1. yapi malzemeleri

Yangın Yalıtımı Uygulanması
Yangının zararlı etkilerinin sınırlandırılması ve güvenli kaçıs bölgelerinin olusturulması amacı ileyapılar bölümlere ayrılır. Bu bölümlerin duvarlarına, tavanına, dösemesine yangın yalıtımıyapılarak bu kısımlara yangının ve dumanın ulasması engellenir. Ayrıca bu bölümlerde bulunankapı ve pencerelerin belirli yangın dayanım özellikleri olması gerekir.Yapılarımızın yangın baslangıç anından söndürme isleminin tamamlanmasına kadar geçensürede yıkılmadan ayakta kalması için tasıyıcı kısımlara ve dısardan yangının sıçramaması içinçatı ve cephelere yangın yalıtımı yapılır.

Kazan dairesi gibi özel odaların duvarlarına, duman gazlarının ve ısının yayılmaması için havakanallarına ve tesisat borularının geçtikleri bölgelere de yangın yalıtımı uygulamaları yapılır.

Yangın yalıtımı, tasarım asamasında baslar. Öncelikle yapı içerisinde bulunan yanıcı

malzemelerin özellikleri ve miktarına göre yangın güvenligine iliskin önlemler belirlenir. Binaiçerisinde bulunabilecek insan sayısı ve yapının kullanım amacına göre risk degerlendirmesiyapılır. Bu risk degerlendirmesi neticesinde yapının duvarlarının, tavan ve dösemelerininyangına dayanıklılık süreleri belirlenir.

Yangın yalıtımında yanmaz (A sınıfı) ve ısı geçisine yüksek direnç gösteren camyünü (beyaz),tasyünü, alçı levhalar, perlit, vermükülit vb. özel malzemeler; yapının duvarlarına, tavanlarına,dösemelerine ve hava kanallarına sabitlenir. Tesisatların duvarları, dösemeleri ve tavanlarıdeldigi yerlerde ısı ile genlesen özel mastikler kullanılarak alev ve dumanın yayılmasına karsıönlem alınır.Yangından kaçıs amacı ile kullanılan koridorlarda özel kapı ve cam fitillerikullanılır.

Pencerelerde ise yangın dayanımlı özel yangın camı üniteleri kullanılır. Yangın camlarıçogunlukla bina iç birimlerinin birinden digerine yangının yayılmasını, bazen de bitisikbinalardaki yangının komsu binaya sıçramas ını önlemek için kullanılırlar. Yangın camlarınınyangına dayanım süreleri uzman laboratuarların test raporlarıyla belgelenmis olmalıdır (URL-3).

Yangın Yalıtımı Malzemeleri
Yangın yalıtımı; yapı içerisinde yangının yayılmasını, dolayısıyla zehirli gazların çıkışını geciktirerek yangın mahallinden kaçılması için gerekli zamanı kazandırır. Yangını engellemez.

Pasif Yangın Durdurucu malzemeler olarak tanımlanan malzemeler Yangını değil, duvar ve tavanlarda açılan boşluklardan alev, duman, zehirli gaz ve nemin geçişini engeller veya özelliklerine göre azaltırlar.

Pasif Yangın Durdurucu Malzemelerde Kullanılan Teknolojiler

a-Isı İle genleşme:Isı karşısında içindeki bileşenleri şişerek hacmini belli oranda artıran ve uygulandığı duvar/tavan geçiş ve boşluklarını doldurarak alev ve duman geçişini engelleyen malzemelerdir. Alev tarafından yanan ve eriyen plastik boruların ve ısıya dayanıksız kabloların açtığı boşlukları doldurmaları bu malzemelerin en büyük avantajıdır.

b-Alevsiz yanma:Aleve maruz kalması durumunda ciddi bir duman yalıtımı sağlayan malzemelerdir. Bu malzemeler, ısıyı absorbe ederek dumansız yanma sağlar, yangın duvarları ve tavandaki boşlukların dumana ve aleve karşı çok sağlıklı ve uzun süre izolasyonuna yardımcı olurlar.

c- Isı karşısında bağıl suyu serbest bırakma: ısı karşısında bünyelerinde kimyasal olarak bağlı bulunan yüksek orandaki suyu serbest bırakarak uygulandıkları yüzeyin soğumasını sağlayan malzemelerdir. Bu uygulama, ani gelişen yangınların, bir yan bölmeye sıçramasını ciddi oranda engeller.

Yangın yalıtım özelliği olan ve diğer ürünlerle beraber yangın yalıtımı özelliği için de kullanılan ürünler ana başlıkları ile: Mineral yün malzemeleri (cam yünü , taş yünü) , yanı sıra endüstriyel yapılarda kullanılan yangın önleyici ve geciktirici paneller, kablo kanallarında kullanılan yangın önleyici akrilik macunlar, vermikulit esaslı inorganik bağlayıcılı malzemeler,yangın tutucu bantlar, silikon mastikler, alçı ve cam elyafından imal plakalar, taş yünü esaslı paneller olarak sayılabilir..

Bu ürünler esas olarak aşağıdaki malzemelerden oluşur. :

Taşyünü,
Kalsiyum Silikat,

Cam Köpüğü,
Seramik Yünü,
Vermikülit,
Perlit,
Alçı Panolar (Fireboard),
Yangın Dayanımlı Özel Harçlar,
Cam Kumaşı,
Yangına Dayanıklı Mastikler,
Yangın Dayanımlı Kapı Fitiller,
Özel Boru Kelepçeleri (URL-2).

2.7.MALZEMELERİN YAPI - İŞLEM İLİŞKİLERİ
Yapı malzemesinin kendisinden beklenilen ömrü içersinde görevini yerine getirebilmesi için belirli kurallar içersinde üretilmesi gerekir. Malzemenin iç yapısıyla, malzeme işlemleri ve malzemenin özellikleri arasında karmaşık bir ilişki vardır. Malzemenin iç yapısı atomik yapısıyla ilişkilidir. Atom çekirdeğini kuşatan elektronların dizilimi; manyetik, elektrik, ısıl ve optik davranışlarını, korozyon dayanımını etkiler. Metaller, çoğu seramikler ve bir kaç polimerler kristal yapıya sahiptirler. Kristal yapı (çok düzenli bir atomik dizilime) metallerin bazı mekanik özelliklerini (süneklik, darbe dayanımı vb.) etkiler. Çoğu polimerlerle, bazı seramiklerin atomik yapıları düzensizdir. Bir çok metalde, seramikte, az da olsa bazı polimerlerde tane yapısı mevcuttur. Tanelerin; şekli, büyüklüğü, taneler arasında atomik dizilme vb. malzeme özelliklerini etkilemektedir.

Malzemeleri istenilen şekle getirmek için bir çok işlemlere tabi tutmak gerekir. Bu işlemler; metalin sıvı haline getirilerek bir kalıba dökülmesi (döküm), ayrı metal parçalarını bir araya getirmek için; lehim, kaynak, cıvata veya somunla bağlamak, basınç uygulayarak (dövme, çekme) olabilir. Seramik malzemeler; sıvı haldeki malzemenin kalıplarda şekillenmesi, pres edilmesi, pişirilmesi ile şekillendirilir. Malzemeye uygulanan işlem; malzemenin yapısını, mekanik, teknolojik ve fiziksel özelliklerini etkilemektedir.

2.8. YAPI MALZEMELERİNİN DAVRANIŞLARINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER

Yapı malzemelerinin davranışlarına etki eden bir çok faktör vardır.

Bu faktörler şunlardır:
1. Yükleme: Malzeme üzerine etki eden yükün miktarı, tipi malzeme davranışlarını büyük oranda etkiler. Aşırı yükleme çatlamaya, sehim vermeye, kırılmaya neden olabilir.

2. Sıcaklık: Sıcaklıktaki değişme malzeme özelliklerini hemen değiştirir. Sıcaklık arttığında dayanım azalır, seramiklerin yapısı değişir, polimerler ergir veya kömürleşir.

3. Atmosfer: Birçok metaller, polimerler, yüksek sıcaklıklarda gazlarla, oksijenle reaksiyona girerler. Seramikler ve metaller kimyasal etkileşime girerek bozulur, pek azı korunabilir. Çelikler, hidrojenle reaksiyona girerek gevrekleşir.

4. Korozyon: Metaller birçok korozif sıvıların etkisinde kalarak korrozyona maruz kalabilirler.Korozyon sonucu; çatlak, küçük oyuklar, incelmeler, kesit daralması ve sonuçta kırılma, kopma görülebilir.
5. Radyasyon: Radyasyon sonucu malzemelerin; dayanımında azalma, kırılma, fiziksel özelliklerinde değişme, iç yapılarında bozulma meydana gelebilir.

6. Rutubet: Metallerde korrozyona neden olur. Bir çok yapı malzemelerinin bünyelerindeki bazı maddelerle kimyasal reaksiyona girerek malzemede değişmelere, bozulmalara neden olur. Ahşapta ; ardaklanmaya, çürümeye, bozulmaya neden olur.

Buların haricinde; asitli, sülfatlı sular (genellikle hava,su ve toprakla temas eden malzemelerde kendini gösterir), bakteri ve mantar gibi organizmaların (bitüm esaslı ve ahşap malzemelerde tahribat yapar) , etkileri sayılabilir.

2.9. İLGİLİ TERİMLER


- Molekül: Aynı yada farklı cinsten sınırlı sayıda atomların birleşmesiyle meydana gelen bağımsız küçük birimlere (su ) denir.

- Element: Hiç bir yabancı maddeye ayrılamayan saf maddelere denir.

- Karışım: Birden fazla saf maddenin karışmasıyla oluşan yeni maddeye denilir. Homojen ve hetorojen karışım olarak ikiye ayrılır.

- Homojen Karışım: Karışan madde gözle görülemeyen, buharlaştırma metoduyla ayrılabilen karışıma denir.

- Hetorojen Karışım: Homojen olmayan karışıma denir. Bu karışımda karışan madde gözle seçilebilir, dağılım yeni maddenin her yerinde aynı değildir.

- Alaşım: Metallerin karışımlarına denir.

- Bileşik: Yapılarında birden çok element bulunan ve saf olan maddelere (su, şeker vb.) denilir.

- Kristal Yapı : Malzemelerdeki atomların düzenli tekrarlı kafes meydana getirecek şekilde dizilmesiyle meydana gelen yapıya denir.

- Difüzyon: Malzemelerdeki atomların hareketine denir.

-Akma Dayanımı: Malzemedeki kalıcı şekil değişikliğine neden olan gerilmeye denir.

- Elastik Deformasyon: Malzemeye uygulanan gerilme kaldırıldığında meydana gelen deformasyonun geri gelmesine, kalıcı olmamasına denir

- Kalıcı (Plastik) Deformasyon: Malzemeye uygulanan gerilme kaldırıldığında meydana gelen deformasyonun geri gelmemesine, kalıcı olmasına denir.

3. TAŞLAR
3.1. DOĞAL TAŞLAR
3.1.1. Genel Bilgi

Taşlar, dünyamızın kabuk tabakasını oluşturan katı ve sert kütle halinde bulunan doğal bir malzemedir. Yerkabuğunun ana maddesi olan taşlar minerallerden oluşmuştur. Genel olarak minerallerden oluşan cisimlere taş denir. Doğal taşlar yer altında büyük kütleler halinde ya da dağ yamaçlarında, kırlarda, akarsu yataklarında parçalar halinde bulunurlar.

3.1. 2. Taşların Sınıflandırılması

Şekil 3.01.: Taşların Sınıflandırılması

3.1.2.1. Oluşumlarına Göre
3.1.2.1.1. Volkanik( Püskürük, Mağmatik) Taşlar
Yer küresinin en derin kısımlarından gelen erimiş haldeki kitlelerin daha üst tabakalarda, yeryüzünden derinde, yeryüzüne çok yakın bölgelerde veya yeryüzünde soğuyup sertleşmesinden oluşmuşlardır. Bu taşlar 3 gruba ayrılır;

1-İç püskürük taşlar

2-Dış püskürük taşlar

3-Damar taşlar

Granit, siyenit, diorit, gabro, diabas, porfir, bazalt, traket, andezit volkanik taşlardandır(Yaman,1991).

             Granit: Genellikle açık renkli olup %60 oranında potasyum feldspat, %30 kuvartz, mika minerallerinden oluşur. Granit sert ve dayanıklıdır. Yoğunlukları 2600~2800 kg/m3 arasındadır. Basınç dayanımları 1600~2400 kg/cm²tür.Kolay yarılabildiğinden merdiven basamağı, moloz taşı, kaba yonu taşı, döşeme kaplamaları kaldırım ve bordür taşı ve mıcır imalinde kullanılır. İyi cila tutar.

Diorit: Gri, koyu yeşil ve beyaz renklerde bulunan granit grubu bir taşdır. Bünyesinde garnitten başka minerallerde vardır.

      Gabro:Rengi koyu gridir.Mavimsi ve yeşilimsi renkte olabilir..Mineralojik birleşiminde her ne kadar kuvars yoksa da bazı durumlarda bulunabilir.İşlenebilir,cila tutar. 

      Porfirler:  Genellikle kırmızı ve yeşil renkli olurlar. Kaldırım taşı ve  mıcır olarak kullanılırlar. Bunlarda kendi aralarında sınıflara ayrılır.

Andezit: Porfirlerin yeni zamanda oluşmuş cinsleridir.Volkanik dağlarda bulunur. İyi bir yapı taşıdır. Kesme taş halinde kullanılır. Çok az kuvars içerir. Minarolojik bakımdan andozit riyolit-bazalt arasıda yer alır. 

Bazalt:  Renkleri koyu gri ve siyahtır. Çok sert ve ağır taşdır. Temellerde, yol, köprü ve rıhtım gibi yerlerde kullanılır.

Lavlar : Mağmanın yeryüzüne çıktıktan sonra sertleşmesi sonucu oluşan lavlar, sert olup püskürme sonrası kütlelerin soğuması ile volkanik curüflar meydana gelir. Çok gözenekli olanlara volkanik tüf adı verilir. Bazalt lavları sert olduğundan yapı taşı olarak kullanılır. Çimentoda kullanılan TRASS volkanik tüftür( Önal,2008).
3.1.2.1.2. Tortul Taşlar
Bu taşlar yer kabuğunun soğuması ve katılaşmasından sonra meydana gelmişlerdir. Kimyasal, mekanik ve organik etkilerle oluşan tortuların yerinde veya taşınarak uzun sürede üst üste gelerek tabakalar halinde çökelmesi, sıkışması ile oluşurlar.

Oluşuna göre aşağıdaki şekilde sınıflandırılır.

1-Kırıntı taşları

2-Çökelti taşları

3-Organik taşları

4-Volkanik menşeyli volkanik taşlar

Tortul taşlar daha ziyade kum taşlarını ve kireç taşlarını içerirler. Kalkerler, dolomit, traverten, konglemera, kumtaşı (greler), jips (alçıtaşı), killi şist, arduvaz tortul taşlardandır(Yaman,1991).

Kalker: Kalsiyum karbonattan (CaCO₃) oluşur. İçinde yer alan maden oksitlerin etkisi ile değişik renkte görünür. Geçirdiği oluşum sırasında yapısında çatlak ve kırıklar oluşur. Bu kırıklara başka maden oksitler dolunca ilginç desenler görülür. Sertlik derecesi 3 olup kolay kesilip işlenir. Saf kalkerin özgül ağırlığı 2700kg/m³ tür. Çok iyi cila tutar. Yapıda moloz taşı,yonu taşı, kaplama taşı,kırılarak mıcır taşı olarak kullanılırlar.

Treverten: Yüksek ısılı ve kalsiyum bikarbonatlı mağma suyunun  yer yüzüne çıkışı sırasında karşılaştığı basınç ile oluşur. Oluşumu sırasında içinde bulunan bitki kök ve yapraklarının zamanla çürümesi sonucu boşluklar oluşur. Kalker tüfü grubundan olup gözenekleri büyüktür. Bu boşluklar kendi tozu ile yapılan dolgu malzemesi ile doldurulur. Genellikle dış mekanlarda kaplama işinde kullanılır.

Dolamit: Doğadaki rengi genellikle beyaz olup Mg ve CaCO_3' den oluşmaktadır. Kalkerden daha sert bir taştır. Asitlerden zor etkilenir.

       Alçı Taşı : Suda daha fazla çözündüğü için yapının su ile temas eden yerlerinde kullanılmaz.Renkleri beyazımsı, sarımsı ve saydam olabilir.Jips adı verilen bu taş CaSO4 ve 2H2O 'dan oluşur. Sertlik derecesi 2’ dir. Kolay işlenebilir.

Arduvaz : Siyah ve koyu gri renkli, sık ve homojen dokulu, içerisinde prit billurları bulunur. Parlayan bir taş olup gözeneksiz olanları yapı işlerinde kullanılır. Dona ve yüksek ısıya dayanıklıdır. İznik civarında bulunur.

Killi Şist:  Sarı, yeşilimsi,gri, mavimsi ve siyah renklerde olur.Tabakalı,sert ve dayanıklıdır. Kaplama işlerinde kullanılır.

  Konglomeralar: İrili ufaklı taş parçalarının tabii bir bağlayıcı ile birleştirilmesi sonucu oluşur. Kum taşının silika, kireç veya demiroksit ile yapışması sonucu oluşur. Silika ile yapışmış olanları çok dayanıklıdır. Kaba taneli olanlara konglomera, ince taneli olanlara kumlu şeyl adı verilir. Şeyller  ince taneli olduklarındansuyu zor geçirler. Çimento üretiminde kullanılabilir (Önal,2008). 

3.1.2.1.3. Metemorfik Taşlar
Gerek mağmatik gerekse tortul taşların üzerlerinde biriken diğer tortuların çökelme bölgelerindeki devamlı dibe çökmesiyle meydana gelen basınç ve sıcaklık etkisiyle bazı yeni özellikler kazanmalarıyla oluşan taşlardır. Mermer, gnays, mikaşist septantin gibi taşlar metemorfik taşlardır(Yaman,1991).

Mermerler: Ufak ve iri taneli kalsit veya dolamit kristallerinden oluşan bir kayaçtır. Mermerler %95 kalsit, az miktarda silis, silikat ve demir oksit gibi minerallerden oluşur. Mohs sisteminde kalsitin sertliği 3.0 , dolamit’in sertliği 3.5-4.0 arasındadır. Buna göre mermer orta sertliktedir. Binaların iç kısımlarında, merdiven basamaklarında , döşeme kaplamalarında, banyo ve mutfak gibi ıslak mekanlarda    kullanılabilir. Bunun yanında süs eşyası ve mezar taşı yapımında kullanılır.

Gnays: Gnays'lar çekiçle vurulduğunda cm veya dm kalınlıkta levhalara yada prizmalara

bölünebilirler. Ayrılma (bölünme) mika yüzeyleri boyunca orta ve iri taneli kuvars ve feldspatlardan oluşan ileri derecede değişime uğramış metamorfik kayaçtır. Tabakalı yapıya sahip olup  dondan etkilenir, kaldırım taşı veya kırmataş olarak kullanılır( Önal,2008). 

 

3.1.2.2. Elde Edilişlerine Göre

3.1.2.2.1 Toplama Taşlar
Dağlardan, derelerden, kırlardan toplanan taşlardır. Bu taşlar; blokaj yapımında, çevre duvarları, bahçe duvarları, istinat duvarları örülmesinde vb. işlerde kullanılır.

3.1.2.2.2. Ocak Taşları
Yeryüzünde veya yeraltında büyük kütleler halinde bulunan ve çeşitli yöntemlerle (parçalanarak, kesilerek, kırılarak) çıkarılarak elde edilen taşlardır. Kullanılacakları yere getirilen taşlar, kullanılacağı yerin özelliğine göre el aletleriyle kaba veya ince olarak işlenirler. İşlenen bu taşlar; taşıyıcı duvarlarda, bahçe duvarlarında, merdivenlerde, köprü, han, hamam, cami, kervansaray gibi eski eserlerin restorasyon işlerinde vb. kullanılır. Ayrıca atölyelerde özel olarak işlenerek çeşitli yerlerde (duvar,döşeme, vitrin vb.) kaplama malzemesi olarak kullanılırlar.
3.1.2.3. İşleniş Şekillerine Göre
İşlenme şekillerine göre taşlar; moloz, kaba yonu, ince yonu ve kesme taş olarak sınıflandırılır. Hatta bu taşlarla örülen duvarlar da taşın işlenme şekillerine göre (moloz taş duvar, kaba yonu taş duvar, ince yonu taş duvar, kesme taş duvar) isim alırlar.

Moloz taşlar, ocaktan getirilen taşların kabaca külünk, çarpacak veya çekiçle düzeltilmesiyle elde edilirler. Önemsiz duvarların örülmesinde kullanılırlar. Kaba yonu taşlar, taşın duvar yüzeyine gelecek kısmı; keski, murç, dişli tarak vb. aletlerle düzgün olarak, duvarın arkasına gelecek kısmı kaba olarak düzeltilerek elde edilen taşlardır. İnce yonu taşların kaba yonu taşlardan farkı, duvarın görünen kısmına gelecek olan yüzeyin; kalem, tarak, mucarta ile belirli geometrik şekillerde ve daha düzgün , daha estetik olmasıdır.

Kesme taşlar ise, atölyelerde veya fabrikalarda düzgün geometrik şekillerde kesilmesiyle elde edilirler. Kesme taşlar kullanılacak yere göre, blok halinde veya plak halinde kesilir.

Taşıyıcı duvarlarda kullanılacaksa blok olarak, kaplama da kullanılacak ise plaka olarak üretilir. Plaka şeklinde üretilenlerin bir yüzü mermer, granit kaplamalarda olduğu gibi cilalanır.

3.1.3. Genel Özellikler
3.1.3.1. Homojenlik
Taşın her noktasındaki; setlik, dayanım, birleşim ve deformasyon yeteneğinin aynı olmasına denir.

Homojenlik şu deneylerle incelenir:

1-Taşın yüzeylerine asit püskürtülür. Püskürtme sonucunda taşın eriyen kısımları her noktada aynı ise o taş homojendir.

2-Taşın yüzeylerine silisli kum püskürtülerek aşındırılır. Aşınmalar aynı ise taş homojendir.

Çatlak ve yarık olan taşlar homojen değildirler. İyi bir yapı taşına çekiçle vurulduğunda tok bir ses çıkarmalı, kırıldığı zaman sivri parçalar halinde ayrılmalıdır.
3.1.3.2. Yatak Satıhları
Genellikle tortul taşların tabakaları arasında bulunan yatak satıhları taşın özelliğini etkiler.

Taşlar, yatak satıhlarına dik gelen (R₁) kuvvetlere; yatay gelen kuvvetlerden (R₂) daha fazla dayanıklılık gösterirler. Yatay gelen kuvvetlerden dolayı kuvvet, tabakaları kolaylıkla birbirinden ayırır. Böylece taşlar parçalara ayrılır.

R₁

R₂

Şekil 3.02.: Taşların Yatak Satıhları

3.1.3.3. Taşların Sertliği
Taşın sertliğini öğrenmekle mukavemeti hakkında yaklaşık olarak bilgi sahibi olmak mümkündür. Sert taşlar genel olarak dış tesirlere dayanıklı, fakat işlenmeleri zordur. Yumuşak taşların işlenmesi kolay olduğu halde aşınmaları fazladır. Taşlar ocaktan çıkarıldıktan sonra fazla bekletilmeden işlenirse kolay işlenir, aksi takdirde sertleşeceğinden işlenmesi zorlaşır. Taşların sertliği MOHS serlik cetveline göre belirlenir.

3.1.3.4. Porozite –Su Emme
Birim hacimdeki boşluk miktarına porozite denir.Porozite taşın çeşitli özelliği hakkında bilgi verir. Porozitesi fazla olan taşın boşluğu çok, mekanik özellikleri zayıf, dış tesirlere dayanıksız, geçirimliliği fazladır. Dolayısıyla taşın taşıma gücü porozitesi arttıkça azalacaktır. Bu mahsurlarına karşı porozitesi yüksek olan taşların ses ve ısı izolasyonu değerleri yüksektir. Pratikte poroziteyi belirlemek zor olduğundan, bunun yerine su emme değerinin tespitine gidilir(Ersen,1998).
3.1.3.5. Geçirimlilik
Taşların içinden bir taraflarından diğer tarafa sıvı ya da gazların geçebilmesine denir.Birim zamanda belirli bir alandan geçen sıvı ve gaz miktarı olarak ölçülür. Birimi gr/cm²/dakika veya cm³ /cm2xsn. Geçirimliliği suyun basıncı, vizkositesi, taşın kalınlığı, cinsi ve porozitesi etkiler. Suyun vizikositesi (akışkanlık) değerinin düşük olması, taşın kalınlığının fazla olması geçirimliliği azaltır. Tersi durumunda geçirimlilik artar. Taş içindeki boşluklar, birbirleriyle bağlantılı değilse porozite geçirimliliğini etkilemez. Taşın geçirimliliğine zaman büyük ölçüde etki eder. Taşın su geçirme miktarı zamanla azalır. Bazen bir zaman sonra geçirimsiz hal alır. Su taşın içersinden geçerken kanallardan bazı parçaları koparıp dolaştırır. Bunlar dolaşırken yığılmalara neden olur ve sonuçta kanallar tıkanır. Böylece taş geçirimsiz hale gelir. Taşın bu şekilde geçirimsiz hale gelmesine kolmataj denir(Akman,1990).
3.1.3.6. Kapilerite
Doğal taşlarda boşluklar iki çeşittir. Boşlukların bir kısmı gözle görülebilecek ve boyutları mm ile ölçülebilecek büyüklüktedir. Diğer bir kısım da, gözle görülmeyecek ve boyutları mikronla ifade edilebilecek kadar küçüktür. Akışkan, içinde bulunduğu kabın kenarlarında ya yükselir ya da alçalır. Akışkanın kendi molekülleri arasındaki çekim kuvvetine kohezyon kuvveti, kabın kendi moleküllerinin çekim kuvvetine adhezyon kuvveti denir. Adhezyon kuvvetinin kohezyondan büyük olduğu hallerde ince boru içindeki sıvı seviyede bir alçalma olur.

Şekil 3.03.: Adhezyon Ve Kohezyon Kuvvetinin Gösterimi

Taşlarda da adhezyon kuvvetinin kohezyon kuvvetinden büyük olduğu hallerde taşın içindeki kılcal borulardan su yukarıya doğru yükselir (Şekil 3.03), yani bir kapiler basınç oluşur. Bu kapilarite basınç sayesinde su ve rutubetli zeminle temasta bulunan yapılarda su malzemeyle temasa geçerek binanın üst katına doğru ilerler. Bunun geçirimlilikten farkı suyun basınca sahip olmamasıdır.

3.1.3.7. Dona Dayanıklılık
Doğal taşların içinde bir miktar su bulunur. Havanın sıcaklığı 0⁰C ve 0⁰C altına düşünce su donar ve hacminin % 9 (1/11 ) oranında artırır. Gözeneklerde oluşan buz kristallerinin oluşturduğu basınç – 5⁰ C de 620 kg /cm² , - 10⁰ C de 1140 kg/cm² ve – 20⁰ C de 2000 kg /cm² dir. Bu göstermektedir ki buz hacmi 0⁰ C‘nin altına inildikçe buz basıncı artmaktadır. Bu gerilmeler sonucu taşlarda çatlaklıklar, dökülmeler meydana gelir. Bu işlemlerin devam etmesi sonucu taş ufalanarak küçülür, taşıma gücü ortadan kalkar. Doğal taşlarda don tesiri gözeneklerin tamamen suyla dolu olması halinde etkili olur. Taşın dona dayanıklı olması için porozitenin küçük, çekme dayanımının fazla olması gerekir.Taşların dona karşı dayanıklılığı don deneyiyle belirlenir ve taşın gözenekleri %80 suyla dolmuşsa don riski var demektir(Ersen,1998).
3.1.3.8. Taşların Genleşmesi
Isının değişmesi sonucu yapı elemanlarının boyutları da değişir. Isı değişimi çok oluyorsa, malzeme deformasyon yapamıyorsa iç gerilmeler meydana gelir. Gerilmenin hesaplanabilmesi için genleşme katsayısının bilinmesi gerekir. Taş çeşitli malzemelerle birlikte kullanılır. Taşın birlikte kullanıldığı malzemenin genleşme katsayısıyla aynı olması veya yakın olması istenir. Aşağıda bazı maddelerin genleşme katsayıları verilmiştir(Ersen,1998).
Tablo 3.01.: Bazı Taşların Genleşme Katsayıları

Taş Cinsi	Gen. Katsayısı	Taş Cinsi	Gen. Katsayısı
Granit	7.9 . 10^-6	Beton	12. 10^-6
Mermer	8.5. 10^-6	Çelik	12. 10^-6
Bazalt	10. 10^-6	Tuğla	5.10^-6