Ünden bugüN

Kasap İlyas Camii

Nurdan Sözgen/ Onyx, 1994

L..

KASAPLAR

478

479

KASEM AĞA CAMÖ

19. yy'ın sonlarında istanbul sokaklarında dolaşan bir seyyar kasap. Nuri Akbayar arşivi

nişi Kasap Ilyas'ın mezarından başka zamanla ilave edilen mezarlarla bir hazire o-luşmuştur. Kareye yakın bir alan kaplayan bu nazirede çoğu kırık ve devrilmiş birçok mezar taşı vardır. Caminin 1894 depreminden sonra yeniden inşası sırasında yenilenmiş olan baninin mezarında beş satır halinde talik hatla yazılı mezar taşı kitabesi mevcuttur.

Bibi. Ayvansarayî, Radika, I, 175; Barkan-Ayverdi, Tahrir Defteri, 351-353; Ayverdi, Fatih III, 430-431; Öz, istanbul Camileri, I, 85; Fatih Camileri, 145.

AHMET VEFA ÇOBANOĞLU

KASAPLAR Bizans Dönemi

Bizans'ta et, günlük yiyeceğin ayrılmaz parçasıydı. 7. yy'dan itibaren ekmeğin azalmasıyla, süt ürünleri ve etin payı giderek artmıştı. En çok tutulan kuzu eti olup, sığır ve domuz eti de tüketilirdi. Kremona-lı Liutprand(->) imparatorluk sarayında kendisine sunulan yağlı keçi etinden hiç hoşlanmadığını kaydeder. Domuz eti kaba bir et olarak tanımlanır ve fakir halk ta-bakalannca tüketilirdi. Sığır etine ise 12. yy yazarı N. Honiates'in(->) yazmalarında rastlanır. Bu tarihte Konstantinopolis'ten ge-

çen Haçlılar sığır etini bol miktarda tüketiyorlardı.

Konstantinopolis'te kesimlik et genellikle geyik, tavşan ve domuz gibi yabani hayvanların avlanmasıyla ya da beslenen sürülerden sağlanıyordu, imparator VI. lo-annes Kantakuzenos'un(->) (hd 1347-1354) 50.000 domuza sahip olduğu bilinmektedir.

Geç Roma ve Bizans döneminde domuz kasapları, koyun ve sığır kasapları ile et a-lım satımıyla uğraşanlar ayrı ayrı adlandırılmıştır. Sığır kasapları için "makallarios" deyimi kullanılırken, kasaplar loncasının veznedarına "makallerios logarites", domuz kasaplarına da "hoiromageiros" denirdi. 419'da II. Teodosios'un(->) (hd 408-450) bir fermanla sığır ve domuz kasaplarını tek loncada birleştirmesinden anlaşıldığına göre daha önceleri bunlar ayrı loncalarda toplanmışlardı. 10. yy'da başkentteki lonca yaşamına ilişikin önemli bir kaynak olan EparhosKitabı'na. göre, "makallarioi" (kasaplar) ve "hoiremporoi" (domuz tüccarları) iki lonca halinde örgütleniyorlardı ve sığır ya da koyun kasaplarının domuz satın almaları ve onları barındırmaları kesinlikle yasaktı.

Konstantinopolis'teki kasaplar Strategi-

1582 şenliği

dolayısıyla

düzenlenen

esnaf alayında

Nakkaş

Osman'ın

kasapların

geçişini

betimleyen

minyatürü.

Surname-i

Hümayun, 16. yy

TSM Kütüphanesi

on(-t) ve Tauri Forumu'ndan(->) başka yer-lerde çalışamazlardı. Kasapların koyun ve sığır almak üzere Nikomedia (izmit) ya da diğer yakın kasabalara gitmeleri yasak olduğu gibi, o dönemde domuz ticaretinin merkezi olan Nikomedia dışında bir yerden domuz almaları da yasaktı. Buna karşılık kasapların düşük fiyattan hayvan almak üzere Sangarios (Sakarya) Irmağı'ndan öteye geçmelerine, sığır ve koyun açısından çok zengin olan Kapadokya yöresine gitmelerine izin veriliyordu.

Konstantinopolis'te faaliyet gösteren kasaplar et fiyatlanm şehrin eparhos'unun (belediye başkanı-vali) kontrolü altında saptarlardı. Kesilen hayvanların bağırsak, baş ve ayaklarının kasaplar tarafından alı-konmasına izin verilmekte, fakat kanlarının tüketilmesi kesinlikle yasaklanmaktaydı. Kalan ederin saptanan fiyattan halka satılması zorunlu olup, boğulmak suretiyle öldürülen hayvanların etleri yenmezdi.

Kasapların kullandığı mühürlerden çok azı günümüze ulaşmıştır. 8. yy'da yaşamış kasap Anastasios'a ait mühürden anlaşıldığına göre kasapların yönetsel işlevleri de vardı. Günümüze ulaşan bir başka "makallarios" mührü de 10. yy'dan kalmadır.

1320'de, Venedik balyosu Venedikli et ve balık satıcılarının Konstantinopolis'e sokulmamasım kınayan bir protesto notası göndermişti. Bu da söz konusu tarihlerde bazı sorunlann varlığına işaret etmektedir. Kasap loncasının 15. yy'da varlığını sürdürdüğü fakat bu dönemde kasapların başka alanlarda da faaliyet göstermelerine izin verildiği bilinmektedir, çünkü 15. yy'da yaşamış bir kasabın aynı zamanda yün ticareti ile uğraştığına dair belgeler vardır.

Bibi. A. Stökle, Spâtrömische und byzanti-nische Zünfte, Leipzig, 1911, s. 42-45; A. Gra-eber, Untersuchungen zum spâtrömischen Korporationstvesen, Frankfurt, 1983, s. 90-97; Ph: Koukoules, Byzantinon bios kaipolitis-mos, c. V, Atina, 1948-1957, s. 46-66.

AYŞE HÜR