Kaynakça: Chris Harman, Halkların Dünya Tarihi,İstanbul, 2011; Clive Ponting, Dünya Tarihi, İstanbul, 2011.
PRENSİN GÜCÜ: RÖNESANS DEVLETİ
PRENSİN GÜCÜ: RÖNESANS DEVLETİ
Siyasi organizasyanun ortaçağ geç ve erken modern formları arasındaki geçişler, feodal güç yapılarının çöküşü başlangıcı , merkezi bölgesel devletlerin konsolidasyonuna doğru ilk adımlar 15. yüzyılda Avrupa: İtalya ve Almanya'da kent devletleri; Kutsal Roma İmparatorluğu; Fransa ve İspanya feodal monarşileri. İtalya: 15. yüzyılın ortalarında beş şehir devleti ortaçağ komünleri yerini alır: Floransa, Napoli, Roma ve Vatikan, Milano, Venedik. Temsili ve anayasal yapıların çeşitli varyasyonları . Ticaret ekonomisinin Yükselişi, ticari bankacılar yeni ve önemli sınıf. Yeni elitlerin elinde güç yoğunlaşması. Floransa: 1430 adlı itibaren iktidara Medici yükselişi
Soylu nedimler ve İtalya’da soylu ağı, Prens ve nedimi Tören, aile ve patronaj ağlar yoluyla yetki temsili ve tekrarlanan idia ve sanat. 1494 yılından itibaren İtalya’nın Fransızca ve İspanyolca istilası. Niccolo Macchiavelli, Prens, 1513
Soylu nedimler ve İtalya’da soylu ağı, Prens ve nedimi Tören, aile ve patronaj ağlar yoluyla yetki temsili ve tekrarlanan idia ve sanat. 1494 yılından itibaren İtalya’nın Fransızca ve İspanyolca istilası. Niccolo Macchiavelli, Prens, 1513
Fransa: 1453 -1530 arasında birleşme Üç sınıf: din adamları, soylular, taşralılar Daimi ordu; yeni mali rejim ve vergilendirme sistemi. Ilahi nitelikleri ile nihai egemen olarak hükümdar kavramı. İspanya: birleşmesi yönünde bir eğilim, özellikle Aragon Kastilya ve Isabella Ferdinand 1469, evlilik yoluyla Hükümdarlar ilahi yaptırımı. Yahudiler ve Müslümanlar atılması: homojenizasyon ve bölgesel birleşmelere doğru eğilimin bir parçası. Genel olarak, geç 15. yüzyıl boyunca: devlet bürokrasisinin büyümesi, yeni vergilendirme politikaları, ordular oluşumu mutlakiyetçi yönetimlerin temellerini atacaktır. Bölgesel birleşme, ilahi kural kavramları, merkeziyetçi eğilimler, çeşitli güç sahiplerinin dengelenmesi.
Fransa: 1453 -1530 arasında birleşme Üç sınıf: din adamları, soylular, taşralılar Daimi ordu; yeni mali rejim ve vergilendirme sistemi. Ilahi nitelikleri ile nihai egemen olarak hükümdar kavramı. İspanya: birleşmesi yönünde bir eğilim, özellikle Aragon Kastilya ve Isabella Ferdinand 1469, evlilik yoluyla Hükümdarlar ilahi yaptırımı. Yahudiler ve Müslümanlar atılması: homojenizasyon ve bölgesel birleşmelere doğru eğilimin bir parçası. Genel olarak, geç 15. yüzyıl boyunca: devlet bürokrasisinin büyümesi, yeni vergilendirme politikaları, ordular oluşumu mutlakiyetçi yönetimlerin temellerini atacaktır. Bölgesel birleşme, ilahi kural kavramları, merkeziyetçi eğilimler, çeşitli güç sahiplerinin dengelenmesi.
Floransa: 1430 adlı itibaren iktidara Medici yükselişi
Floransa: 1430 adlı itibaren iktidara Medici yükselişi
Soylu nedimler ve İtalya’da soylu ağı, Prens ve nedimi
Niccolo Macchiavelli, Prens, 1513 dileren
Niccolo Macchiavelli, Prens, 1513 dileren
16.yy devlet düşüncesini belki en iyi dile getiren ve ilkelerini ortaya koyan düşünür İtalyan Makyavel.,
Osmanlı ve Ming İmparatorluklarındaki nispeten istikrara karşılık 16.yy Avrupası dini bölünme ve hanedan çatışmaları kargaşası içinde.
Ponting, s.533.
Siyaset ulusal çıkarları değil, hükümran aristokrat aile çıkarları tarafından belirleniyordu.
Siyaset ulusal çıkarları değil, hükümran aristokrat aile çıkarları tarafından belirleniyordu.
Habsburglar, Luxemburglar, Wittelsbachlar çekişmesi, veya din savaşları Fransız İngiliz taht üzerindeki kavgaları 14. 15. yy lardan farklı değil: Diğer endüstri öncesi devletlerde olduğu gibi Taht verasetinin sağlanması hanedanın başarısı için hayati öneme sahip.
Ponting, 533, 534
.
Avrupa tarihi 1500’den sonra 150 yıl Habsburgların kıtaya sahip olma çabaları ve bunun doğurduğu muhalefetiçinde döndü durdu.
Avrupa tarihi 1500’den sonra 150 yıl Habsburgların kıtaya sahip olma çabaları ve bunun doğurduğu muhalefetiçinde döndü durdu.
Çatışmanın ilk aşaması Fransız ve Habsburg ididaları nedeniyle İtalyaydı.Fr. Kralı 1. François 1525’te esir.Napoli, Ceneviz, Milano üzerindeki hak iddialarından vaz geçti.
Habsburglar ayrıca Osmanlıya karşı Hristiyanların korunması görevini üstlenmişti.ve Alman Luthercilere karşı Katolikleri koruma.V. Karl prenslerin desteğini kaybetti ve 1552 de dini birliği sağlama çabasından vaz geçti. 1555 Augsburg barışı dinin dünyevi kralların emrini izlemesigerektiğini onayladı ve ALMAman prenslerle karşılaştırıldığında İmpara.torluğun yy.lardır etkin bir güce sahip olmadığını gösterdi.1550’ler Habsburglar iflasın eşiğine gelmişti (Amerikadaki sahiplikleri hollanda hakimiyetleri ancak farklı toprakları elde tutmak için etkili politika geliştirilemiyor).
Habsburg ikiye bölündü: Karl çekildi. Kardeşi Ferdinand tahta geçti ve oğlu II. Felibe (1556-1598) İspanya’da iktidarda.
Bu arada Fransa hükümdarlığı Catherina Medici ve kendi içlerinde de din bakımından bölünmüş aristokrat ve kraliyet ailelerinin güçlü etkisiyle dağıldı.16. yy sekiz iç savaş ve tamamen yıkılan bir Fransa devleti.
1572 2000 protestan öldürüldü. Aziz Bartolemeus katliamı. 1591 Nantes fermanı hoşgörü. Henri yeterince aktolik olmadığı gerekçesiyle öldürüldü. Bu durum Habsburglara müdahale imkanı tanıdıysa da Hollanda isyanı engelledi.
Avrupayı etkileyecek sonraki büyk savaşlar dizisi 1618 Bohemya protestan malikanelerinin Habsburglara II. Ferdinanda isyanı.İsveç , Danimarka, Hollanda kralları Habsburglara karşı işe karıştı.
Habsburglar egemenliklerini Avrupa’ya kabul etirmeyi başaramadılar.
Ponting, 536-538.
1530 Zwingli’nin emri üzerine inançlarından dolayı ilk Protestan öldürüldü.
1530 Zwingli’nin emri üzerine inançlarından dolayı ilk Protestan öldürüldü.
Ponting, 532
ASKERİ DEVRİM
ASKERİ DEVRİM
15. yy. sonu hala temel ordu:r.
15. yy. sonu hala temel ordu:r.
Okçular, kargı askerler, süvariler.Az sayıda top. Burçlarda savunma topçusu. Kasabaların ele geçirilmesinde zorlaşma.
Temel dönüşüm: 1550ler yivsiz namlulu tüfek. Kılıç, balta mızrak, yayın tamamen tarihe karışması.
17. yy başı ilk sahra topları. İsveçliler 1630’da 80 tanesini alan sürebiliyor.
Sonuç Avrupa ordularında asker sayısının süratle büyümesi.
145o sonrası 200 yıl içinde gemicilikte de büyük gelişmeler. İlk uzun mesafeli harekat Hollandalılar tarafından İspanyollara karşı.
17.yy ortası Avrupa donanmaları Karayiplerde, Hint okyanusunda ve pasifikte harekat yapabiliyordu.
1590 Koreliler ilk zırhlı türü gemiyi üretti.
Bu ordular için silah depoları(barut vs. için), tersaneler inşa gerekliliği, ayrıca orduya asker alımı ve paralarının ödenmesi gerekiyordu. Askeri masraflar devlet gelirinin neredeyse tamamını götürüyor. Zengin Osmanlıda gelirin 2/3’ü . Savaşlara katılmaktan kaçan İng gibi ülkeler de iflas edebiliyordu. VII. Hanry manastır arazilerine el koydu.vergi ve zorla borç aldı. İ,spanya II.Felibe de aynı durumda.
Pek çok devlet büyük ordular oluştracak bürokratik alt yapıya sahip değildi.Asker bulmak zorluğu var.Yağma umutlu kişilerden oluşuyor.Hükümdar adına ordu besleyen taşeronlar başarırsa zengin oluyor. Ulaşım beslenme sorunlu.köylerden temin. 1579 Osmanlı ordusu Safevilere savaşta farklı yol kullanmak zorunda kaldı çünkü normal yol üzerinde köyle yok olmuştu.
Ponting. S.543, 534
AVRUPAYA ÖZGÜ DEVLETİN YÜKSELİŞİ
AVRUPAYA ÖZGÜ DEVLETİN YÜKSELİŞİ
Askeri devrimin yarattığı baskılar, büyük orduları finanse etme zorluğu Avrupa’da devletin gelişmesine temel oluşturdu.
Askeri devrimin yarattığı baskılar, büyük orduları finanse etme zorluğu Avrupa’da devletin gelişmesine temel oluşturdu.
(M.Ö. 200’de 300 yıl Çin savaşan devletleri gibi.Ancak Avrupa’da 1500-1945 arası hiçbir devlet diğerini mağlup ederek birleşik bir alanda birliği sağlayamadı)
Ponting, 546.
.
Avrupada devlet gelişimine dair iddia:? Tartışalım….
1300’evrensel imparatorluk ve evrensel kilise de gerileme başlayınca, devletler bir ilerleme sürecinin parçası olarak ortaya çıktı. Bu devletlerin temsili yada yarı demokratik bir yönetim, sınırlı kontrollü devlet gücü, hukukun üstünlüğü, yerel özgürlüklerin ardından zamanla politik hakların tüm yurttaşları kapsaması ve yaygınlaşmasıyla karakterize edilerek ortaya çıktığı düşünülüyordu.Bu düşünceler Avrupada devletin ortaya çıkış süreciyle çok az ilişkili oysa…dört etken bu süreçle ilintili kılınmıştır.
1-iyi tanımlanmış süreklilik taşıyan bir toprak parçası halinde bir araya getirilen siyasi birimler.
2-kaldırılan yerel ayrıcalıklar ve artırılan vergilerle gücün giderek daha fazla merkezileşmesi
3-Dışarıda savaş yapılması, içeride zorlayıcı güç tekeli
4.Bir devlet yapısının, bürokrasinin yaratılması ve toplumdaki diğer kurumların üzerinde olan kanunların yaratılması.
Oysa Avrupada merkezi imparatorluk hiçbir zaman var olmadı..Charlemenj küçük bir parça..farkedilmeden gelip geçti..papalık da iddiasına rağmen İtalyada küçük devlet..Avrupada ulusal devletler de olmadı..siyasi birimler belli bazı hanedanların çevresinde kurulan devletler..birimler ayrı..16.yy. başlarında kolllektif kimlik bilinci elitler arasında çok sınırlı, Kastilya, Fransa İngiltere gibi az sayıda güçlü idareleri olan siyasi birimde…
16.17. yyda yerel meclisler büyüyen merkezi devlet karşısında güç kaybetti..
Hükümdarın güvenine sahip olan bir grup adama belirli yönetim işlavlerinin verilmesiyle ilkel bir bakanlık sisteminin ortaya çıkması 17. yy sonlarına kadar gerçekleşmedi..
Ponting, s.546
Devletin askeri ihtiyaçları çoğaldıkça idari yapı değişmek zorunda kaldı.
Devletin askeri ihtiyaçları çoğaldıkça idari yapı değişmek zorunda kaldı.
askeri devrim talepleri giderek berraklaşmaya başladı: Bu 16.yy başlarından itibaren orduyu besleme ve teçhizat sağlamanın yanı sıra gelişen vergilendirme sistemlerinin yürütülebilmesi için de ilkel bir bürokratik sistemin ve daha karmaşık bir idari yapının gelişmesini gerektiriyordu.
16.yy ingilteresi 1530-1540 arası Thomas Cromvel’in rolüyle büyük bir yeniden örgütlenme gerçekleşti.
Kral da değişmeliydi: devlet politikasını belirleyen yöneticiye dönüşmek zorunda..Bir çok insan kralın politikasını belirleyen gözdeye güvenmek zorunda …
Avrupalı hükümdarlar daha merkezi denetimi kabul ettirmek, savaşmak, vergi istemek gibi risk içeren devletin yapısını değiştiren bu değişimleri “ulusal devlet” yaratmak için değil kendi güçlerini…gerisi bunun yanında gelişti…ulusal kimlikler daha güçlü devletlere evrildi…sınıflar herhangi ulusal kimliği yansıtmıyordu…
1500’de Avrupada 500’ün üzerinde bağımsız birim, 1900’e gelindiğinde 25.
Başarı için basit tarif yok..Avrupa dışında yaratılan zenginlik…isp, portekiz güçlü devletler olarak gelişmediler..ticaret..bazı devletler bu temel olmadan yaratıldı..Brandenburg-Prusya, Moskova-Rusya sağlam ticari temel yok, kaba güç devletin yaratılmasında daha büyük rol oynuyor..
İngiltere yine istisna..
Ponting, s.550
Avrupa'da devletlerin inşası pahallı bir süreçti. Kıtanın her yerinde beraberinde ölüm ve acı getiren savaşlar bu sürecin bir parçasıydı..Bir çok insan ve toplum bağımsızlıklarını ve haklarını kaybetti…Ordular ve bürokrasiyi ayakta tutmak için ek vergiler ve kaynaklara el koyulması, içerdiği iç baskıyla birlikte daha da pahallıydı..Yararı tutarlı bir kanun ve hukuk sistemi bir ölçüde iç düzen..Bu 19:yy da geliştiği şekliyle Avrupa devletinin temelini attı..yavaş yavaş gelişen ekonomik ve sosyal adaletin (imtiyazlı elit itiraz etse de) eşlik ettiği daha büyük güç, güvenlik güçleri aracılığıyla iç baskı ve zorunlu askerlik gündeme geldi..
Avrupa'da devletlerin inşası pahallı bir süreçti. Kıtanın her yerinde beraberinde ölüm ve acı getiren savaşlar bu sürecin bir parçasıydı..Bir çok insan ve toplum bağımsızlıklarını ve haklarını kaybetti…Ordular ve bürokrasiyi ayakta tutmak için ek vergiler ve kaynaklara el koyulması, içerdiği iç baskıyla birlikte daha da pahallıydı..Yararı tutarlı bir kanun ve hukuk sistemi bir ölçüde iç düzen..Bu 19:yy da geliştiği şekliyle Avrupa devletinin temelini attı..yavaş yavaş gelişen ekonomik ve sosyal adaletin (imtiyazlı elit itiraz etse de) eşlik ettiği daha büyük güç, güvenlik güçleri aracılığıyla iç baskı ve zorunlu askerlik gündeme geldi..
Ponting, s. 552
Devletin oluşumunda Bir başka yorum
Merkantilizm-İngiltere, İspanya, Fransa Ulusal devletler
16.,17., yy egemen yönetim biçimi mutlak monarşi.
İngiltere farklılığı: Normanlar toprağı kendi adamları soylulara dağıtır. Kara Avrupadaki gibi bağımsız senyör türemez. 1215 Magna Carta (Kral yurtsuz Jean). 13.yy danışılan kimseler: şövalyeler, din adamları, kasaba eşrafı –parlamentonun temeli. 14. yy parlamentoda bölünme: Avam meclisi, Lordlar Meclisi. 16.yy 8. Henry kiliseyi papalığın egemenliğinden kurtarır: Anglikan Kilisesi. Kilise toprakları kralın,sonra satış yoluyla yeni gelişen sınıfın. 18. yy. burjuvazi iyice güçlenir….
Server Tanilli, Uygarlık Tarihi, İstanbul, 1981, s.78-79.
BRAUDEL..
Modern devlete geçerken kentlerin bazı ayrıcalıklarların muhafa edilmesi için boyun eğmesi ve diğer ayrıcalıklardan vaz geçmesi gerekmiştir. Karşılık olarak:
Daha geniş çaplı ticaret
Karlı borç vermeler
Devlet görevlerinin satın alınabilmesi
Ülkesel ekonomi kentsel ekonominin yerine geçmektedir.
Braudel, Uygarlık Tarihi, Ankara, 2001, s.364
Dünyadan Babür Devleti
http://www.youtube.com/watch?v=gH5kzC3zhv0 (DERS TARIH HINDISTAN BABUR TURK MOGOL IMPARATORU CENGIZ HAN TIMUR EKBER SAH TAC MAHAL)
http://www.youtube.com/watch?v=gH5kzC3zhv0 (DERS TARIH HINDISTAN BABUR TURK MOGOL IMPARATORU CENGIZ HAN TIMUR EKBER SAH TAC MAHAL)
http://www.youtube.com/watch?v=dasS_D-dZHk (Dünya tarihi Babür İmp Batıya akan nehir)
Babürname Babür adına yazılmış bir hatırat. Babür kendisi tahta geçtiği andan itibaren devletin başında bulunduğu resmi hayatı anlatıyor. Ferganada tahta geçişinden itibaren ölümünden bir yıl öncesine kadar…seyahatname özelliği de var. Sadece gezdiği yerleri anlatmıyor…kuş meraklarını tüm kuşlarını anlatıyor…botanik var…felsefi tarafı..ibn-i halduna benziyor bölgenin halkını anlatıyor…yöneticileri anlatıyor…özel hayatı hak da da yazıyor…içkiyle mücadelesini..vb. nehirlerde yüzüşlerini dağlarda yürüyüşlerini anlatıyor..otobiyografik eserini sonra kızı devam ediyor. Aile babalığını vb..başka kitapları divanı mesnevisi var…hattatlığı var…
Babürname Babür adına yazılmış bir hatırat. Babür kendisi tahta geçtiği andan itibaren devletin başında bulunduğu resmi hayatı anlatıyor. Ferganada tahta geçişinden itibaren ölümünden bir yıl öncesine kadar…seyahatname özelliği de var. Sadece gezdiği yerleri anlatmıyor…kuş meraklarını tüm kuşlarını anlatıyor…botanik var…felsefi tarafı..ibn-i halduna benziyor bölgenin halkını anlatıyor…yöneticileri anlatıyor…özel hayatı hak da da yazıyor…içkiyle mücadelesini..vb. nehirlerde yüzüşlerini dağlarda yürüyüşlerini anlatıyor..otobiyografik eserini sonra kızı devam ediyor. Aile babalığını vb..başka kitapları divanı mesnevisi var…hattatlığı var…
Doç.Dr. Haluk Dursun kentler gölgeler..AGRAs
Baburname, ilkin Maveraünnehir’den Afganistan ve Pakistan’a, sonra Hindistan’ın kuzeyinden Godavari nehrine değin uzanan bölgelere yayılmış Türklerin kültür hayatına ve karşılaştıkları yerleşik kültürlerle kurdukları münasebetlere ışık tutan yegâne eserdir.
A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 42, ERZURUM 2010, 125-145, 11-32
TÜRK DİLİ VE KÜLTÜRÜ AÇISINDAN BABURNAME’DE AVCILIK
The Hunting in Baburnama From the Point of Turkish Language and Culture
