Ünden bugüN

KAŞGARÎ TEKKESİ

Eyüp'te, İdrisköşkü mevkiinde, Hüsam Efendi Sokağı ile Karyağdı Sokağı'nın a-rasında yer almaktadır.

Nakşibendîliğe bağlı olan Kaşgarî Tekkesi "Mürteza Efendi Tekkesi" ve "Kaşgarî Şeyh Nidaî Abdullah Efendi Tekkesi" adları ile de tanınmakta, Haliç manzarasına hâkim olan yapı, son yıllarda onarım geçirmiş bulunmaktadır. Nakşibendîliğe bir hac yolculuğu sırasında Mekke'de Ahmed Yek-dest tarafından dahil edilen Şeyh Yekçeşm el-Hac Mürteza Efendi (ö. 1753) tarafından 1158/1745-46'da tesis edilmiştir. Gerçek adı Ahmed Carullah Cüryanî olan Ahmed Yekdest'in Mekke'de Nakşibendîliğin Müceddidî kolunu temsil eden Hintli şeyhlerden olduğu bilinmekte, dolayısıyla Kaşgarî Tekkesinin, yine Eyüp'te bulunan Şeyh Murad Tekkesi ile beraber Müceddidî kolunun istanbul'da bellibaşlı yayılma merkezlerinden olduğu anlaşılmaktadır. Tekkeyi kuran Mürteza Efendi'nin önemi inkâr edilemez ise de, Kaşgar'dan 17. yy'da istanbul'a gelen, istanbul'daki faaliyetlerinin başlangıcında Müceddidî koluna mensubiyeti şüpheli olan ve tekkeye adını veren Şeyh Abdullah Nidaî Kaşgarî (ö. 1760) asd kurucu olarak kabul e-dilebilir. Önceleri Eyüp'teki Kalenderha-ne Tekkesi'nin(-0 şeyhliğini üstlenen Abdullah Nidaî, kalender hayatının katı kurallarına, özellikle de mücerredlik (bekârlık) erkânına uymak istemediği için bu görevden ayrılmak zorunda kalmıştır. Doğu Türkistan kökenli olduğundan istanbul'a gelir gelmez aynı bölgeden olan dervişlerin toplandığı Kalenderhane Tekkesi ile bağlantı kurduğu anlaşılmaktadır.

Kalenderhane Tekkesi ile Kaşgarî Tek-kesi'nde birbirinden oldukça farklı tasav-vufi telakkilerin egemen olduğu hemen fark edilir. Kalenderhane Tekkesi Nakşibendîliğin Kalenderîlikle karışmış bir biçimini, Kaşgarî Tekkesi ise aynı tarikatın sıkı kurallarla donatılmış dinamik bir yorumunu temsil edegelmiştir. Zâkir Şükrî Efendi, Kaşgarî Tekkesi'nin, kuruluşundan tarikat faaliyetlerinin yasaklandığı 1925'e kadar postuna geçen şeyhlerin listesini vermektedir. 19. yy'ın sonlarında tekkenin şeyhliğini üstlenen Mehmed Aşir Efendi'nin (ö. 1903) Meclis-i Meşâyih'in üyelerinden olduğu bilinmektedir. Zâkir Şükrî Efendi'nin verdiği listeye Şeyh Bahaeddin Efendi (ö. 1918) ile Cumhuriyet döneminde tekkenin harem dairesinde ikamet etmeyi sürdüren Seyyid Abdülhakim Arva-sî'yi (ö. 1943) eklemek gerekir. Aslında ilmiye sınıfından olan, Güneydoğu Anadolu kökenli Abdülhakim Arvasî 1919'dan itibaren Süleymaniye Medresesi'nde tasavvuf dersleri vermiş, 1931'de, Menemen Ola-yı'nın üzerine, tekkede gizli ayinler tertip ettiği gerekçesi ile polis tarafından tutuklanmış, ancak kısa bir süre sonra beraat etmiştir. Hayatı ve fikirleri, mensuplarından