Unesco iNKİŞaf göSTƏRİCİLƏRİ ÜÇÜn məDƏNİYYƏt azərbaycan haqqında analitik hesabat
Cədvəl 4.3. Azərbaycanda ictimai toplantılarda iştirak (məskunlaşma tipi, cins və yaş üzrə)
Yüklə 303,41 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kross-tabulyasiya (%) Bəli Xeyr
- Başqa mədəniyyətlərə qarşı tolerantlıq: 60,0% (2011-2012) 12
- İnsanlar Arasında Etibar: 15,0% (2011-2012)
- İNSANLAR ARASINDA ETİBAR
- 4.5. Öz müqəddəratını təyinetmə azadlığı 6,76/10 (2015)
- Cədvəl 4.5. Öz müqəddəratını təyinetmə azadlığı indeksi
- Gender bərabərliyi aspekti
- 5.1. Gender bərabərliyi ilə əlaqədar obyektiv nəticələr: 0.541/1 (2010-2015)
- Şəkil 5.1. Siyasət, təhsil və əmək sahələrində, habelə gender bərabərliyi üzrə qanunvericilikdə (obyektiv nəticələr) qadınlar və kişilər arasındakı fərqlərin göstəricisi
- Gender bərabərliyinin dərk edilməsi 36% (2011-2012)
- Şəkil 5.2. Gender bərabərliyinin (subyektiv nəticə) müsbət qiymətləndirilmə dərəcəsi
- Göstərici Çap, yayım və internet istiqamətli KİV azadlığı indeksi Proses
- İnternetə çıxış və ondan istifadə
- Göstərici İnternetdən istifadə edən şəxslərin faiz göstəricisi Proses
- Cədvəl 6.1. Evdə internetə çıxış
- Kompüter olan ailələrin proporsiyası
- Kompüterdən istifadə edən şəxslərin proporsiyası
- Evində internetə çıxışı olan ailələrin proporsiyası
- İnternetdən istifadə edən şəxslərin proporsiyası proporsiyası
- İnternet istifadəçilərinin internetə çıxış məntəqələri üzrə paylanması evdə
- İnternet istifadəçilərinin istifadə məqsədləri üzrə paylanması informasiya axtarışı
- Dövlət televiziyasında uydurulmuş məzmunun müxtəlifliyi
Cədvəl 4.3. Azərbaycanda ictimai toplantılarda iştirak (məskunlaşma tipi, cins və yaş üzrə) Kross-tabulyasiya (%) Bəli Xeyr Paytaxt
13 87 Şəhər 23 77 Kənd 15 85
Bəli Xeyr Kişi
23 77 Qadın 11 89
Bəli Xeyr 18 – 35
16 36 – 55
19 81 56+ 16 84
Ölkə tolerantlıq və multikulturalizm dəyərlərinə əsasən cəmiyyət yönümlü nüfuza malikdir və sorğunun nəticələri bunu əks etdirir. Nəticələr yüksək olsa da, hökumətin daha yüksək tolerantlığın əldə olunması məqsədi ilə mədəniyyətlərarası anlaşma və dialoqu təbliğ etmək istiqamətində gördüyü siyasət tədbirləri məqsədəuyğundur. Əhalinin respondentlərdən irqinə, mənşəyinə, inanclarına və ya dilinə görə fərqlənən müxtəlif insanlar qrupuna qarşı münasibəti aşağıdakı sualın qarşıya qoyulması ilə aydınlaşdırılır: Aşağıdakılardan hansını qonşunuz olaraq görmək istəməzsiniz? - Başqa irqdən olan insanları; - İmmiqrantları / əcnəbi işçiləri; - Başqa dindən olan insanları; - Başqa dildə danışan insanları.
Bu göstərici çox aşağıdır və müxtəlif yollarla izah edilə bilər. Ölkə 1980-1990-cı illərdə Ermənistanla olan hərbi münaqişə nəticəsində çox sayda insanın miqrasiya və köçkünlüklə üzləşməsi ilə sarsılıb. Sosial əlaqələrin qırılması, yeni qonşularla və yeni yaşayış şəraitində yaşamaq məcburiyyəti insanlar arasında mövcud olan etibar səviyyəsi anlayışına təsir göstərmiş ola bilər. Müxtəlif cins və yaş qrupları üzrə paylanma aşağıdakı sualın cavablandırılması əsasında həyata keçirilir: Ümumiyyətlə, sizcə, insanların əksəriyyətinə etibar etmək olar, yoxsa insanlara qarşı çox diqqətli olmaq lazımdır?
NƏTİCƏ İnformasiya 2011-2012 Dünya Dəyərlər Sorğusu V24 - Rozenberq sualı Qadın cinsi 13,7 Kişi cinsi 15,9 Yaş qrupu 11,9 Yaş qrupu 13,6 Yaş qrupu 19,8
Mənbə: Dünya Dəyərlər Sorğusu (2010-2011) Bu orta nəticə ölkə vətəndaşlarının öz müqəddəratlarını təyin etməklə, eləcə də seçilmiş dəyər və məqsədlər əsasında yaşamaqla əlaqədar gözləntilərini və qətiyyətini əks etdirir. Azərbaycan üçün bu göstərici təxminən ümumi əhalinin 2/3-si qədərdir ki, bu da nisbətən yüksək nəticədir. Lakin yaşı 29-a qədər olan gənclər arasında öz gücünə daha çox arxayın olanların səviyyəsinin aşağı olması narahatlıq doğuran faktdır. 4.5. Öz müqəddəratını təyinetmə azadlığı 6,76/10 (2015) Nəticə aşağıdakı sualın cavablarının paylanmasını əks etdirir: Bəzi insanlar seçim etmək baxımından tamamilə azad olduqlarını və həyatlarına nəzarət edə bildiklərini hiss etdiyi halda, digərləri gördükləri işlərin başlarına gələn hadisələrə həqiqi mənada təsir etmədiyini hiss edir. Cədvəl 4.5. Öz müqəddəratını təyinetmə azadlığı indeksi
Mənbə: Dünya Dəyərlər Sorğusu (2010-2011)
İnkişaf Göstəriciləri üçün Mədəniyyət sorğusunda mədəni inkişafın mühüm göstəricisi kimi hər iki cins üçün mədəniyyət tədbirlərində bərabər iştirakın təmin edilməsi məsələsi təqdim edilib. Məlumdur ki, gender rollarının və cinsi mənsubiyyətlərin stimullaşdırılmasında və müəyyən edilməsində mədəniyyət mühüm rol oynayır və bu amil məqsədyönlü siyasət və tədbirlərin nəticələrinə öz təsirini göstərir. Nəticə etibarı ilə, "Gender bərabərliyi ilə əlaqədar obyektiv nəticələr" bölməsində parlament səviyyəsində təmsil olunmaqdan məişət zorakılığına qədər qadınların statusu ilə əlaqədar müxtəlif aspektlərin nəzərdən keçirilməsi və əhalinin gender bərabərliyi anlayışı ilə əlaqədar rəylərini təhlil etməklə onun subyektiv şəkildə ifadə edilməsi öz əksini tapıb.1313 14 5.1. Gender bərabərliyi ilə əlaqədar obyektiv nəticələr: 0.541/1 (2010-2015) Ölkənin qadınların siyasətdə, təhsildə, işçi qüvvəsində təmsil olunması, eləcə də qadın hüquqlarını müdafiə edən qanunverici aktların mövcudluğu ilə əlaqədar boşluqlar baxımından göstəricisi 0,541-dir ki, bu da orta səviyyədən yüksəkdir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu qarışıq indeks bir-biri ilə sıx əlaqəli olan iki alt indeksdən ibarətdir - parlamentdə qadınların aktual faiz nisbəti və qadınlar üçün pay sisteminin olması (parlamentdə). Təhsil və işçi qüvvəsində iştirak üzrə rəqəmlərin, demək olar ki, bərabər olması fərqlərin olduqca cüzi olduğunu göstərsə də, hər iki halda kişilərin mövqeyi qadınlarla müqayisədə bir qədər yüksəkdir. Ölkədə zorlama, cinsi zorakılıq, məişət zorakılığı qurbanlarının müdafiə edilməsi üçün görülən tədbirlər nəticəsində ötən bir neçə ildə qanunvericilik və onun tətbiqi ilə əlaqədar müsbət dəyişikliklər müşahidə olunur. Şəkil 5.1. Siyasət, təhsil və əmək sahələrində, habelə gender bərabərliyi üzrə qanunvericilikdə (obyektiv nəticələr) qadınlar və kişilər arasındakı fərqlərin göstəricisi Metodologiya: UNESCO CDIS İşçi qüvvəsində iştirak Məqsədyönlü Gender Bərabərliyi Qanunvericiliyi Təhsil Siyasətdə iştirak Qadın Kişi 
Mənbə: Dövlət Statistika Komitəsi (2015-2016), Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Əhali Fondu (2017-ci il) BMT-nin İnkişaf Proqramının İnsan İnkişafı Hesabatındakı Gender İnkişafı İndeksinə görə Azərbaycan 0,940 rəqəmi ilə 3-cü qrup ölkələrə aiddir. Üçüncü qrup ölkələr dedikdə qadın və kişilər arasında İnsan İnkişafı İndeksi üzrə bərabərlik səviyyəsi orta olan (5-7,5 faiz mütləq yayınma) ölkələr nəzərdə tutulur.15 Gender İnkişafı İndeksi qadın və kişilər arasındakı bərabərsizlikləri nəzərə almaqla insan inkişafı üzrə nailiyyətlərdəki gender fərqlərini insan inkişafının üç əsas aspekti - sağlamlıq, bilik və yaşayış standartları üzrə, İnsan İnkişafı İndeksi ilə eyni komponent göstəricilərindən istifadə etməklə qiymətləndirir. Gender İnkişafı İndeksi İnsan İnkişafı İndeksi ilə eyni metodologiyadan istifadə etməklə qadın və kişilər üçün ayrı-ayrılıqda hesablanan İnsan İnkişafı İndekslərinin nisbətidir. O, qadınlar üzrə İnsan İnkişafı İndeksinin kişilər üzrə İnsan İnkişafı İndeksinin faizi kimi göstərilməsi ilə gender fərqlərinin birbaşa ölçüsüdür.
Digər bir göstərici subyektivliyi - əhali arasında gender bərabərsizliyi anlayışını qiymətləndirmək üçün hesablanır. Azərbaycanda 2010-2011-ci ildə Dünya Dəyərlər Sorğusu keçirilib.16 İndeksin hesablanması üçün aşağıdakı sualların cavabları gözdən keçirilib: işləmək hüququ (V45), siyasi rəhbərlik bacarıqları (V51), universitet təhsilinin vacibliyi (V52). Bu cür ictimai rəyin öyrənilməsinin dəyəri 36 faizlik statistik göstəriciyə daxil edilir. Bu göstərici ölkə əhalisinin düşüncəsində nisbətən aşağı gender bərabərliyi indeksi kimi interpretasiya edilə bilər, ancaq obyektiv siyasət tədbirləri ilə qadın və kişilərin hüquq və öhdəlikləri ilə əlaqədar subyektiv münasibətlər arasındakı uyğunsuzluq aradan qaldırılmalıdır. Şəkil 5.2. Gender bərabərliyinin (subyektiv nəticə) müsbət qiymətləndirilmə dərəcəsi İnformasiya Cins Yaş qrupları Nəticə 50 və daha artıq İnformasiya Qadın Kişi Mənbə: Dünya Dəyərlər Sorğusu (2010-2011) Bu nəticələr mədəniyyətlə bağlı işlər, mədəniyyətdən istifadə, ictimai mədəni həyatda iştirak və bir çox başqa məsələdə gender balansı üzrə məlumatların daha məqsədyönlü şəkildə toplanmasına və araşdırılmasına ehtiyac olduğunu göstərir. Hazırda CDIS parametrləri mədəniyyətlə əlaqədar inkişaf siyasətinin tətbiq edilməsi ilə bağlı qərarlar üçün lazımi ümumi konteksti təmin edir. Dünya Dəyərlər Sorğusu Azərbaycanda təxminən 7 il əvvəl keçirilib və bu gün ölkədəki həyat şəraitləri və perspektivlərinin sürətlə dəyişməsi nəzərə alınarsa, cari vəziyyəti əks etdirməyə bilər. 
Kommunikasiya vətəndaşların mədəniyyət və cəmiyyətdə iştirak etməsinə kömək etdiyindən, sosial kapitalın və insan kapitalının yaradılması və inkişaf etdirilməsi üçün əsas təmin edir. Yaxşı təşkil edilmiş və müxtəlif kommunikasiya sistemi mədəniyyət mübadiləsi üçün güclü əsas təmin edir və cəmiyyət daxilində müxtəlif sosial, etnik, dini və mədəni qruplar arasında əlaqələrin yaradılmasına kömək edir. Nəticə etibarı ilə, o, verilmiş cəmiyyətdə mədəni müxtəlifliyin təbliğ və mühafizə edilməsinə kömək edir.
Özünüifadə azadlığı ölkə (cəmiyyət) daxilində hüquqi və praktiki baxımdan insanların özünüifadə hüququnun qorunması ilə əlaqədar olan ikinci dərəcəli həlledici aspektdir. O, fikirlərini, nöqteyi-nəzərlərini ifadə etmələri, eləcə də öz fərdi xarakteristika və dəyərlərini inkişaf etdirmələri üçün vətəndaşlara verilmiş imkanları qiymətləndirir. O, eyni zamanda mədəniyyətlərarası əlaqə üçün əsas formalaşdıran cəmiyyətin inteqrasiyası proseslərində sosial iştirakı dəstəkləməklə milli və beynəlxalq kontekstlərdə fərdlərin müxtəlif nöqteyi-nəzərlərə müraciət etməsinə şərait yaradır. Göstərici___Çap,_yayım_və_internet_istiqamətli_KİV_azadlığı_indeksi___Proses'>Göstərici Çap, yayım və internet istiqamətli KİV azadlığı indeksi Proses Bu qiymətləndirmə prosesi 2016-cı ildə Azadlıq Evi (Freedom House) tərəfindən dərc edilmiş Mətbuat Azadlığı İndeksinə əsaslanır.17 Mətbuat Azadlığı İndeksi çərçivəsində ölkələr haqqında hesabat xəbərlərdən və mətbuatdan sərbəst şəkildə istifadə etmək kriteriyasına və kütləvi informasiya vasitələrinin müstəqillik səviyyəsinə əsasən dövlətləri "azad", "qismən azad" və ya "azad olmayan" kimi təsnif edir. "0" ən yaxşı, "100" isə ən pis olmaqla əlaqədar verilməklə ölkəyə 0-dan 100-ə qədər bal verilir. 30-a qədər bal toplamış dövlətlər "azad" mətbuatı olan dövlətlər kimi təsnif edilir; 31-60 bal toplamış dövlətlər mətbuatı "qismən azad", 61 bal və ondan yuxarı toplamış dövlətlər isə mətbuatı "azad olmayan" dövlətlər hesab edilir. Nəticələr 2016-cı ilin Mətbuat İndeksi Hesabatına əsasən, Azərbaycanda mətbuat və özünüifadə azadlığı üçün 89 bal hesablanıb, beləliklə, Azərbaycan "Dünya Statusunda Azadlıq" baxımından "azad olmayan" dövlət kimi təsnif edilib. Hazırda ölkənin dəqiq azadlıq statusu "qismən azad" kimi indekslənib. Qiymətləndirmə metodologiyası aşağıdakı nəticələri göstərən ikinci dərəcəli qiymətləndirmə kateqoriyalarına əsaslanır:
Azadlıq Evinə görə, söz azadlığı və informasiyadan istifadə hüququ konstitusiya, kütləvi informasiya vasitələri haqqında qanun və informasiya əldə etmək hüququ haqqında qanun tərəfindən təmin edilir. Ancaq praktikada bu hüquqlar ciddi şəkildə məhdudlaşdırılır.18 Əlavə izahat: Azərbaycan Hökumətinin rəsmi mövqeyinə görə, yuxarıda qeyd edilmiş hesabatlar və sitatların həqiqəti əks etdirmədiyi və obyektiv olmadığı hesab edir.
Bu göstərici əhalinin internetdən istifadə səviyyəsini, dialoq və kommunikasiya məqsədilə internetdən istifadəni, ölkə vətəndaşları tərəfindən kompüter və informasiya texnologiyalarından istifadə etmək imkanını qiymətləndirir. Göstərici İnternetdən istifadə edən şəxslərin faiz göstəricisi Proses Mədəni və sosial informasiyadan, yaradıcı məzmunlardan istifadə etmək imkanı əldə etmək, mədəniyyət və ümumi maraq cəmiyyətləri formalaşdırmaq məqsədi ilə kompüter texnologiyalarından istifadə daxil olmaqla alternativ məlumatların əldə edilməsi üçün internetin əhəmiyyəti olduqca böyükdür. Ölkədə kompüter və internetdən istifadə ilə əlaqədar statistik məlumatlar Vergilər Nazirliyi (internet və kommunikasiya xidmətlərinin provayderlərinin vergi daxilolmaları), eyni zamanda Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyi vasitəsilə Dövlət Statistika Komitəsi tərəfindən toplanır. Qeyd edilən metodologiya əsasında internet istifadəçilərinin sayı üzrə statistik araşdırma Beynəlxalq Telekommunikasiya İttifaqının təlimatına uyğun olaraq 16-74 yaş qrupunu əhatə edir.
Aşağıdakı nəticələr 2014-2016-cı illər üçün internetə çıxış və internetdən istifadənin araşdırılmasının nəticəsi kimi təqdim olunub. Cədvəl 6.1. Evdə internetə çıxış
Mənbə: Vergi məlumatları Dövlət Statistika Komitəsi
Ölkədə yerli və xarici məzmun arasındakı əlaqənin başa düşülməsi üçün bir neçə köməkçi amil nəzərə alınır:
Beynəlxalq dil təlimatı Əhalinin uydurulmuş məzmundan istifadə etmək səviyyəsinə təsir edən iki əsas xarici dil mövcuddur: Rus və türk dili. "Rus dilində danışan azərbaycanlılar" (orta və ali təhsillərini rus dilində tamamladıqları üçün rus dilini ana dilindən yaxşı bilən insanlar) və "Azərbaycan dilində danışan azərbaycanlılar" (Azərbaycan dilli məktəblərdə təhsil alan və çox vaxt rus dilində yalnız müəyyən dərəcədə anlayıb danışa bilən insanlar). Türk dili Azərbaycan dilinə çox oxşayır və azərbaycanlılarla türklərin ümumi mövzularda bir-biri ilə tərcüməyə ehtiyac olmadan danışmasına imkan verir. Əsasən, bu iki amil (Rus dili / Sovet irsi və türk dili ilə oxşarlıq) əhalinin informasiya kanalı seçimlərinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir. Nəticədə
əsas film və televiziya (seriallar) məzmunu rus dilli (Rusiya, Ukrayna, bir qədər Qazaxıstan) və türk dilli (türk televiziya kanalları, Digiturk kabel televiziyası şəbəkəsi) kanallardan, yuxarıda qeyd edilmiş iki əsas dil qrupu arasında ən populyar olan televiziya seriallarından (filmlərindən) gəlir. Yüklə 303,41 Kb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||