Vilayət bağçası BİrİnCİ cİld

Universitetin elmi keçmişi

Bu gün ölkədə yeni elm mərkəzlərinin yaranmasından altmış-yetmiş il keçir. İnqilabın qələbəsindən sonra yerli tədqiqata ayrılan diqqəti çıxmaq şərtilə, keçmişdə heç bir mühüm iş görülməmişdir. Rza xanın və oğlunun dövründəki universitet tərəfindən hansı mühüm ixtira, hansı böyük kəşf edilib və əcnəbilərə asılılıqdan qurtulmaq üçün hansı iş görülüb?! O zaman universitet ölkəni günbəgün xaricdən daha asılı edirdi. Düzdür, bu, tələbə gənclərin təqsiri deyildi. Mən o günün hadisələrini yaxından görmüş bir insan kimi bunu təsdiq edirəm: bizim ozamankı tələbə gənclərimizin heç bir təqsiri yox idi. Elə bir mühit yaratmışdılar ki, orada yaradıcı elmi iş mümkün deyildi. Son illərdə Qərb mədəniyyətini, qərbliləri, xüsusən də ABŞ-ı o qədər böyük və mövqeyini o qədər əlçatmaz göstərmişdilər ki, müsəlman tələbəmiz bu dərin elmi məsafənin qət olunmasının mümkünlüyünü təsəvvür belə etmirdi. Buna heç bir səy də göstərilmirdi. Dərs oxumuş və təhsil almış bir nəfərin ən böyük elmi məharəti bu idi ki, qərblilərin istehsal etdiyi bir texnikadan istifadə edə bilsin. Bu qədər. Onlar bir şey düzəltsinlər, bu da ondan istifadə edə bilsin. Hətta iranlı mühəndislərə xaricdə düzəldilib İrana gətirilən bəzi yeni aparatların təmirinə belə icazə vermirdilər; deyirdilər bu alətlərə əl vurmağa haqqınız yoxdur. İran ordusuna modern təyyarə satırdılar, şərti bu idi ki, İranın texnik zabitləri ona əl vurmasınlar. Nə vaxt xarab olsa, məsələn, beş yüz hissədən təşkil olunan detallar məcmusunu ayırıb xaricə göndərsinlər; yəni bütün kompleksi təyyarəyə qoyub aparsınlar, orada təmir edib qaytarsınlar. Burada o kompleksə əl vurmağa icazə vermirdilər. Hətta ədəbiyyatda elə bir iş gördülər ki, iranlı ədib fars ədəbiyyatı üçün də gözünü hansısa xaricinin nə dediyinə dikirdi. Bu ki daha idxal məsələsi deyil, heç olmasa bunda özünüzə güvənin. Güvənmirdilər. Bu gün bəzilərinin ürəyi həmin vəziyyəti istəyir.