| Personalistik yondashish.
Ilmiy gipotezalar, kashfiyotlar, adashishlar o‘z mualliflariga ega, ularning nomlarini tarix saqlab qoladi, shuning uchun psixik dalil (fakt) rivojlanishining oxirgi nuqtasi ayrim shaxslarni aql-idrokiga bog‘liq, degan fikr paydo bo‘ldi.
Kontekstik yondashish.
Ko‘pgina ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, ilmiy g‘oyalarning yo‘nalishi ob’ektiv qonunga tobe, yakka omil − o‘z zamonining namoyondasi, u o‘z zamonining intellektual iqlimida chegaralanib qolgan. Kashfiyot − uni tayyorlovchi g‘oyalarsiz bo‘lmaydi.
“Juftlarni qarama-qarshiligi” tamoyili.
Psixologik g‘oyalar harakatini umumiy chiziqlarini aniqlashda sxemalarga asoslanilsa, harakat qarama-qarshilikka ega deyiladi. Buni amerikalik tarixshunos “qarama-qarshilik jufti” deb atadi. Bu borada bir qancha nazariyalar taklif qilindi. G. Merfi psixologik o‘rganishlarni XX asrning 10-20-yillarida to‘rt «qarama-qarshilik juft»larga bo‘ldi:
1) “struktura – funksiya”;
2) “qisman butun”;
3) “sifat – son”;
4) “eksperimental – statistik”.
XX asrning 10-yillarida birinchisi hukmronlik qilgan, 20-yillarda ikkinchisi deb hisoblangan Amerika psixologiya jurnalining 50 yil davomida bosilib chiqqan ma’lumotlarini analiz qilib D. Bruner va G. Olbert nazariyalarini umumlashtirib:
1) “rasional – empirik”;
2) “teologik − mexanik”;
3) “sifat – son” deb ajratdilar. Ular har bir juftni ikkinchi qismini hajmi bosib chiqishini xulosa qildilar. Keyinchalik, G. Olbert nazariyalarni ikki guruhga ajratdi:
a) determinizm tamoyiliga amal qiluvchilar;
b) shaxsni kelajagiga orientatsiya qilishga aksentuatsiya qilganlar.
Dostları ilə paylaş: | 
