1 Auditoriyanı müəyyənləşdirərkən nəzərə alınan amıllər «Auditoriya»

1 Auditoriyanı müəyyənləşdirərkən nəzərə alınan amıllər
«Auditoriya» anlayışı PR-də ən vacib anlayışlardan biridir. Hökumət səviyyəsində həyata keçirilən PR proqramlarını nəzərə almasaq, demək olar ki, hər bir təşkilatın PR strategiyası ümumən əhaliyə deyil, onun ayrı-ayrı qruplarına yönəlib. Bu qrupların özlərini aşkar etməkdən savayı, onların ideallarını, maraqlarını, istifadə etdikləri kommunikasiya kanallarını müəyyən etmək lazımdır. Beləliklə, lazımi auditoriyanın müəyyənləşdirilməsi prosesi üç mərhələni əhatə edir:


1. Əhalinin hansı hissəsi lazım olan auditoriyanı təşkil edir?


2. Bu auditoriya nəyə üstünlük verir?


3. Bu auditoriyaya hansı kommunikasiya kanalları ilə təsir
etmək mümkündür?


Bundan əlavə, PR strategiyasını müəyyənləşdirərkən «daxili» və «xarici» auditoriya» anlayışlarını da bir-birindən fərqləndirmək lazımdır. PR tədqiqatçıları bu terminləri işlədərkən şirkətin öz əməkdaşlarını («daxili») və onun müxtəlif səviyyələrdə ünsiyyətdə olduğu digər qrupları («xarici») nəzərdə tuturlar.


Auditoriyanın təsnifatını və müxtəlif qruplarda PR-nin strategiyasını çox ümumi şəkildə aşağıdakı sxemlə təsvir etmək olar:
PR fəaliyyətində lazımi auditoriyanın dəqiq müəyyənləşdirilməsi istənilən layihənin uğurunu təmin edən amillərdən biri, bəlkə də ən vacibidir. Amerikanın PR mütəxəssisləri auditoriyanın düzgün müəyyənləşdirilməsi üçün aşağıdakı amilləri nəzərə almağı təklif edirlər:
1. Coğrafi. Auditoriyanın yaşadığı ərazi.


2. Demoqrafik. Cins, yaş, ailə statusu, təhsil, gəlir dərəcələri.


3. Psixoqrafik. Auditoriyanın psixoloji portreti.


4. Gizli qüvvələr. Pərdəarxası iştirakçılar, hadisələri real
olaraq idarə edənlər.


5. Vəzifələr. Davranışları müəyyən edən vəzifələrin (bu
vəzifələri kimin icra etməsindən asılı olmayaraq)
səlahiyyətləri.


6. Nüfuz. Ümumi qərarları qəbul etməkdə ən böyük rolu
olan qrup liderləri.


7. Üzvlük. Adamların bu və ya digər sosial, siyasi qruplara
(məsələn, partiyalara) mənsubiyyəti.


Auditoriyanı seqmentlərə bölmək və hər bir seqmenti dərindən öyrənmək vacibdir. Yalnız bundan sonra ayrı-ayrı seqmentlərə və ümumiyyətlə auditoriyaya təsir yollarını müəyyənləşdirmək mümkündür. Deyilənlər siyasi PR-də özünü daha aydın göstərir. Çoxları rus siyasətçisi Vladimir Jirinovskini son dərəcə ekssentrik adam kimi qəbul edir və düşünür ki, başqa siyasi xadimlərdən fərqli olaraq, o, bir neçə saniyədən sonra nə edəcəyini heç vaxt götür-qoy etmir. Lakin hər bir sözünü ölçüb-biçməyə çalışan bir çox başqa siyasətçilərdən fərqli olaraq, Jirinovski siyasi kampaniyada auditoriyanın rolunu yaxşı başa düşür və onu seqmentləşdirməyi bacarır


2 Auditoriyanın müəyyənlədirilməsi prossesi
«Auditoriya» anlayışı PR-də ən vacib anlayışlardan biridir. Hökumət səviyyəsində həyata keçirilən PR proqramlarını nəzərə almasaq, demək olar ki, hər bir təşkilatın PR strategiyası ümumən əhaliyə deyil, onun ayrı-ayrı qruplarına yönəlib. Bu qrupların özlərini aşkar etməkdən savayı, onların ideallarını, maraqlarını, istifadə etdikləri kommunikasiya kanallarını müəyyən etmək lazımdır. Beləliklə, lazımi auditoriyanın müəyyənləşdirilməsi prosesi üç mərhələni əhatə edir:


1. Əhalinin hansı hissəsi lazım olan auditoriyanı təşkil edir?


2. Bu auditoriya nəyə üstünlük verir?


3. Bu auditoriyaya hansı kommunikasiya kanalları ilə təsir
etmək mümkündür?


Bundan əlavə, PR strategiyasını müəyyənləşdirərkən «daxili» və «xarici» auditoriya» anlayışlarını da bir-birindən fərqləndirmək lazımdır. PR tədqiqatçıları bu terminləri işlədərkən şirkətin öz əməkdaşlarını («daxili») və onun müxtəlif səviyyələrdə ünsiyyətdə olduğu digər qrupları («xarici») nəzərdə tuturlar.


Auditoriyanın təsnifatını və müxtəlif qruplarda PR-nin strategiyasını çox ümumi şəkildə aşağıdakı sxemlə təsvir etmək olar:
PR fəaliyyətində lazımi auditoriyanın dəqiq müəyyənləşdirilməsi istənilən layihənin uğurunu təmin edən amillərdən biri, bəlkə də ən vacibidir. Amerikanın PR mütəxəssisləri auditoriyanın düzgün müəyyənləşdirilməsi üçün aşağıdakı amilləri nəzərə almağı təklif edirlər:
1. Coğrafi. Auditoriyanın yaşadığı ərazi.


2. Demoqrafik. Cins, yaş, ailə statusu, təhsil, gəlir dərəcələri.


3. Psixoqrafik. Auditoriyanın psixoloji portreti.


4. Gizli qüvvələr. Pərdəarxası iştirakçılar, hadisələri real
olaraq idarə edənlər.


5. Vəzifələr. Davranışları müəyyən edən vəzifələrin (bu
vəzifələri kimin icra etməsindən asılı olmayaraq)
səlahiyyətləri.


6. Nüfuz. Ümumi qərarları qəbul etməkdə ən böyük rolu
olan qrup liderləri.


7. Üzvlük. Adamların bu və ya digər sosial, siyasi qruplara
(məsələn, partiyalara) mənsubiyyəti.


Auditoriyanı seqmentlərə bölmək və hər bir seqmenti dərindən öyrənmək vacibdir. Yalnız bundan sonra ayrı-ayrı seqmentlərə və ümumiyyətlə auditoriyaya təsir yollarını müəyyənləşdirmək mümkündür. Deyilənlər siyasi PR-də özünü daha aydın göstərir. Çoxları rus siyasətçisi Vladimir Jirinovskini son dərəcə ekssentrik adam kimi qəbul edir və düşünür ki, başqa siyasi xadimlərdən fərqli olaraq, o, bir neçə saniyədən sonra nə edəcəyini heç vaxt götür-qoy etmir. Lakin hər bir sözünü ölçüb-biçməyə çalışan bir çox başqa siyasətçilərdən fərqli olaraq, Jirinovski siyasi kampaniyada auditoriyanın rolunu yaxşı başa düşür və onu seqmentləşdirməyi bacarır
3 Beynəlxalq aləmdə ictimaiyyətlə əlaqələr.
Deyirlər ki, Şərqdə hökmdarlar öz həkimlərinə səhhətlərindən asılı olaraq məvacib verirdilər - həkimlər yalnız hökmdar sağlam olduğu vaxt üçün pul alır, o xəstələndikdə isə məvacibsiz qalırdılar. Buna görə də çalışırdılar ki, «qibleyi-aləmi» həmişə həkim nəzarəti altında saxlasınlar və xəstələnməyə qoymasınlar.
Pablik rileyşnz də müntəzəm tibbi profilaktika kimidir. Reklamdan fərqli olaraq, o, ardıcıl şəkildə cəmiyyətdə gedən prosesləri izləyir, proqnozlaşdırır və qabaqlayır. Əgər hansı səbəbdənsə təşkilatın cəmiyyətdə nüfuzu düşübsə, ən bahalı reklam kampaniyası belə onun nüfuzunu qaldıra bilməz, lakin ağıllı düşünülmüş PR metodları ilə vəziyyəti sabitləşdirmək olar
birbaşa təsir vasitəsi olan reklamla və marketinqin müxtəlif formaları ilə müqayisədə PR təşkilatın həyatı üçün daha böyük strateji əhəmiyyət kəsb edir. Bir çox hallarda reklam və marketinq fəaliyyəti PR fəaliyyətinin nəticələrindən asılı olaraq qurulur.


İngilis sosioloqu, PR-nin müasir konsepsiyasının banisi Sem Blek belə hesab edir ki, təşkilatda PR və reklam fəaliyyətinə eyni şəxs rəhbərlik etsə, daha faydalı olar. Onun fikrincə, reklamı da ictimaiyyətlə əlaqənin bir vasitəsi kimi qəbul etmək lazımdır. Başqa tədqiqatçılar isə iddia edirlər ki, reklam PR-dən fərqlidir, çünki o, daha konkretdir və onun nəticələrini az-çox dəqiqliklə proqnozlaşdırmaq olur.
4 Biznes təşkilatlarında ictimaiyyətlə əlaqələrin auditoriya seçimi
Biznes təşkilatlarının PR fəaliyyəti konkret məqsəddən asılı olaraq, əsasən aşağıdakı auditoriyalara yönəldilir:


* ümumən ictimaiyyət;
* şirkətin səhmdarları, investorlar, qiymətli kağızlar üzrə
agentlər, maliyyəçilər, bank sahibləri;
* istehsal olunan malların distribütorları;
* şirkətin öz əməkdaşları;
* dövlət orqanları.


Ölkələrin və xalqların tarixinin müxtəlif dövrlərində, xüsusilə bir mərhələdən digərinə keçid zamanı bəzən əhalinin biznesə və onun nümayəndələrinə münasibəti kəskin surətdə pisləşir. Məsələn, 60-70-ci illərdə ABŞ-da hökumətin korrupsiyaya uğraması ilə bağlı ittihamların gücləndiyi zaman, habelə Uoterqeyt böhranı, uğursuz Vyetnam müharibəsi vaxtı və iqtisadi inkişafın zəiflədiyi dövrdə əhalinin biznesmenlərə münasibəti sürətlə mənfi istiqamətdə dəyişirdi. 1972-ci ildə keçirilmiş sorğuda amerikalıların 60 faizi biznesmenlərə hörmət etmədiyini bildirirdi. Bunun səbəblərini araşdıran tədqiqatçılar maraqlı bir faktı aşkara çıxardılar: həmin il ərzində biznes təşkilatları haqqında mətbuatda gedən materialların yarısından çoxu onların kriminal fəaliyyəti ilə bağlı olmuşdu; televiziya verilişlərinin üçdə ikisində biznesmenlər acgöz, dar dünyagörüşlü, addımbaşı qanunsuz hərəkətlərə yol verən adamlar kimi göstərilmişdilər.


Sonralar həm şirkətlərin, həm biznes assosiasiyalarının, həm də dövlətin düşünülmüş PR siyasəti nəticəsində biznesmenləri və kommersiya təşkilatlarının rəhbərlərini ən böyük vergi ödəyiciləri kimi cəmiyyətin hörmətli üzvlərinə çevirmək mümkün oldu.


Bazar iqtisadiyyatına keçid dövrünü yaşayan digər ölkələr kimi, Azərbaycanda da bəzən ictimai fikirdə özəl sektorda çalışanlara, biznesmenlərə qarşı mənfi rəy formalaşır. Bunun da əsas səbəbi odur ki, tez-tez mətbuatda özəl şirkətlər tərəfindən qanunların pozulması, onların ölkə əhalisinin sosial ehtiyaclarına məhəl qoymaması barədə materiallar dərc olunur. Burada reklam üçün sifariş ala bilməyib «acıq çıxmaq» istəyən» mətbuat orqanlarının canfəşanlığı da az rol oynamır. Digər tərəfdən isə, bəzi hökumət strukturlarından çəkinərək «ad çıxarmaq»dan» qorxan biznesmenlər çox zaman nəinki PR kampaniyaları keçirməkdən çəkinir, hətta sponsorluq fəaliyyətlərini də gizlətməli olurlar.


5 Biznesdə ictimaiyyətlə əlaqələrin strategiyaları


İlk PR kompaniyaları məhz bizneslə, xüsusilə maliyyə institutları ilə bağlı olub. ABŞ-da ilk ümummilliPR təşkilatı 1915-ci ildə Çikaqoda yaranıb. O zaman yeddi bank sahibi Maliyyə Reklamı Assosiasiyası adlı bir təşkilat təsis etdi - indiki anlamda PR adlandırdığımız biznes o vaxt «yüksək səviyyəli reklam» kimi başa düşülürdü.
Bank işində PR -nin hava, su kimi vacib olması sadə bir məntiqlə izah olunur: əmanətçilər vəsaitlərini saxladıqları banka etibar etməlidirlər. Bu etibarı isə PR işini düzgün qurmaqla əldə etmək olar. Təsadüfi deyil ki, mətbuatda dərc olunan PR materiallarının böyük hissəsini bankların maliyyə hesabatları təşkil edir.
«RİNAKO Plyus» investisiya şirkətinin ictimaiyyətlə əlaqə şöbəsinin müdiri Kondratyev maliyyə institutlarının PR siyasətinin istiqamətlərini aşağıdakı kimi müəyyənləşdirir:
1. Qiymətli kağızlar bazarında peşəkar imicinin yaradılması;
2. Maliyyə xidmətləri bazarında öz mövqeyinin (yönümünün)
aydınlaşdırılması;
3. Kompaniyanın fəaliyyətinin əsas aspektlərinə diqqətin cəlb
edilməsi;
4. Yüksək xidmət standartlarının saxlanılması və müştərilərin
müntəzəm məlumatlandırılması.


Biznes təşkilatlarında məhsulun markası (brend) təşkilatın simvolu kimi çıxış edir və onun imicini yaradır. Məhz buna görə də PR mütəxəssisləri hər bir yeni məhsul üçün xüsusi PR kampaniyası həyata keçirirlər. Bu məhsulun adı, emblemi, qabının dizaynı mütəxəssislər tərəfindən xüsusi canfəşanlıqla işlənib hazırlanır. Onlar təşkilatın məhsulunu bazardakı digər analoji məhsullardan fərqləndirmək, onu istehsalçı və ya distribütor firmanın adı ilə bağlamaq üçün səmərəli yollar axtarırlar.
biznesdə PR marketinqlə əl-ələ işləyir və ictimai fikri hazırlamaqla bazarda marketinq işinə yol açır.
Frenk Cefkins «Public Relations» kitabında biznesdə PR-nin vəzifələrini belə müəyyənləşdirir:


1. Yeni fəaliyyət növləri ilə əlaqədar şirkətin imicinin
dəyişdirilməsi;
2. Şirkətin tarixindən naməlum maraqlı faktların üzə
çıxarılması və gələcək inkişaf üçün əsas yaradan etibarın
qazanılması;
3. Yeni satış bazarlarında şirkətin tanıdılması və
məşhurlaşdırılması; ve s.
Biznes təşkilatlarının PR fəaliyyəti konkret məqsəddən asılı olaraq, əsasən aşağıdakı auditoriyalara yönəldilir:


* ümumən ictimaiyyət;
* şirkətin səhmdarları, investorlar, qiymətli kağızlar üzrə
agentlər, maliyyəçilər, bank sahibləri;
* istehsal olunan malların distribütorları;
* şirkətin öz əməkdaşları;
* dövlət orqanları.


6 Biznesdə PR


İlk PR kompaniyaları məhz bizneslə, xüsusilə maliyyə institutları ilə bağlı olub. ABŞ-da ilk ümummilliPR təşkilatı 1915-ci ildə Çikaqoda yaranıb. O zaman yeddi bank sahibi Maliyyə Reklamı Assosiasiyası adlı bir təşkilat təsis etdi - indiki anlamda PR adlandırdığımız biznes o vaxt «yüksək səviyyəli reklam» kimi başa düşülürdü.
Bank işində PR -nin hava, su kimi vacib olması sadə bir məntiqlə izah olunur: əmanətçilər vəsaitlərini saxladıqları banka etibar etməlidirlər. Bu etibarı isə PR işini düzgün qurmaqla əldə etmək olar. Təsadüfi deyil ki, mətbuatda dərc olunan PR materiallarının böyük hissəsini bankların maliyyə hesabatları təşkil edir.
«RİNAKO Plyus» investisiya şirkətinin ictimaiyyətlə əlaqə şöbəsinin müdiri Kondratyev maliyyə institutlarının PR siyasətinin istiqamətlərini aşağıdakı kimi müəyyənləşdirir:
1. Qiymətli kağızlar bazarında peşəkar imicinin yaradılması;
2. Maliyyə xidmətləri bazarında öz mövqeyinin (yönümünün)
aydınlaşdırılması;
3. Kompaniyanın fəaliyyətinin əsas aspektlərinə diqqətin cəlb
edilməsi;
4. Yüksək xidmət standartlarının saxlanılması və müştərilərin
müntəzəm məlumatlandırılması.


Biznes təşkilatlarında məhsulun markası (brend) təşkilatın simvolu kimi çıxış edir və onun imicini yaradır. Məhz buna görə də PR mütəxəssisləri hər bir yeni məhsul üçün xüsusi PR kampaniyası həyata keçirirlər. Bu məhsulun adı, emblemi, qabının dizaynı mütəxəssislər tərəfindən xüsusi canfəşanlıqla işlənib hazırlanır. Onlar təşkilatın məhsulunu bazardakı digər analoji məhsullardan fərqləndirmək, onu istehsalçı və ya distribütor firmanın adı ilə bağlamaq üçün səmərəli yollar axtarırlar.
biznesdə PR marketinqlə əl-ələ işləyir və ictimai fikri hazırlamaqla bazarda marketinq işinə yol açır.
Frenk Cefkins «Public Relations» kitabında biznesdə PR-nin vəzifələrini belə müəyyənləşdirir:


1. Yeni fəaliyyət növləri ilə əlaqədar şirkətin imicinin
dəyişdirilməsi;
2. Şirkətin tarixindən naməlum maraqlı faktların üzə
çıxarılması və gələcək inkişaf üçün əsas yaradan etibarın
qazanılması;
3. Yeni satış bazarlarında şirkətin tanıdılması və
məşhurlaşdırılması; ve s.
Biznes təşkilatlarının PR fəaliyyəti konkret məqsəddən asılı olaraq, əsasən aşağıdakı auditoriyalara yönəldilir:


* ümumən ictimaiyyət;
* şirkətin səhmdarları, investorlar, qiymətli kağızlar üzrə
agentlər, maliyyəçilər, bank sahibləri;
* istehsal olunan malların distribütorları;
* şirkətin öz əməkdaşları;
* dövlət orqanları.


7 Böhranın idarəedilməsində Otto Lerbinqerin təsnifatı
Digər amerikalı professor Otto Lerbinqer isə öz təsnifatında tamam başqa meyarlardan çıxış edir:


* texnoloji böhran (misal: Çernobıl qəzası);


* konfrontasiya böhranı (misal: müəyyən qruplar təşkilatı
şiddətli tənqid atəşinə tuturlar, bu da onun məhsulunun
istehlakçılar tərəfindən boykotuna gətirib çıxarır);


* bəd əməllər böhranı (misal: təşkilat soyğunçular
tərəfindən basqına və ya terrora məruz qalır);


* menecmentdə böhran (misal: şirkət daxilində idarəetmə
sistemi kifayət qədər səmərəli işləmir);


* təşkilat üçün təhlükə yaradan digər böhranlar.


8 Böhranın uğurlu bir şəkildə aradan qaldırılması yolları.


Təcrübəli PR mütəxəssisləri böhran zamanı davranış üçün aşağıdakı hazırlığı görməyi məsləhət bilirlər
l təşkilatın fəaliyyətində ən zəif nöqtələri aşkar etmək;
l ən çox ehtimal olunan böhran şəraitini müəyyən
etmək
l hər bir potensial böhran vəziyyətinin ssenarisi üçün suallar,
cavablar, qərarlar paketi işləyib hazırlamaq;
l böhranın ilk saatlarında davranışın qaydalarını işləyib
hazırlamaq;
l kəskin reaksiya deyil, təmkinlilik strategiyasına əsaslanmaq.
Böhrana hazırlaşmaq, əlbəttə ki, çətindir. Bu əziyyətə qatlaşmaq istəməyəndə, çoxları özü-özünü sakitləşdirir: «bəlkə, heç böhran olmayacaq, ona hazırlıq üçün əmək sərf etmək, pul xərcləmək nəyə lazımdır?» Məsələ burasındadır ki, böhran baş verəndə, onun səbəblərini araşdırıb düzgün strategiya seçmək üçün vaxt çatışmır, bu isə təşkilatın iflasına gətirib çıxara bilər. Belə bir təhlükənin aradan götürülməsinə əmək sərf etməyə də, pul xərcləməyə də dəyər.
Böhran zamanı çalışmaq lazımdır ki, baş vermiş hadisə haqqında ictimaiyyətə daim yeni informasiya verəsən. Yeni informasiya böhran alovunu söndürməyə kömək edir, köhnəlmiş informasiya isə, əksinə, onu daha da qızışdırır. Hətta ən xoşagəlməz məlumatı belə gizlətməyə dəyməz, çünki gec-tez bu xəbər başqa kanallarla əhali arasında yayılacaq. Bu isə təşkilatın imicinə ağır zərbə vura bilər.


9 Böhranlı bir şəraitdə ictimaiyyətlə əlaqələr.
Pablik rileyşnz nəzəriyyəçilərinin çoxu öz tədqiqatlarında «Böhran vəziyyətində PR» mövzusuna toxunur. Bu tədqiqatçılar böhranların tipologiyasını da araşdırıblar. Məsələn, Sem Blek PR nöqteyi-nəzərindən böhran vəziyyətinin iki növünü qeyd edir:


1. Məlum naməlum. Bunu belə başa düşmək olar: «Məlumdur
ki, qəza baş verə bilər, lakin məlum deyil ki, o, baş verəcək
mi və əgər baş verəcəksə, bu, nə vaxt olacaq».


2. Naməlum naməlum. Belə qəzaları heç kim qabaqcadan
xəbər verə bilməz.


Kifayət qədər lakonik ifadə olunmuş bu təsnifatla bağlı çoxlu misal gətirmək olar. Əgər siz nəqliyyat şirkətində işləyirsinizsə, deməli, hər an nəqliyyat qəzasına hazır olmalısınız. Bu, sizin üçün «məlum naməlum» böhrandır.
Sem Blekdən fərqli olaraq, Amerikanın əksər PR mütəxəssisləri böhranın üç növünü qeyd edirlər:


1. Qəfil böhran. Bu zaman təhqiqat aparmağa, qərar qəbul
etmək üçün düşünüb-daşınmağa vaxt olmur. Təyyarənin
qəzaya uğraması, yanğın, zəlzələ bu qəbildən olan
böhranlardandır. Belə vəziyyətə hazır olmaq üçün əvvəlcədən
tədbirlər planı hazırlamaq lazımdır.


2. Yetişən böhran. Belə vəziyyətlərdə araşdırmalar aparmağa
və fəaliyyəti planlaşdırmağa imkan olur. Məsələn,
əməkdaşların işdən get-gedə artan narazılığı. Bu halda
rəhbərliyin imkanı var ki, vaxtında müəyyən tədbirlər görsün
və böhranı kulminasiya nöqtəsinə çatmağa qoymasın.


3. Müntəzəm böhran. Bəzən PR fəaliyyətinin ardıcıl olaraq
aparılmasına baxmayaraq, böhran aylarla və illərlə davam
edir. Məsələn, təşkilat haqqında yayılmış bir şaiyənin qarşısı
alınan kimi, kimlərsə dövriyyəyə başqa bir şaiyə buraxır.


Göründüyü kimi, ikinci təsnifatda böhran daha geniş anlamda qəbul olunur. Nəticələrini aradan qaldırmaq üçün PR texnologiyalarından istifadə edilməsi tələb olunan istənilən hadisə böhran adlandırılır.


Digər amerikalı professor Otto Lerbinqer isə öz təsnifatında tamam başqa meyarlardan çıxış edir:


* texnoloji böhran (misal: Çernobıl qəzası);
* konfrontasiya böhranı (misal: müəyyən qruplar təşkilatı
şiddətli tənqid atəşinə tuturlar, bu da onun məhsulunun
istehlakçılar tərəfindən boykotuna gətirib çıxarır);
* bəd əməllər böhranı (misal: təşkilat soyğunçular
tərəfindən basqına və ya terrora məruz qalır);
* menecmentdə böhran (misal: şirkət daxilində idarəetmə
sistemi kifayət qədər səmərəli işləmir);
* təşkilat üçün təhlükə yaradan digər böhranlar.


10 BPRA PRSA və PRWEEK


1949-cu ilin noyabrında PR üzrə iki holland və dörd ingilis mütəxəssisi Londonda toplaşmışdılar. Müzakirələr zamanı PR üzrə bir beynəlxalq cəmiyyətin yaradılması ideyası ortaya çıxdı. Təklif edildi ki, bu cəmiyyət PR sahəsində xidmətlərin səviyyəsinin yüksəldilməsi və praktik PR-la məşğul olan mütəxəssislərin peşəkarlığının artırılması ilə məşğul olsun.
London görüşünün davamı olaraq, 1950-ci ilin martında Böyük Britaniyanın, Niderlandın, Fransanın, Norveçin, ABŞ-ın PR mütəxəssisləri Hollandiyada yeni bir toplantı keçirdilər. Bu görüşdə qəbul olunmuş bəyannamədə deyilirdi ki, PR sənətində peşə ixtisasını artırmaq, etik normaları bərqərar etmək məqsədi ilə, habelə beynəlxalq informasiya mübadiləsinin və əməkdaşlığın vacibliyini nəzərə alaraq, iştirakçılar PR üzrə Beynəlxalq Assosiasiya yaratmaq qərarına gəlmişlər.
BPRA 1955-ci il mayın 1-də yaradıldı. Təsis toplantısında Assosiasiyanın Nizamnaməsi təsdiq edildi və İdarə heyəti seçildi.
1964-cü ildə BMT, bir neçə il sonra isə YUNESKO BPRA-nı rəsmi olaraq tanıdı.
BPRA-da üzvlük üçün PR sahəsində beş illik təcrübə lazımdır. Hazırda BPRA-nın üzvlərinin sayı 800-dən çoxdur. Təşkilat öz sıralarında 65 ölkənin nümayəndələrini birləşdirir. BPRA pablik rileyşnz sahəsində çalışan fərdlərin assosiasiyası olsa da, PR üzrə milli assosiasiyalar və regional federasiyalarla sıx əlaqədə işləyir.
A. Şəxsi və peşəkar düzgünlük
B. Müştərilər və əməkdaşlarla münasibətlər
C. İctimaiyyət və KİV-lə münasibətlər
D. Həmkarlarla münasibətlər


PRAK 1959-cu ildə Avropanın peşəkar assosiasiyalarının və onların üzvlərinin maraqlarını təmsil etmək məqsədi ilə yaradılıb və həmin vaxtdan beynəlxalq əlaqələrin genişləndirilməsi, bilik və təcrübə mübadiləsinin aparılması, peşəkar etik normaların işlənib-hazırlanması kimi mühüm sahələrdə fəaliyyət göstərən bir təşkilata çevrilib. PRAK-ın 1989-cu ildə təsis etdiyi xüsusi şöbələr - PRAK-məsləhətçilər, PRAK-təhsil, PRAK-profi - fəal şəkildə kurs və seminarlar keçirir. Konfederasiya yeni yaranmış demokratik dövlətlərdə peşəkar assosiasiyaların qurulmasına və onların inkişafına da böyük diqqət yetirir.
PRAK-ın Avropa Şurasında və YUNESKO-da məsləhətçi statusu var. Eyni zamanda o, Avropa komissiyasının yardımından da istifadə edir.


11 C.Uayt və L. Mazura böhranlı şəraitinin yaranma parametrləri


C.Uayt və L.Mazur aşağıdakı halları Avropa Birliyi ölkələri üçün böhran şəraiti kimi qiymətləndirirlər:


* ekoloji konfliktlər;
* məhsulun istehsalının təmərküzləşməsi;
* iş yerlərinin itirilməsi;
* tətillər;
* satışa təsir göstərən şaiyələr;
* şirkətə, onun məhsul və xidmətlərinə etibarsızlıq yaradan
istənilən başqa hadisə.
C.Uayt və L.Mazur böhran şəraitinin yaranmasını üç parametr əsasında müəyyən edirlər:


1. Təşkilatın varlığının təhlükə qarşısında olması.
2. Vaxtın azlığı: düzgün qərar həmişəkindən daha sürətlə
qəbul olmalıdır.
3. Təşkilatın idarə olunmasına cavabdeh şəxslərin stress
vəziyyətinə düşməsi.


12 Daxili şöbə və ya xarici konsaltinq zərurətinin müəyyən edilməsi.
İctimaiyyətlə əlaqələr fəaliyyəti qurum içi və qurum uzaq olmaq üzrə ikiyə ayrılır. Qurum əməkdaşlarının anlayış inam və dəstəyini qazanmaq üçün qurum tərəfindən keçirilən İşlərə, qurum içi ictimaiyyətlə əlaqələr adlanır. Çalışanlara qarşı ictimaiyyətlə əlaqələr, şirkət daxili ünsiyyəti hədəf seçir. Əməkdaşları qurumun İşindən, hədəflərindən varsa problemlərindən xəbərdar edərək, komanda ruhunu yaratmağa, Qurum şüurunu yerləşdirməyi düşünür. Bunun üçün qurum şirkət jurnalı çıxarır, çalışanların Birləşmələrini təmin etmək üçün şəxsi heyət gecələr təşkil edir, ziyafətlər keçirir, Harmoniya proqramları hazırlayaraq ayın ən uğurlu elementini seçir və mükafatlandırır.
İctimaiyyətlə əlaqələr tədbirlərinin qurum içinə qarşı tərəfi uzun illər laqeydlik edilmişdir. Qurumlar, iç ictimaiyyətlə əlaqələrə əhəmiyyət verməmiş, daim xarici hədəf kütləyə yönəlik işlərə Üstünlük vermişlər. İdarəetmə informasiya günümüzə qədər müxtəlif mərhələlərdən keçmişdir
İctimaiyyətlə əlaqələr fəaliyyətini qurum kənarda təşkil etmək və bu xidməti xaricdən satın almaq da ikinci bir yoldur. Bu vəziyyət məsləhətləşmələrdən istifadə etmə ya da ictimaiyyətlə əlaqələr işini bir məsləhət firmasına qoymaq deməkdir. Bəzi iri müəssisələrin xüsusilə açılış mərasimi, təbrik, xarici qonaqların səfər proqramlarının təşkil etmək, beynəlxalq tədbirləri keçirmək kimi mühüm ictimaiyyətlə əlaqələr fəaliyyətlərində məsləhətçilərdən istifadə etdikləri və ya bu cür fəaliyyətləri məsləhət firmalarına qoyduqları görülür. Bu yola əl atılmasının əsas səbəbi, sözügedən firmaların məlumat və təcrübə baxımından qurum içi ictimaiyyətlə əlaqələr vahidinə görə daha güclü olmalıdırlar, peşəkar adamlar işlə təmin etmələridir. Bu gün inkişaf etmiş ölkələrdə olduğu kimi ölkəmizdə də ictimaiyyətlə əlaqələr və informasiya müşavirliyi və xidməti təqdim edən çox sayda agentlik və şirkət vardır.