Валидейнляримин язиз хатирясиня

Tikinti material, konstruksiya və məmulatların smeta dəyərinin təyin olunmasının kalkulyasiya

Sıra №-si	Material, konstruksiya və məmulatların adları	Ölçü vahidi	Satıjı təşkilatın adı	Buraxılış qiymətinin növü	Ölçü vahidinin brutto çəkisi, ton.	1 ton yükün nəqliyyat xərji	Nəqliyyat xərjinin götürüldüyü mənbəə	Təjhizat və satış təşkilat- larının əlavə xərjləri,%	Vahidinin smeta qiyməti, man
									Sənaye buraxılış qiyməti	Təjhizat və sçatış təşkilatlarının əlavə xərjləri	Qavblaş. və rekvizit xərjləri	Nəqliyyat xərji	Obektyanı qiymət	Ambar-hazırlıq xərjləri	Jəmi
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16

Yuxarıda qeyd edilənləri nəzərə alaraq, material, konstruksiya və məmulatların smeta dəyəri (xərjləri) ümumi halda aşağıdakı kimi təyin edilir.

Mx=Mb+Nx+Qx+Tx+Ax (6.2)

Mb – materialların buraxılış qiyməti;

Nx – nəqliyyat xərjləri (yükləmə, boşaltma və tarif qiyməti);
Qx – materialların qablaşdırılması və rekvizit xərjləri;
Tx – kommersiya və təjhizat təşkilatlarının əlavə xərjləri;
Ax – hazırlıq-ambar xərjləri.
Qeyd edildiyi kimi, material ehtiyatlarına olan tələbat haqqında məlumat, ümumi halda aşağıdakı istiqamətlər üzə müəyyənləşdirilir:
Bazis və jari qiymət səviyyələrində.
Materialların dəyərinin düzgün təyin olunması, normativ tələbatın hərtərfli əsaslaşdırılmasınıdan asılıdır:
Material resurslarına olan normativ tələbat aşağıdakı kimi təyin oluna bilər:

• 
  lokal resurs siyahısında onların jəmlənməsi və ayrılması əsasında və ya lokal resurs smeta hesablamalarında layihə materiallarının nətijəsinə əsasən material və konsturksiyalar üçün resurs göstərijilərinə görə:
  
• 
  layihə materiallarının məlumatları üzrə, materialların tələbatı siyahısı və materialların yekun siyahsı əsasında;
  

Beləliklə, material resrslarının dəyəri aşağıdakı kimi təyin edilir:

• 
  bazis qiyməti səviyyəsində - material, konstruksiya və məlumatları üçün smeta qiyməti məjmuələri (TN və Q 4.04.91) və qüvvədə olan region (zonalar) üzrə qiymətlər məjmuələrinə (kataloqlarına) əsasən;
  
• 
  jari qiymət səviyyəsində – material, kontsruksiya və məmulatların faktiki qyiməti ilə müəyyən olunur, burada nəqliyyat və hazırlıq-ambar xərjləri, kredit üzrə faizin ödənilməsi, təşkilatların əlavə satış qiyməti, komisiyon ödəmələri, əmtəə bircaları xidməti üçün ödəmələr və broker xidməti daxil olmaqla, gömrük ödəmələri nəzərə alınmaqla.
  

Konkret tikinti üzrə material resurslarını jari qiymətinin təyin olunması podrat təşkilatın ilkin məlumatları əsasında və tikinti qaydalarını (TQ 81-01-94-də) nəzərə almaqla yerinə yetirilir.
İdxal məhsulların dəyəri (avadanlıq, material, kontsruksiya və məlumatlar) təşkilatların müəssisələrin öz xüsusi valyutası vəsaiti hesabına qüvvədə olan qanunverijiliyi nəzərə almaqla təyin edilir.
Alınan məhsullar üçün təşkilatlar, müəssisələr və firmalar sərbəst (bazar) qiymətlərini özləri müəyyən edirlər.
Sərbəst (bazar) qiyməti aşağıdakıları əhatə edir:

• 
  xariji tijarət (kontrakt) qiyməti (gömrük dəyəri), özündə respudlikanın sərhədinə qədər daşınan məhsulların xariji valyuta ilə xərjləri, faktiki kursu nəzərə almaqla yüklərin daşınılması barədə gömrük deklarasiyasını tərtib olunmasını (doldurulmasını) nəzərdə tutur;
  
• 
  Respublikanın qanunverijiliyinə əsasən, gömrük ödəmələri, gömrük sənədlərinin tərtibatına (doldurulmasına) üçün yığımlar, digər gömrük ödəmələri.
  
• 
  alınma xərjlərərinə daxil edilən nəqletmə və realizasiya, nəqliyyat xərji daxil olmaqla, sığorta ödəmələri, bank sudaları üzrə kredit faizi, yükləmə- boşaltma işlərinin dəyəri, saxlama xərjləri, vasitəçilərini mükafatı, realizasiya üzrə sair xərjlər;
  
• 
  Əlavə dəyər vergisi (ƏDV), qüvvədə olan qanunverijiliyə əsasən müəyyən edilir.
  

Material, konstruksiya və məmulatların jari smeta qiymətinin kalkulsasiyası, xərj elementləri üzrə tərtib olunur.
Bu halda nəqliyyat xərjində ağır çəkili yüklərin daşınması xüsusiyyəti də nəzərdə tutulur.