1. ÜMumi DİLÇİLİk I indd

Təbiət elmləri
Texnika elmləri
3-cü sxem. Elmlərin təsnifi 

---

Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D
144
həm böyük və kiçik, həm də asan və çətin aktual vəzifələr 
durur.
Məlumdur ki, mövcud elmlərin hər birinin taleyi onun 
vəzifələri ilə bağlı olur. Düzgün müəyyən edilmiş vəzifələr 
elmin inkişafında başlıca rol oynayır. Elmin mövqeyi onun 
məqsədli vəzifələrinin müvəffəqiyyətli həlli nəticəsində 
möhkəmlənir. Belə bir cəhət eynilə dilçilik elminə aiddir.
Başqa elm sahələrində olduğu kimi, dilçilikdə də 
vacib məsələlərin müəyyən edilməsi son dərəcə zəruri 
məsələlərdəndir. Dilçilik elminin vəzifələri iki amil əsasın-
da müəyyənləşdirilir. Həmin amillər aşağıdakılardır.
Birinci amil. Buraya ictimai tələblər aiddir. Cəmiy-
yətin irəli sürdüyü tələblər dövrün ictimai şəraiti ilə bağlı 
olur. Buna görə də hər bir tələb cəmiyyətin mövcud ictimai 
şəraiti ilə əlaqədar şəkildə meydana çıxır. Məsələn, XX əs-
rin 20–30-cu illərindən meydana gəlmiş ictimai tələblərdən 
birini xatırlayaq.
Tarixi faktlardan aydın olur ki, keçmiş sovet hakimiy-
yətinin ilk illərindən bütün xalq kütlələrinin mədəniyyəti-
ni hərtərəfli inkişaf etdirmək ictimai tələbi irəli sürülmüş-
dür. Bu tələbə müvafiq olaraq dilçilikdə, əsasən, aşağıdakı 
vəzifələr müəyyənləşdirilmişdir.
1. Yazısı olmayan xalqlar üçün əlifba yaratmaq. Keçmiş 
sovet ölkəsində bir çox xalq üçün əlifba hazırlanmış 
və bununla onların mədəni inkişafına əvəzi olmayan 
şərait yaradılmışdır.
2. Yazısı çətin olan xalqların yazı sistemində dəyişiklik 
aparmaq.
3. Ədəbi dilləri dərindən öyrənmək. Bu məqsədlə keç-
miş sovet xalqlarının ədəbi dilləri bütün xüsusiyyətlə-
ri ilə tədqiqata cəlb edilmişdir. Alimlər dünya dilçili-
yində ədəbi dil nəzəriyyəsini tam əsaslandırmışlar.
4. Ədəbi dillərin norma və qaydalarını təkmilləşdirmək. 

---

Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D
145
Dilçilikdə ayrı-ayrı xalqların ədəbi dillərinin təkmil-
ləşdirilməsi ilə yanaşı, onun təbliği və öyrənilməsi 
sahəsində də az iş görülməmişdir. Hər bir xalqın ədə-
bi tələffüz və düzgün yazı formalarının sabitləşdiril-
məsinə xüsusi əhəmiyyət verilmişdir. Bütün bunların 
nəticəsində ümumi mədəniyyətin tərkib hissəsi olan 
nitq mədəniyyəti inkişaf etdirilmişdir.
Müasir dövrdə cəmiyyətin inkişafı ilə əlaqədar qa-
nunauyğunluq əsasında dilçilik elminə aid yeni-yeni icti-
mai tələblər meydana çıxır. Bu tələblər dil haqqında elmin 
qarşısında mühüm vəzifələr qoyur ki, bunların da yerinə 
yetirilməsi nəticəsində dilçilik daima inkişaf edir, onun xə-
zinəsi genişlənir və zənginləşir.