Yadroning bo’linish rеaktsiyalari
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Ulash sxemasida
buyumning tashqi tom oni bilan boshqa buyumga birlashish (ulanish) joyi ko'rsatiladi. 6. Umumiy sxemada kompleksning tarkibiy qismlari tasvirlanib), foydalanish joyida qanday nnontaj qilish haqida m a'lumot beradi. Buyum elementlarining o'zaro joylashishi sxemada taxminan to 'g'ri tasvirlanadi. 7. Joylashtirish sxemasida buyum tarkibiy qismlarining bir- biriga nisbatan qanday joylashtirilganligi ko'rsatiladi. 8. Birlashtirilgan sxemada biror maqsadni ko'zlab, ikki- uch xil sxemalar turi birlashtirilib tasvirlanishi mumkin. Masalan, prinsip>ial va montaj (birlashtirish), biriktirish va ulash sxemalari. 71 Bunday biriktirishlar sxema turi va ko'rinish hujjati bilan aniqlanishi lozinn. Masalan, elektr prinsip>ial sxemasi va ulash sxemasi. 9 Kom binatsiyalashtirilgan sxemada buyum tarkibiga turli elementlarning ko'rinishlari kiritilishi munosabati bilan, buyum uchun bir turdagi sxemalarning bir qanchasini tuzish talab qilinadi. Bunday sxemalarni bitta kombinatsiyalashtirilgan sxem a bilan aim ashtirish lozinn bo'ladi, m asalan, elektr-gidravlik prinsipial sxema. 10. Turli k o 'rinish va turlar sxemalari. Bunday sxemalar tarmoq standartlari tomonidan joriy etilgan kod, tur va ko'rinish- larda bajariladi. Sxemalarning s hifri, u larni o'qish, b ajarishga q o'yiladigan talablar ularda qo'llaniladigan shartli grafik belgilar standartlarda ko'rsatilgan. Ish jarayonida standartlarning talabiga qat'iy rioya qilish talab etiladi. Sxemaning shifri standartga muvofiq uning turini ko'rsa- tuvchi harf va turini belgilovchi raqamdan tashkil topadi. Masala n, pnevm atik strukturali sxema — P1, kinem atik funksional sxema — K 2 va h.k. Sxemalarda tasvirlanayotgan buyum elementlari ustnna- ust tushmasligi va o'qish oson b o 'lish i uchun mazkur elementla r qulay vaziyatda joylashtiriladi. Bundan tashqari, grafik belgilarni bog'lovchi chiziqlar imkoni boricha kam sinadigan va kesi- shadigan bo'lishi hamda parallel bog'lovchi chiziqlar orasidag masofa 3 mm.dan kam b o 'Imasligi lozim. Elektr sxemalarda qo'llaniladigan shartli grafik belgilarning o'lchamlari standartda berilgani holda boshqa turdagi sxemala r elementlarining o'lchamlari nisbati ularning haqiqiy o'lchamlari nisbatiga taxminan mos kelishi lozinn. Sxemalarda buyumning tarkibiy elementlari raqamlar bilan belgilanadi, ya'ni ularning vaziyat raqam belgilari qo'yiladi. Har bir elementning tartib raqami harakat boshlanadigan joydan 72 boshlab chiqarish chizig'i tokchasiga qo'yiladi. Tokcha ostiga, kerak bo'lganda, element to'g'risida tushuntirish yoziladi. Sxemalar harakatga keltiriladigan joydan boshlab o 'qiladi. 0 'qish paytida har bir elementning shartli tasvirlanishini o'qish qiyinlik qilsa, ularni shartli belgilar bilan taqqoslab o'qish tavsiy a etiladi. Sxema elementlarining shartli grafik Ibelgilari bog'lanish chi- ziqlarining yo'g'onligida chiziladi. Bog'lanish chizig'i yo'g'onligi 0,2— 1,0 mm atrofida olinadi. Bitta sxemada barcha chiziqlar bir xil tanlangan yo'g'onlikda chizilishi shart. Sxemada barcha shartl 1 grafik belgilar standart tom onidan qabul qilingan vaziyatda chizilishi lozinn. Lekm b a'zi maqsadlarni ko'zlab, ularni 90° ga burib yoki 180° ga ag'darilb tasvirlash mumkin. Raqamli yoki harfli- raqam li belgilari bor sxema elementining shartli grafik belgisini 90° yoki 45° ga burib tasvirlashga yo'l qo'yiladi. Sanoat va qurilishning barcha tarm oqlaridagi buyum lar uchun q o 'ld a yoki avtom atlashtirilgan usulda bajariladigan sxemalarning shartli grafik belgilari standart tomonidan umumiy tatt)iq qilinishga m o'ljallangan. Prinsipial elektr sxemalarida elementlar shartli grafikaviy belgilar ko'rinishida chiziladi. ESKDda elektr sxemalarning shartli grafikaviy belgilanishiga bir necha standartlar bag'ish- langan, shuning uchun belgilar bilan «Elektrotexnika» kursini o'zlashtirgandan keyingina to 'la tanishib chiqish mumkin. Buyum I ar u с h u n e lektr s xem a lar e lektr t arm o qlaridan uzilgan holatda chiziladi. [Elektr bog'lanish chiziqlari sxema formatiga qarab 0,S2 mm. dan 0,6 mm. gacha yo'g'onlikda chi — ziladi. Sxemada tasvirlangan har bir elementning h a rfv a raqamli pozitsion nomeri b o 'lish i kerak, bu raqam harfli belgidan va elementning tartilb raqamidan tuzilgandir, masalan, konden- satorlar Elektrod- asbob V gayka- polzun G ga mahkamlanadi, gayka polzun D vintdan harakat olilb suriladi. Vint D ni elektr dvigatel (1) aylantiradi. [Elektr dvigatel vali- ning aylanma harakat tezligini kamaytirish uchun chervyakli reduktor E qo'llanilgan. Elektr dvigatelining vali chervyakvali bilan elastik mufta orqali, chervyakli g'ildirak vali esa vint D bilan biriktirilgan. Sxemada chervyakli uzatnna ko'rsatilnnagan. Elektrod- asbob surilishining yo'nalishini o'zgartirishga elektr dvigatelni reversiyalash (harakat yo'nalishini o 'zgartirish), ya'ni uning valini orqaga aylantirish yo'li bilan erishiladi. Elektr dvigatelining yuqori regulirovka qilinmaydigan akku- mulator batareyasi (3) bilan ketma- ket ulangan rezistor (qar shilik) (2) gaulanadi. Bunday ulashda batareya qo'shinncha tok manbayi bo'ladi. Elektr dvigateli yuqoridagi kuchlanish batareya (3) kuchlanishi bilan rezistor (2) dagi kuchlanish orasidagi ayirmasiga (farqqa) teng bo'ladi. Asboblar v a i shlov b eriladigan b uyum o 'rtasida к atta o raliq bo'lganda rezistor (2) da kuchlanish pasaym aydi, elektr dvigatel vali aylana boshlaydi, bu elektrodlar orasida elektr zarrachalari razryadlari hosil b o 'Imaguncha elektrodlar bir- birlariga yaqinlashaveradi. Shu paytda rezistor (2) dava elekt r dvigatel yakorida k u ch Ian ish pasayadi (kam ayadi). Agar elektrodlarda qisqa tutashuv b o 'lib qolsa, rezistor (2) dagi kuchlanishning pasayishi batareya (3) dagi kuchlanishning pasayishiga qaraganda katta bo'ladi. Bu holda yuqoridagi kuchlanish qutt>lari o 'zgaradi («+» qutlb «— » qutb b o 'ladi) va elektr dvigatel yuqori orqaga (teskari) aylana boshlaydi, elektrodlar esa bir- biridan uzoqlashadi. 75 1. Yagona t)ir belgi (56- shakl) shartli belgilanishda joylashishiga ko'ra bir nechta ifodalarni tasvirlashi mumkin. Masalan, nuqta belgisini ko'ramiz. Bu belgi yordamida o'tkazgichlarning tutashgan joyini (1), impulsli quvurlarning tarmoqlanish joyini (2), kontaktlarni ng harakatlanuvchi qismini (3), ionli qurilmalarning gaz to 'l dirish nuqtasini (4), ko'p fazali chulg'amlarning neytral nuqtasi ni (5), chulg'amning boshlanish nuqtasini (6), ko'p karrali konta kt- larning yopiq holatdagi nuqtasini (7) sa boshqalarni ifod alash mumkin. 2. Turli tipdagi sxemalarda ayni bir belgi berilishiga ko'ra, t urli belgilarni ifodalashi mumkin. Masalan, to'g'ri to'rtburcha k prin- sipial sxemalarda qo'llanganda, rele chulg'ami magnitli ajrat kichni va kontaktorni ifodalaydi; strukturali va funksional sxem alarda ishlatilganda qurilnnalarning funksional qismlarini, o'tkazgic hlarni loyihalashda ishlatilganda shchit, pult, shtativ va boshqalar ni ifo dalaydi. 3. Ishlab chiqarish belgilarini tuzishda, u yoki bu aniq hollar da, umumiy belgilar yetishmay qolgan bo'lsa, asosiy olinadi gan umumiy belgilari standard bo'yicha o'rnatiladi. 4. Shartli- grafik belgilarning ayrinn qismlari va elementlari bitta tipdagi sxemalar uchun bir emas, bir sechta belgilarga ega bo'lib, ularning har birini muayyan holatlarda qo'llash kerak. 56- shaklda transformator chulg'amining 3 ta standart ko'rsat- kichlari berilgan. 16- ko'rsatkich yorug'lik td,minlesh va quvvat- lantirish sxemalarida qo'llaniladi. Uning yordamida transfor mator Xulosa 2. Chulg'amlarning birikmasini aniq ko'rsatish uchun 17- ko'r- satkich qo'laniladi. 18- ko'rsatkich ulanishning turini belgilash uchun ishlatiladi. К o'rib chiqilayotgan misoldagi 2- chulg'amli transformator chul- g'amlari (19) va (2 (2 birlamchisi yulduz ko'rinishida, ikki- lamchisi neytral nuqta bilan chiqarilgan yulduz ko'rinishida ulan gan. 3. Ayrim elementlar va ularning qismlari sxemalarning turiga qarab ozmi- ko'pmi aniqlikda ko'rsatiladi. Agar kabelni yo'llovchi o'chirgichga borishi rejada ko'rsatilishi kerak bo'lsa, buni eng sodda usulda ko'rsatiladi (56- shakl, e yuqorida). Agarda kontaktlar qaysi zanjirga kiritilganligini (chiqarilganligini) ko'rsatish kerak bo' Isa, unda o'sha putevoy o'chirgichni aniqlashtirit) ko'rsatadi. 56 - shakl, Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|