Xəstəlikləri” fənni Giriş. Dişlərin və ağız boşluğu selikli qişasının anatomo- fizioloji xüsusiyyətləri haqqında qısa məlumat

Maqnit-rezonans tomoqrafiya (MRT) üsulu insan bədəninin hər hansı bir nahiyəsini 
seriya şəkilli təsvir edir. KT-dən fərqli olaraq praktiki zərərsiz hesab edilir və yumşaq 
toxuma şişlərinin müayinəsində çox effektlidir.  
Ultrasəs müayinəsi (USM) bir çox patoloji proseslər zamanı (yumşaq toxumaların, ağız 
suyu vəzilərinin şişləri müxtəlif genezli limfoadenopatiyalar) aparılır. USM törəmənin 
ölçüsünü,  formasını,  exo  quruluşunu,  sərhədlərin  dəqiqliyini  ayırd  etməyə  imkan 
verir. Üz skeleti sümüklərinin törəmələri, dərin yerləşən şişlər və ağız suyu vəzilərinin 
şişləri zamanı radioizotop müayinə bədxassəli şişlərin metastazını istisna etmək üçün 
istifadə edilir. Radioizotop müayinə üçün vendaxili fosfat kompleksi Tc
99m 
(texnesiya 
pirofosfat)  nişanlanmış  izotop  vurulur.  Patoloji  ocaqda  izotopun  yığılması  şişin 
olmasını  təsdiq  edir.  Şişlərin  diaqnostikasında  ən  vacib  və  həlledici  müayinə  üsulu 
patomorfoloji  tədqiqatdır.  Patohistoloji  müayinə  toxumanın  və  hüceyrə 
elementlərinin  atipiklik  dərəcəsini  ayırd  etməyə  şiş  toxumasının  quruluşunun, 
infiltrativ  inkişaf  xarakterini  öyrənməyə  imkan  verir.  Patohistoloji  müayinə  üçün 
material  bir  sıra  biopsion  yollarla  götürülür:  eksizion  biopsiya-törəmənin  sağlam 
toxumalar  ərəfəsində  çıxarılması  zamanı  aparılır:  insizion  biopsiya-şişin  bir  tikəsi 
götürülüb yoxlanılır; punksiya yolu ilə biopsiya-punksion iynə ilə material götürülür; 
biopsion  materialı  endoskop  vasitəsilə  də  götürmək  olar;  şiş  səthindən  hüceyrə 
elementlərini  lansetlə  qazımaqla  material  alınır,  şiş  səthinə  şüşə  əşyası  qoymaqda 
yaxma götürülür.  
Biopsion  material  götürüləndən  sonra  dərhal  10%  formalin  məhluluna  qoyulur. 
Patoloji  ocaqdan  götürülmüş  hüceyrə  ya  kompleks  hücyrələr  mikroskopik  sitoloji 
üsulla da yoxlanılır. Hüceyrə və nüvə quruluşunda dəyişikliklər xoşxassəli və bədxassəli 
şişləri differensasiya etməyə imkan verir.  
Dünya təcrübəsində şişlərin etio-patogenezi üzrə aparılmış çox samballı elmi tədqiqat 
işlərinin xeyli nailiyyətlər əldə etmələrinə baxmayaraq hələlik törəmələrin baş vermə 
səbəbi aydın olmayaraq qalır. Bunlar hamısı bir daha təsdiqləyir ki, şişlərin yaranma 
səbəbi  monofaktor  xüsusiyyət  daşımır  və  onun  polifaktor  olduğunu  sübut  edir. 
Ədəbiyyat materialları gündəlik kliniki müşahidələr inamlı surətdə aydınlq gətirir ki, 
şişlərin əmələ gəlməsində şişönü patoloji proseslər yüksək rol oynayırlar. Bu da sübut 
edir ki, dövlət səviyyəsində şişlərin profilaktikası haqqında yüksək formada iş  təşkil 
edilərsə onların xeyli azalmasına nail olmaq mümkündür. ABŞ-da axır 15-20 ildə təşkil 
olunmuş belə profilaktik tədbirlər əsasında 20-25% şişlərin azalması qeyd olunub.