Baskin Oran "Kurucu antlasmamiz hakkinda bu ne biçim sual!"

Lozan hâlâ yürürlükte mi?

Baskin Oran

“Kurucu antlasmamiz hakkinda bu ne biçim sual!” demeyiniz. Çünkü Lozan’i ihlal ediyoruz. 18 Haziran tarihli gazetelerden yeni bir örnek: “Orhan Miroglu, ‘Seçim propagandalarinda Türkçe’den baska dil yasaktir’ kuralini ihlal ettigi gerekçesiyle Mersin 2. Sulh Ceza mahkemesi tarafindan 6 ay hapis cezasina çarptirildi”.

Oysa, kurucu antlasmamiz Lozan 39/4 aynen söyle diyor: “Herhangi bir Türk uyrugunun, gerek özel gerekse ticaret iliskilerinde, din, basin ya da her çesit yayin konulari ile açik toplantilarinda istedigi bir dili kullanmasina karsi hiçbir kisitlama konulmayacaktir”.

Acaba 39/4’ün bu açik ve kesin hükmünü degistirdik veya kaldirdik da haberimiz mi yok? Mümkün degil, çünkü yine Lozan’in 37. maddesi hükmüne göre “Türkiye 38. ilâ 43. maddeleri temel yasalar olarak taniyacak, hiçbir kanunun bunlara aykiri olmamasini ve bunlardan üstün olmamasini temin edecektir”. Demek ki Lozan Md. 39/4’e göre O. Miroglu seçim propagandasinda “istedigi bir dili” kullanir. Ister Kürtçe, ister pasa keyfi isterse Japonca.

Üstelik, md. 39/4 “temel hak ve özgürlüklerle ilgili”dir ve bu türden uluslararasi antlasmalar Anayasa’da 2004’te yapilan md. 90/5 degisikligi sonucu, bu türden TC yasalarina üstün ilan edilmislerdir. Aynen Lozan md 37’nin 1923’te yaptigi gibi

Yaz, yaz, kendin oku

Ben bunlari simdiye kadar belki bin defa yazdim. Ama burasi Türkiye. Insanlar, bu arada savcilar ve yargiçlar, mevcut hukuktan çok zihinlerindeki mevcut sablonlara göre hareket ederler. Buradaki sablon ikili bir görünüm arz ediyor:

1) “Yasa” algilamasi. Anlasildigi kadariyla Miroglu davasindaki mahkumiyet “Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkinda Kanun”un (STHSKHK) 58. maddesine göre verilmistir. Benzer hükümler Siyasi Partiler Kanunu (SPK) md. 43/3 ve 81’de de vardir. Nitekim daha önce Diyarbakir Barosu’ndan Tahir Elçi ve Mahmut Vefa, baskanlik yaptiklari kongrede partililer Kürtçe konustu diye ceza almislardi. Hak-Par Gn. Bsk. Yd. Ibrahim Güçlü de ayni akibete ugramisti. Mersin’deki 2. Sulh Ceza yargici da bu yasalari bilmektedir, bunlari uygulamistir.

Oysa hukukta bir de “normlar hiyerarsisi” vardir. Örnegin Anayasa, yasalara üstündür; sonradan yapilan kanun önceki kanuna, özel kanun da genel kanuna üstündür. Ama bizde yargiç bu noktaya kadar gelse bile bunlarin ötesine geç(e)mez. Anayasa’da 2004’te yapilan md. 90/5 degisikligi sonucu, 39/4’ün ulusal yasalara üstün oldugunu söyleyemez. Diyemez ki: “Bu durumda 39/4 varken ben bu STHSKHK ve SPK hükümlerini uygulayamam. Ben bunlar hakkinda Anayasa 90/5’e aykirilik duyurusu yapmaliyim”.

Çünkü yargiç 90/5’i okumustur ama (büyük istisnalar hariç) Lozan metnini hayatinda görmemistir. Görmüs olsa bile, Türkiye’deki yargi mekanizmasinin “puan verme” sistemi diye bir sey vardir. Yargiç bilir ki, dogru da olsa genelgeçer disinda bir karar verirse büyük olasilikla Yargitay’dan dönecektir ve kendisine puan kaybettirecektir. Onun için Yargitay içtihadi bu yönde degismeden kilini kipirdatmaz. Oysa, Yargitay yargiçlari onun su anda bulundugu yerden yillar içinde uzayarak bulunduklari yere ulasmis kisilerdir.

2) Temel yaklasim ve ideoloji. Türkiye’de ailenin temel egitim yöntemi korkudur. Savci ve yargiçlar da hep korkuyu temel alarak büyütülmüstür. Üstelik Türkiye’deki yargi sistemi yargiçlarin halkla normal iliski kurmalarina kötü bakar. Mesela, bir yargiç görev yaptigi sehirde insanlarla bir lokantada oturup yiyip içme, onlara ailecek gidip gelme konusunda fevkalade ikirciklidir. Bu durum bu temel yaklasimla birlesince sonucu düsününüz.

Dahasi, yargiçlarin çok yerlesmis bir ideolojik yapisi mevcuttur. Hukuk normalde tutucudur çünkü mevcut olani korumaya yöneliktir. Bu, bütün dünyada böyledir. Fakat Türkiye’deki yargi 1930’larin monist degerlerini fevkalade iyi özümsemis bir toplumsal tabaka oldugu için özellikle tutucudur. O denli ki, “birlik ve beraberlik”i koruyup kollamakta ancak TSK mensuplariyla burun farki yapar. Bu yüzden, bir parti kongresinde Kürtçe konusulmasi Lozan’in ne deyip ne demediginden çok öte bir seydir.

Yargiçlar böyle, ya Kürtler?

Yargiçlara yüklendik de, ya bizim Kürtlere ne demeli? Sunu söylemek istiyorum:

Yukarida da belirttim: Ben bu Lozan 39/4 ile Anayasa 90/5 konusunu bin defa yazdim. Yetmedi, Kürt arkadaslarima ve onlarin avukatlarina yüz bin defa söyledim. Olmuyor! Kürtçe konusma yüzünden savci dava açtiginda simdiye kadar Allah için tek bir tanesinin bile bunlari dile getirdigini duymadim! Sebebi nedir, anlamaktan acizim. Yani, bu bilimsel verilere kulak vermeleri için benim Kürtçe anlatmam mi gerekiyor?

Sonuç

Dil yasagiyla karsilasan her kisi veya kurum Lozan 39/4’ü ve Avrupa Insan Haklari Sözlesmesi’ni (AIHS) birlikte ileri sürmeli ve böyle bir yasagin her ikisinin ihlali olacagini iddia etmelidir. Çünkü hem Lozan hem AIHS Türkiye’yi baglayan uluslararasi hukuk metinleridir ve Anayasa 90/5 geregi ulusal yasalara üstündürler. Avukatlar ayni zamanda bu türden yasaklarin yine 90/5 geregi Anayasa ihlali oldugunu ileri sürmeyi ihmal etmemelidirler.

39/4’e ters düsen bu dil yasagi AIHM önüne götürülebilir mi? Bilindigi gibi, AIHM iç hukuk ihlallerini veya Lozan ihlallerini degil, sadece Avrupa Insan Haklari Sözlesmesi (AIHS) ihlallerini denetler. Fakat Prof. Oktay Uygun’un da belirttigi gibi, kimi kararlarinda, önündeki ihlalin ayni zamanda iç hukuktaki bir kuralin ihlali olup olmadigina da deginmektedir. Eger AIHM, AIHS’ye göre ihlal karari verirken, bu yasagin ayni zamanda 340 s. kanuna göre iç hukukun bir parçasi olan 39/4’e de aykiri oldugundan söz edebilir. Bu durumda 39/4 ihlali dolayli olarak saptanmis olacaktir. Ama buna gerek var mi? Çünkü bir toplantida konusulacak dilin kisitlanmasini hiçbir AIHM yargicinin akli havsalasi almaz.

Ama, kardesim, yurt içinde yargiçlar varsa neden yurt disindaki yargiçlardan medet umalim? Milliyetçi veya degil, bu herkese koyan çok ciddi bir tatsizliktir.

Düzeltilmesi de, yurt içindeki yargiçlarin uluslararasi standartlari ve mahkeme içtihatlarini artik ögrenmelerinden geçmektedir.