Pir Sultan Abdal ca
Yüklə 80,7 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Uploaded on Feb 21, 2011
- Pîr Sultan Abdalın Yaşamı MEMET FUAT
- Saz ve Darağacı: Tarikat Kapısından Darağacına Giden Yolda Pir Sultan Abdal YAZAR: İlhan Cem Erseven
- Al Osman ülkesinde esen Bir kısırlık çığlığı, bir ölüm türküsü rüzgâr idi, Köylünün göz nuru zeamet
- Yolcu, yollarda topraksız insanın Ve insansız toprağın feryadını duyar idi. Velhasıl hünkâr idi, timar idi, rüzgâr idi, ahüzar idi
- An gelir şimşek yalar masmavi dehşetiyle siyaset meydanını direkler çatırdar yalnızlıktan
|
Pir Sultan Abdal (ca. 1480–1550) http://en.wikipedia.org/wiki/Pir_Sultan_Abdal на английски http://tr.wikipedia.org/wiki/Pir_Sultan_Abdal
http://www.youtube.com/watch?v=k2c82dOpp-4 филм лошо качество http://www.youtube.com/watch?v=qtdOZ0kodeI песни http://www.youtube.com/watch?v=DldV2aB6e10 http://www.youtube.com/watch?v=-MZ9gkuAWaI PİR SULTAN ABDAL "Kul Olayım Kalem Tutan Ellere"Uploaded on Feb 21, 2011 Ulu Ozanlar belgeseli 2. Bölüm - PİR SULTAN ABDAL "Kul Olayım Kalem Tutan Ellere" Müzik: Aşık Veysel Şatıroğlu Derleyen: Muzaffer Sarısözen Yöresi: Sivas Kul Olayım Kalem Tutan Ellere Kâtip Arzuhalim Yaz Şah'a Böyle Şekerler Ezeyim Şirin Dillere Kâtip Arzuhalim Yaz Şah'a Böyle Sivas Ellerinde Sazım Çalınır Çamlı Beller Bölük Bölük Bölünür Yardan Ayrılmışam Bağrım Delinir Kâtip Arzuhalim Yaz Şah'a Böyle Pir Sultan Abdal'ım Ey Hızır Paşa Bizi Hasret Koydun Kavim Kardaşa Yazılan Mı Gelir Sağ Olan Başa Kâtip Arzuhalim Yaz Yare Böyle http://www.youtube.com/watch?v=WTGeo8hQpWk Зара Достум Достум Bin cefalar etsen almam üstüme oy Gayet şirin geldi dillerin dostum oy Varıp yadellere meyil verirsen oy Gış ola bağlana yolların dostum, dostum ... Gış ola bağlana yolların dostum, dostum ... İlahi onmaya yardan ayıran oy Bahçede bülbüller ötüyor uyar oy Kula gölge ise allaha ayan oy Senden ayrılalı gülmedim dostum, dostum ... Senden ayrılalı gülmedim dostum, dostum ... Pir Sultan Abdalım gülüm dermişler oy Bu şirin canıma nasıl kıymışlar oy İster isem dünya malın vermişler oy Sensiz dünya malı neylerim dostum, dostum ... Sensiz dünya malı neylerim dostum, dostum ... http://www.psakd.org/pirsultanabdal1.html Pîr Sultan Abdal'ın Yaşamı MEMET FUAT Pîr Sultan Abdal'ın yaşamı üzerine, yazılı kaynaklarda pek bilgi yoktur. Doğum ölüm yılları bile bilinmiyor. Yaşamı üzerine bilgiler, genellikle, kendi şiirlerinden, halk söylentilerinden, kuşaktan kuşağa anlatıla gelen menkibelerden, bir de yakınlarının ya da başka ozanların onu anlatan şiirlerinden çıkarılır. Gene de bu yollardan epeyce bilgi edinilmiştir, çünkü Pir Sultan, bağlandığı tarikatın din anlayışını, dünya görüşünü yansıtmakta ya da derinleştirmek için soyut şiirler yazan bir sanatçı değildir, doğrudan doğruya başından geçenleri, kavgasını, özlemlerini, katlandığı acıları, yaşamının türlü yönlerini yansıtan somut şiirler yazmıştır. Şiirlerden, halk söylentilerinden çıkarılan bilgilere göre, Pîr Sultan Sivas'ın Yıldızeli ilçesinin Çırçır Bucağına bağlı Banaz köyünde doğmuştur. Yıldızdağı eteklerinde, Çırçır'a kırk sekiz kilometre uzaklıkta, denizden bin yedi yüz metre yüksekte, çoğu tek katlı kerpiç evleri, soğuktan korunmak için yarı yarıya toprağa gömülü bir köy... Banaz'da bugün de Pir Sultan'ın olduğu söylenen bir ev, önünde şairin yaşadığı dönemden kaldığına inanılan bir söğüt ağacı, ağacın altında, asâsının ucuna takıp Horasan'dan getirildiğine inanılan bir değirmen taşı vardır. Pîr Sultan yaz aylarının güzel havalarında bu taşın üstüne oturup karısıyla sohbet edermiş. Köylüler bu evi, ağacı, taşı kutsal sayarlar.Kızının yaktığı ağıtta uzun boyluluğuna, biçimliliğine değinilen şairin asıl adı, şiirlerinde belirttiğine göre, Haydar'dır. Bir yerde soyunun Yemen'li olduğunu, bir yerde Peygamber'in öz torunu olduğunu söyler, bir yerde de Imam Zeynel-Âbidin'den "Zeynel dedem" diye söz eder. Uzmanlara göre, Pir Sultan'ın bu sözleri söylemesinin nedeni halk üzerindeki etkisini arttırmak içindir. Muhammed peygamber soyundan geldiklerini, "seyyid"liklerini ileri sürmek tarikat uluları arasında bir gelenektir. Genel kanı, şairin İran'ın doğusundaki Horasan'dan, önce Iran Azerbeycanı'ndaki Hoy kasabasına, oradan da Anadolu'ya göçüp Sivas'a yerleşen bir Türkmen soyundan geldiği yolundadır. Çocukluğu çobanlıkla geçen Pîr Sultan'ın okuma yazma bildiği anlaşılıyor. Tekke eğitimi çerçevesinde halifeler tarihini, peygamber menkibelerini, evliya menkibelerini, tarikat kurallarını, Yunus Emre'yi, Hatâyî'yi bilir. Söylentiye göre, Pir Sultan'ın üç oğlu, bir kızı var. Oğullarından Seyyit Ali Banaz köyünün üst yanındaki çam korusunda, Pîr Muhammed Tokat'in Daduk Köyünde, Er Gaib de Dersim'de gömülü olduğu ifade edilmektedir. Adı Sanem olan kızının Pîr Sultan asıldığı zaman söylediği ağıt çok ünlüdür. Pir Muhammmed ise babası gibi şairdir. Delikanlı iken attan düşerek öldügü, Pîr Sultan'ın " Allah verdiğini almaz dediler / Bana verdiğini aldı n'eyleyim" derken bu olaya değindiği söylenir. Şiirlerinden uzun yaşadığı, çok çocuğu bulunduğu açıkça anlaşılan şairin, sağlığında iki oğul acısı görmüş olduğunu ileri sürenler de vardır. Pîr Sultan Alevi-Bektaşi tarikatındandır. Tarikata girme arkadaşı, yani musahibi, Ali Baba'dır. Bağlandığı tekkenin piri ise, Ahmet Yesevî'nin Anadolu'ya gönderdiği dervişlerden Koyun Babanın tekkesinde, Bektaşiliğin kurucusu Hacı Bektaş Veli'nin tekkesinde posta oturmuş, yani en üst makamlara getirilmiş Seyh Hasan'dır. Pir Sultan, bağlandığı tarikatça yalnız dinsel önder değil, devlet başkanı olarak da görülen İran Şahları adına, Anadolu halkını Osmanlının baskılarına karşı ayaklanmaya çağırdığı, ve bu ayaklanmaya öncülük etmiştir. Ayaklanma önderi olduğu için Sivas valisi Hızır Paşa'nın emriyle tutuklanmış, yolundan dönmeyeceği anlaşılınca da asılmıştır. Asıldığı yer Sivas'ta eskiden Keçibulan adını taşıyan, sonra uzun süre Darağacı diye anılan, simdi ise Kepçeli denilen yerdir. Bugün Sanayi Çarşısı'nın karşısında Mal Pazarı olarak kullanılan bu alanın Gazhane bitişiğinde, sıra söğütlerin bitiminde bulunan, boyu beş metre, eni bir metreden fazla, bakımsız toprak yığını onun mezarıdır. Üstündeki moloz taslar, asılması sırasında Hızır Paşa'nın emriyle halkın attığı taşlardır. Mezarının, bir menkibeye göre Erdebil'de, Bektaşi geleneğine göre de Merzifon'da olduğu söylenir. Daha başka söylentiler de vardır, ama gerçeğe en yakın görünen söylenti asıldığı yere gömüldüğü, yakınlarının, tarikat erlerinin, hükümet baskısı yüzünden ölüsünü alıp köyüne bile götüremedikleridir. Şiirlerinden, halk söylentilerinden çıkarılan bu dağınık bilgileri değerlendirebilmek için, önce, Pir Sultan'ın ne zaman yaşadığını saptamak gerekir.
http://www.psakd.org/tarikat_kapisindan_daragacina_pirsultan.html Saz ve Darağacı: Tarikat Kapısından Darağacına Giden Yolda Pir Sultan Abdal YAZAR: İlhan Cem Erseven : “Alçacıktan uçarken yaza dokunan sessizliktir belki ahşap kanatlı kulluğa acı tuz vuran son atlı bir hüznün soy adıdır Pir Sultan” Hilmi Yavuz Anadolu ayaklanmalar tarihine baktığımızda elinde sazı, dilinde sözü, halkın mutluluğu için, “gayri çarkı tutmayan” düzene karşı inançlı, kararlı ve sevdalı bir biçimde darağacına giden bir insan yoktur sanırım Pir Sultan Abdal'dan gayri... Kimdir Pir Sultan Abdal? Elinde sazıyla Yıldız Dağı'na dönüp halleyen, köy köy dolaşan bir sevdalı halk ozanı mı? Kendi dilince “Bu bir Rıza lokmasıdır / Yiyemezsin” diyen bir yol eri midir? Ya da 16. yüzyılda Al-i Osman ilkesinde kıtlık, baskı, zulüm ve kıyımın kol gezdiği, Nazım Hikmet'in şiirinde belirttiği gibi “Köylünün göz nurunun zeamet, alın terinin timar” olduğu, “kırık testilerin susuz” ve “su başlarında bıyık buran sipahilerin varolduğu”, Hızır Paşaların “devran” sürdüğü bir düzende yoksuldan yana tavır koyan bir halk önderi, babayiğit sesli bir devrimci midir? Neydi onu darağacına götüren aşk ve inanç? “Şah” dediği çatal kılıçlı Hz. Ali mi, yoksa “Gözleyi gözleyi gözüm dört oldu / Alim ne yatarsın günlerin geldi” diye çağırdığı “kurtarıcı” bir Ali mi? Ya da Hilmi Yavuz'un yukarıdaki şiirinde de belirttiği gibi “Bir hüznün soyadı Pir Sultan” mıdır? Bütün bu sorulara tek tek yanıt vermek bir kaç sayfalık yazıyla olası bir iş değil. Biz Pir Sultan Abdal'ı “demirden leblebinin yendiği / ateşten gömleğin giyildiği” tarikat kapısından başlayarak taa dar ağacına varan süreç içerisindeki şiirlerini incelemek ve irdelemek istiyoruz. Sanırım, bu süreçte Pir Sultan'ı bize en iyi, yine kendi şiirleri anlatacaktır. Halk âşıklık geleneğinde bir gelenek vardır: Bade içmek... Öyle ya, halk âşıklarımız, saz ve söz yeteneklerini hep düşünde gördüğü ak sakallı bir “Hızır”ın elinden bade içerek almıştır. İşte aynı badeden Pir Sultan Abdal da içmiş olacak ki kendisi hakkında anlatılan öykücük kısaca şöyledir: “Asıl adı Haydar'dır: Aslı Yemen'dendir, soyu da 12 İmamlara çıkar. Sivas'ın Banaz köyünde doğmuştur. Haydar 7 yaşına geldiğinde bir gün koyunları otlatmasını ister. Haydar koyunları alıp Yıldız Dağı eteklerine doğru gider. Sürüyü otlatırken yorulur. Başını bir taşa dayar ve uyuya kalır. Düşünde bir ses duyar. Bakar ki karşısında bir elinde dolu, bir elinde elma ile bir ihtiyar durmaktadır. İhtiyar doluyu uzatır önce Haydar'a ve içmesini söyler. Haydar, doluyu içer; damarlarına bir ateş yürür gibi olur bedeni. İhtiyar bu kez öteki elindeki elmayı uzatır. Haydar elmayı alırken ihtiyarın elinin içinde bir yeşil ben görür. Balkıyıp duran bir yeşil ben... O an anlar ki karşısındaki Hacı Bektaş Veli'dir. Hemen sarılıp elini öper Hünkâr'ın. Hünkâr 'Oğlum, senin adın bundan böyle Pir Sultan olsun, adın dört bir yana yayılsın, sazının üstüne saz, sözünün üstüne söz gelmesin. Ali evladın hakkını almada Tanrı yardımcın olsun. Adını ben verdim, yaşını Tanrı versin' der ve gözden kaybolur. O gece Haydar evine dönmez. Komşuları ertesi sabah Yıldız Dağı'nın eteğindeki çimenlikte kendinden geçmiş bir biçimde uyur halde bulurlar. Haydar'ın yüzü köpüğe kesmiştir. Anlarlar ki Haydar pir elinden 'dolu içmiştir. Uyandırırlar ve eline bir saz verirler. Can gözü açılan Haydar, sazı alıp çalıp söylemeye başlar.” Pirim bana ismimi bağışladı Deftere yazıldım bir dün içinde On iki kapılı şehre uğradım Yedi derya geçtim bir dün içinde Bu şiirde de belirtildiği gibi Pir Sultan Abdal, bade içtiğini vurgulamaktadır. İlk dizede düşünde gördüğü pirin Hacı Bektaş Veli'nin kendisine ad verdiğini ve böylece âşık defterine yazıldığını belirtmektedir. “... bir dün içinde” deyişleriyle bir gün önceki düş gördüğü zamanı belirtmektedir ki bu da dize kurgusu açısından ustalığını göstermektedir. Oniki kapılı şehre uğramakla da artık diğer halk âşıkları gibi bir yol eri olduğunu, bir tarikata, bir tasavvuf düşüncesine, bu da sevgi ve hoşgörünün yoğun olduğu, ama buna kavuşmak için önünde bir çok engellerin olduğunu bildiğini göstermektedir. Şiirin tümünü incelediğimizde Pir Sultan Abdal'ın artık maddi dünyanın nimetlerini bir yana bırakmaya hazır olduğunu, bunun yerine benliğini daha sonraki dönemlerde saracak olan mistik, gizemsel ve gerçek aşka girdiği anlaşılmaktadır. Henüz tarikata “kapulan”mamıştır. Pirin elinden bade içen Pir Sultan Abdal, gitgide benliğini bulacak, maddi aşk yerine soyut bir aşkı, sevgiyi, Hakk'ı ve Şah'ını duyacaktır sazının telinde.
Pir Sultan Abdal, artık gerçeklerin farkına varmaya başlamıştır. Kendine yol gösterenleri, akıl verenlerin öğüdünü tutmak, bu dünyada cahil ve başıboş kalmamak için bir yol göstericiye, bir mürşide bağlanmak gerektiğini söylemektedir. Pir Sultan yavaş yavaş tarikata doğru yol almaktadır. “Cihanda serseri kalmamak için” bir tarikat eğitiminden, erkân görgüsünden geçmek gerektiğinin farkındadır. Ancak bunun sonucunda en yüce makama, sultanlıkla eşdeğer dervişliğe ulaşacaktır. Ve Pir Sultan Abdal, gerçekle yüz yüzedir. Bunu şiirinde şöyle açıklamaktadır: Uyandım gafletten açtım gözümü Erenler payına sürdüm yüzümü Hakk buyurdu ben söyledim sözümü Gizlice sırlara boyan dediler Bir başka şiirinde ise, cahillik uykusundan uyandığını, Hakk'ı ve halkı bildiğini, kendini bulduğunu ve artık cem-cemaat içinde saygın ve önemli bir yeri olduğunu şöyle belirtir: Uyur idik uyardılar Diriye saydılar bizi Koyun olduk ses anladık Sürüye saydılar bizi ... Pir Sultan Abdal'ım şunda Ulu divan sürer günde O cihanda bu cihanda Veliye saydılar bizi
Haydar, yani Pir Sultan köy köy dolaşmakta, cemlerde saz çalıp nefes söylemektedir. Hem benliği, hem şiirleri gittikçe olgunlaşmaktadır. Şiirlerinin her dizesinde gizil anlamlar bulunmakta. Alevilik ve Bektaşilikle ilgili eline, diline, beline, sahip olmak onun da diğer canlar gibi hiç aklından çıkarmadığı temel ilke oldu. Bu arada cemlere girip “Hak kelâmı” dinledi. Alevilik tarihini, Bektaşilik düşüncesini öğrendi, kavradı. Güzeli, çirkini, iyiyi, kötüyü, haklıyı, haksızı, zalimi, mazlumu ve binlerce çelişkiyi öğrendi. Artık can gözü açılmış, gönül gözü ile çevresine bakmaya başlamıştır. En önemlisi Haydar, artık Velilik makamına erişmiştir. Ancak o, henüz bunun fazla ayırdında değildi, ayrıca bu çileden kurtulmak için bir beklentisi de yoktu. Haydar, dergâha ve dolayısıyla halka olan hizmeti Hakk'a hizmet olarak sayıyordu. Dergâha girişinden 7 yıl sonra Seyit Ali Sultan Dede, pirlik hırkasını Haydar'a giydirir, artık Haydar Pir Sultan Abdal'dır ve bir mürşittir. Cemlerde posta oturacak, canların sorunlarını dinleyecek, çözümler araştıracak ve nefes söyleyecek; birlik için, dirlik için, yol için, erenler, evliyalar için... Artık Pir Sultan, canlara yol göstermekte, öğüt vermekte ve onları dostça, sevgice uyarmaktadır... Yol'un zorluğunu biliyor ve canlara şöyle sesleniyor: Sefasına cefasına dayandım Bu cefaya dayanmayan gelmesin Rengine hem boyasına bayandım Bu boyaya boyanmayan gelmesin Rengine bayandım meyinden içtim Nice canlar ile didâr görüştüm Muhabbet eyleyip candan seviştim Muhabbeti küfür sayan gelmesin Kırklar bu meydanda gezer dediler Evliyayı yola dizer dediler Destini destinden üzer dediler Nefsaniyetine uyan gelmesin Pir Sultan Abdal, gittiği her yerde, köyde, yolda, ovada, yaylada canlara sazıyla sözüyle erkânı, yolu, töreleri öğretmekte, onları yola, birliğe çağırmaktadır. Bildiğiniz gibi dönem 16. yüzyıldır. Pir Sultan Abdal, saz çalan bir ozan diye, herhalde dergâhın dışında olan bitenden habersiz olacak değil ya!.. O günlerde Anadolu'da kötülük kol gezmekte, zalim esen rüzgâr ölüm türküleri söylemekte, insanlar yarınlarından kuşkulu, kendilerini güvensiz hissetmenin ızdırabını çekmektedir. Yoksulun çömleği boş, varsılın ise keyfi hoş mu hoştur. Çocuklar aç, yaşlılar ilaçsızdı. Bu durumu Nazım Hikmet şöyle anlatır şiirinde: Al Osman ülkesinde esen Bir kısırlık çığlığı, bir ölüm türküsü rüzgâr idi, Köylünün göz nuru zeamet Alınteri timar idi. Kırık testiler susuz Su başlarında bıyık buran sipahiler var idi. Yolcu, yollarda topraksız insanın Ve insansız toprağın feryadını duyar idi. Velhasıl hünkâr idi, timar idi, rüzgâr idi, ahüzar idi Nazım'ın vurguladığı gibi Osmanlı ülkesinde bir kısırlık çığlığı esmekte, ölüm türküleri söylenmektedir. Hünkârlar iktidarlarını iyice perçinlemeye çalışmakta, köylünün göz nuru, alınteri üstüne zeametler, timarlar, haslar gelip çöreklenmekte ve bunların üstüne sipahilerle öteki yöneticiler oturmaktadır. Koskoca bir halk kitlesi yokluk, yoksulluk içinde inlemektedir. Tarlada, bahçede, yaylada, ovada çalışan emekçi, yoksul kesim, üretim ve yaratım gücü kendisinde olmasına karşın hiçbir zaman kendi ürettiği kendinin olmuyordu. Her şeyden önce bu üretim araç ve gereçlerinin gerçek sahibi olamamıştı. Bu durum karşısında çaresiz kalan ve üretici sınıf olan köylü, Bütün malım aldın ey kanlı zalim Şikayet ederim Hüdaya seni demekten başka bir şey yapamıyordu. Kısaca köylüler avcının önünde geyiğe dönmüş insanlardı. Çünkü su başlarını tutan devlet, tahsildarları, asesleri ve zaptiyeleri aracılığıyla köylülerin iliklerini emiyordu. İliği emilen köylü, elinden şaştıkları bu salgından kurtulmak için çeşitli yollar arıyor ve hayıflanmaktan başka bir şey yapamıyordu: Çıksam dağa ayısı var, kurdu var Düze insem sıtması var, derdi var Köye gitsem tahsildarın derdi var Şaştım ağam bu salgının elinden Hal ve keyfiyat böyleyken Pir Sultan Abdal ve köylülerin uğradığı baskı ve zulüm karşısında sessiz kalmıyordu. İçinde yetiştiği halkın düşüncelerini, istemlerini ve de ilençlerini çeşitli dinsel parolalarla süslüyordu. Mehdi dedem gelse gerek Ali divan kursa gerek Haksızları kırsa gerek İntikamın ala bir gün Pir Sultan'ın işi âhtır İntizarım güzel Şahtır Mülkiyesi padişahtır Mülke sahip ola bir gün Pir Sultan Abdal'ın mücadelesine kulak verirken, O'nun içinde yaşadığı koşulların ve ortamın bir ürünü olduğunu ve kendisini biçimlendiren bir düşünce gereği her alanda Osmanlı'ya ters düştüğünü bir an için unutmamak gerekir. Ayrıca şiirlerinde geçen “Şah” ve “Mehdi” deyimlerinin, “Ali'den başlayarak haklıları haksızlardan kurtarmak için günün birinde ortaya çıkacak Mehdi'ye kadar dünyayı haksızlıktan, karanlıktan zulümden kurtaracak kurtarıcıların simgesi” olduğunu da hiç bir zaman unutmamalıyız. “Şah”, Pir Sultan Abdal'da, güzel günleri getirecek, yoksulları yoksulluktan ve Osmanlının zulmünden kurtaracak bir güçtür, bir kurtarıcıdır, güzel bir günün muştucusudur. İşte Pir Sultan Abdal, mücadelesini sürdürürken bu güce bağlanır. O, Osmanlı padişahlarını, Anadolu'yu sülük gibi emen, sömüren,yoksul halka yaşama olanağı tanımayan, yoksulun hakkını almak isteyenleri ve çıkarttığı fetvalarla Alevileri acımasızca katleden bir zorba olarak görüyordu. Olup bitenlerden Osmanlı siyasal erkini sorumlu tutuyordu. Başka bir deyişle, Pir Sultan'ın kavgasının temelinde yeni bir toplum düzeni arayışı vardır. Onun baş düşmanları Osmanlı düzeninin siyasi gücünü elinde tutanlar, adalet dağıtıcılar, kadılar, müftüler, paşalar, valiler, en büyük din ve siyaset gücü olan Sultandır. Örneğin bunların başında kadılar ve müftüler, toplumcu halk ozanlarının olduğu gibi Pir Sultan'ın da başlıca taşlama ve yergi hedeflerinden birisi olmuştur. Çünkü, kadılar adalet dağıtmaktan uzak, üstüne üstlük haklılar kadı divanında haksız çıkmaktadır. Böylece köylünün güveneceği bir kapı gayrı kalmamıştır... Kadıların kötülüklerini, yalancılıklarını ve üç kağıtçılıklarını şöyle anlatır Pir Sultan bir şiirinde:
Peki bu kadıların, müftülerin yalan dolan fetvalarından, kararlarından, buna arka çıkan yöneticilerin baskısından kurtulmak için bir çare yok mudur? Mutlaka vardır. Bir kurtarıcı olacaktır. O kurtarıcı tüm kurumlarıyla bozulmuş düzeni yeniden inşa edecek ve düzeltecek, Anadolu'da ağlayan sefilleri güldürecek, ezenleri cezalandıracak, ülkeye bolluk ve huzur getirecektir... Hep devşire gele iller Şaha ola köle kullar Urumda ağlayan sefiller Şad ola güle bir gün Çeke sancağı götüre Şah İstanbul'a otura Firengten yesir getire Horasan'a sala bir gün Devşire beyi paşayı Zapteyle dört köşeyi Hüsrev ede temaşayı Ali divan kura bir gün Ve Pir Sultan, kurtarıcı özlemini açık bir çareye dönüştürür ve şöyle seslenir: Gözleyi gözleyi gözüm dört oldu Ali'm ne yatarsın günlerin geldi Korular kalmadı, kara yurt oldu Ali'm ne yatarsın günlerin geldi Kızılırmak bendinden boşan Hama'dan Mardin'den Sivas'a döşen Düldül eğerlendi Zülfikâr kuşan Ali'm ne yatarsın günlerin geldi Pir Sultan, kurtarıcı dediği Ali'nin Hama'dan Mardin'den Sivas'a ulaşamayacağını, gerçekte Ali'nin halkın kendi öz gücü ve inancı olduğunu biliyordu. İşte bunu bildiği için gayri zamanın gelip çattığını düşünerek: Müminleri bir katara düzelim Güruh güruh şu âlemi gezelim Münkirlerin sarayını bozalım Yıkalım bakalım nic'olsa olsun Pir Sultan'a Hûda yardım etmez mi Müminlerin bağında bülbül ötmez mi Bunca yattığımız gayri yetmez mi Kalkalım bakalım nic'olsa olsun
Ve bir başka çağrı Gelin canlar bir olalım Münkire kılıç çalalım Yoksulun hakkın alalım Tevekkeltü taalâllah Pir Sultan Abdal, halkı başkaldırmaya ve hak almaya çağırır da Osmanlı'nın müftüsü durur mu? O da savaş açar Pir Sultan'a... Ve Pir Sultan'a “Şah” adını anmayı yasaklar, ananların öldürüleceğini bildirir. Pir Sultan Abdal bu; O, bu yola “cevr çekmek” için ateşten gömleği giydi ve sazını silah gibi kullanır oldu... Fetva vermiş koca başlı kör müftü Şah diyenin dilin keseyim deyü Satır yaptırmış Allah'ın laneti Ali'yi seveni keseyim deyü Hakk'ı seven âşık geçmez mi candan Korkarım Allah'tan korkum yok senden Ferman almış Hızır Paşa Sultan'dan Pir Sultan Abdal'ı asayım deyü Pir Sultan Abdal'ı susturmak için Kör müftünün fetvası yetmez. Bir zamanlar Pir Sultan Abdal'ın dergâhında hizmet gören, dergâhta yetişen ve “eline, beline, diline kavi olacağına” ikrar getiren, daha sonra “büyük adam” (!) olma sevdasıyla İstanbul'a gitmek için pirinden destur alan ve yıllar sonra sırma işlemeli kaftan içinde İstanbul'dan vali olarak gelen Hızır Paşa'dan da ferman çıkardı. O Hızır'ı, Pir Sultan Abdal çok iyi tanımaktadır. Çünkü Hızır İstanbul'a giderken, “Hızır, İstanbul'a gidersin, Vali olursun, gelirsin beni asarsın”, diye de uyarmıştı. Ve: Kadılar müftüler fetva yazarsa İşte kement işte boynum asarsa İşte hançer işte başım keserse Dönen dönsün ben dönmezem yolumdan Dönem, Osmanlı yönetiminin iyice azıya aldığı, halk üzerindeki baskı ve zulmünün doruk noktaya vardığı dönemdir. Osmanlı, Safevilerle toprak paylaşım savaşında halkın bir kesimini yanına çekebilmek için bir kısmını da feda etmekten kaçınmamaktadır. Halk kesimleri arasındaki inanç farklılıklarını körüklemekte, karşısındaki halk cephesinin birlik ruhunda hasar yaratmaktadır. Halka göz dağı vermek için, muhalefete önderlik edenleri de çeşitli yollarla katletmektedir. İşte Pir Sultan Abdal, Hızır Paşa ile böyle bir ortamda karşı karşıya gelir. Hızır, Osmanlı'nın valisi olmaktan dolayı Pir Sultan Abdal'a göz dağı vermek istemektedir. O'nu yanına çağırır. Vali'nin karşısına çıkarılır. Hızır Paşa tehditler savurur, korkutarak onu yolundan çevirmek ister. Ama boşuna...
Bu arada Pir Sultan'ın başlatmayı planladığı ayaklanma, kendi yandaş ve dostlarının bir kısmının kendisini bırakıp kaçmasıyla suya düşmüştür. Bu duruma çok hayıflanır ve dostlarına seslenir... Hani benim ile lokma yiyenler Başı canı dost yoluna koyanlar Sen ölmeden ben ölürüm diyenler Dostlar da geriye kaçtı bulunmaz Dostları kaça dursun, Pir Sultan yoluna devam edecektir inançla. Korkusuzca... Yılmadan... Koyun beni Hak aşkına yanayım Dönen dönsün ben dönmezem yolumdan Yolumdan dönüp mahrum mu kalayım Dönen dönsün ben dönmezem yolumdan Ve gittikçe Hızır Paşa'nın sabrı taşmaya başlar. Pir Sultan'ı manevi baskı altında tutmaktadır. Bunun için Pir Sultan'dan söylediklerinden ve yaptıklarından pişmanlık duyduğunu söylemesini, “Şah” sözünü ağzına almamasını, yoksa asılacağını bildirmektedir. Bu olup bitenler karşısında Pir Sultan Abdal, ipe biraz daha yaklaştığını hisseder. Hızır Paşa'nın suratına kırbaç gibi inen türküsünü söyler: Hızır Paşa bizi berdar etmeden Açılın kapılar Şah'a gidelim Siyaset günleri gelip çatmadan Açılın kapılar Şah'a gidelim Gönül çıkmak ister Şah'ın köşküne Can boyanmak ister Ali müşküne Pirim Ali, On İki İmam aşkına Açılın kapılar Şah'a gidelim Allahı seversen katip böyle yaz Dünü gün ola Şah'a eylerim niyaz Umarım yıkılsın şu kanlı Sivas Katip ahvalimi Şah'a böyle yaz Dost elinden dolu içmiş deliyim Üstü kan köpüklü kan seliyim Ben bir yol oğluyum, yol sefiliyim Ben de bu yayladan Şah'a giderim Pir Sultan Abdalın gözü yollardadır. “Gözleyi gözleyi gözüm dört oldu” dediği kurtarıcı bir türlü gelmez, kendisi de gidemez, önünde birçok engeller vardır. Zalim Paşa elinden ölmeyi kabullenmez bir türlü. Pir Sultan'ım yaratıldım kul diye Zalim Paşa elinden mi öl diye Dostum beni ısmarlamış gel diye Geleceğim ama yol bozuk Bize de Banaz'da Pir Sultan derler Bizi de kem kişi bellemesinler Paşa kademine tembih eylesin Kolum çekip elim bağlamasınlar Hüseyin Gazi Sultan binsin atına Dayanılmaz çarh-ı felek zatına Bizden selam söylen ev külfetine Çıkıp ele karşı ağlamasınlar Keçibulan'da, darağacının önündedir. Asılmadan önce Pir Sultan'ın oraya gelenler tarafından taşlatılması istenir. Herkes taş atar. Atanların arasında musahibi Ali Baba da vardır. O da gül atar... Pir Sultan Abdal'ın yüreği zedelenir bu gülden.. Ve Ali Baba'ya döner... Söyler: Pir Sultan Abdal'ım can göğe ağmaz Hak'tan emir olmazsa irahmet yağmaz Şu ellerin taşı hiç bana değmez İlle dostun gülü yaralar beni Pir Sultan Abdal, adaletin terazisinin tam ve doğru kullanılmadığı bir sorgulamadan geçmeden asılmak istenmesi, Pir Sultan Abdal'ın ister istemez “Davasını” öte dünyaya bırakmasına neden olur... Çünkü bu dünyada ne kadılara, müftülere ne de Hızırlara güvenmiştir... Kendi talibi yol eri Hızır böyle olduktan sonra gayri kime güvenebilir ki... Ben de şu dünyaya geldim giderim Kalsın benim davam divana kalsın Muhammed Alidir benim vekilim Kalsın benim davam divana kalsın Pir Sultan Abdal'ın sazla başlayan kavgalı başkaldırısı, yaşamı, darağacı ile sonuçlanır. Geriye acıyla yoğrulmuş bir şiir evreni kalır. Resmi tarih onu her ne kadar “Kızılbaş, asi” diye gösterse de, yandaşları yalnız bırakmaz Osmanlı'nın eline. Pir Sultan Abdal'ı besleyerek, yaşatarak alıp getirirler bugüne... Bugün mü?... Yıl 1993... Yer Sivas... 400 yıl önce Pir Sultan Abdalı asan düşünce bugün aynı yerde nice Pir Sultan Abdalları yakıyor. Değişen ne ki?... Ama bu inanç, düşünce ve şiir kervanı düştü bir kez yola... Menzile ulaşmaya..
--------------------------------------------------------------------------- Kaynakça
Yüklə 80,7 Kb. Dostları ilə paylaş:
|