işyerleri, 19. yy'ın ikinci yansında başlayan kapitalist ilişkilerin ve Batılılaşmanın ürünü olarak ortaya çıkmış, çoğu yabancı mimarların eseri olan yapılardır. Bunlardan biri italyan mimar G. Mongeri'nin yaptığı Karaköy Palas'tır. Giriş katındaki pencerelerden birinin yanında mimarın ismi görülebilir. Ünlü Abed Han da bu sıradadır. Galata Köprüsü'nden Karaköy Meyda-nı'na çıkışta, hemen sağda ikinci katının üstünde bulunan görkemli heykelleri ile dikkat çeken bina bugün Ziraat Bankası binası olarak kullanılmaktadır, ilgi çekici diğer bir yapı da Voyvoda Caddesi ile Yüksekkaldırım Sokağı'nın kesiştiği yerde 1911-1913.tarihli Minerva Hanı'dır.

Bibi. S. tzzet, L'histoirede Constantinople, ist., 1929; C. E. Arseven, Eski Galata ve Binaları, ist., 1329; R. Ziyaoğlu, Yorumlu istanbul Kütüğü, İst., 1985; M. Belge, istanbul Gezi Rehberi, ist., 1993.

MEHMET YENEN