Deviant lotincha «deviance» (og’ish) so’zidan olingan. Ijtimoiy deviantlik jamiyatda o’rnatilgan ijtimoiy me’yorlardan chetga chiqishni anglatadi. Deviant xulq-atvor deviantlik natijasida yuzaga kelgan xulq-atvordir.
Deviant xulq-atvorning asosiy ko’rinishlari
Jinoyatchilik
Alkogolizm
Narkomaniya
Suitsid
Ijtimoiy me’yor
Ijtimoiy me’yor – biron-bir jamiyatda qabul qilingan va shaxsga ushbu jamiyatda o’zini qanday tutishi lozimligini ko’rsatib beruvchi xulq-atvorlardir.
Ijtimoiy me’yor turlari
Huquqiy me’yorlar;
Axloq me’yorlar;
Urf-odat va an’analarga me’yorlar;
Diniy me’yorlar;
Huquqiy me’yorlar
Har qanday jamiyatda (mamlakatda) me’yorlarning yagona majmui bo’lib, “egizagi” yoki muqobili bo’lmagan va hukmron guruhning, ko’pchilikning va hatto butun xalqning irodasini namoyon etuvchi me’yorlardir.
Huquqiy me’yorlarga hos xususiyatlar:
Matn shaklida mustahkamlab qo’yilganligi;
Rasman qonun asosida tayinlangan davlat organlari tomonidan qabul qilinishi va bekor qilinishi;
Xulq-atvor shaklining qat’iy belgilab qo’yilganligi yoki xulq-atvor chegarasining qat’iy ko’rsatib qo’yilganligi;
Amal qilinishi davlat tomonidan kuch bilan ta’minlanadi.
Axloqiy me’yorlar
Umumiy va xususiy manfaatlarning moddiy determinatsiyalashgan qarama-qarshiliklaridan kelib chiqadi, insonning o’zini takomillashtirish va o’z imkoniyatlarini rivojlantirish qobiliyatini anglatadi. Huquqdan farq qilib, axloq birinchidan asosan baholash vazifasini bajaradi (yaxshi-yomon, adolatli-adolatsiz), ikkinchidan uning me]yorlari birinchi navbatda nomus, burch, vijdon, adolat va shu kabi tushunchalarni mujassamlashtirgan ichki ruhiy kechinmalar orqali faoliyat yurgizadi.
