19. Bilgisayar Mühendisliği Bölüm Başkanları Toplantısı 29 – 30 Nisan 2005, Doğu Akdeniz Üniversitesi Gazimagosa, Kıbrıs

Türkiye Bilişim Vakfı


Bilişim Lisans Programları Çalışması – 2005

Ayşe Kiper, Ali Okatan, Altay Güvenir, Ali Yazıcı,

Eşref Adalı, Fuat İnce, Levent Akın, Şebnem Baydere, Ümit Karakaş,

Tuncer Üney, Vedat Coşkun

19. Bilgisayar Mühendisliği Bölüm Başkanları Toplantısı

29 – 30 Nisan 2005, Doğu Akdeniz Üniversitesi

Gazimagosa, Kıbrıs

20. Bilgisayar Mühendisliği Bölüm Başkanları Toplantısı

17-19 Kasım 2005, Haliç Üniversitesi

İstanbul

İÇİNDEKİLER

1. Giriş 4

2. Bilişim Lisans Programları 4

2.1 Bilgisayar Mühendisliği (BM) 6

2.2 Bilgisayar Bilimleri (BB) 7

2.3 Bilişim Sistemleri (BS) 7

2.4 Bilişim Teknolojileri (BT) 8

2.5 Yazılım Mühendisliği (YM) 8

2.6 Türkiye’de Durum 9

2.7 Bilişim Öğretim Programları Genel Çizgileri Önerisi 10

2.7.1 Bilgisayar Mühendisliği (BM, CE) Öğretim Programları 10

2.7.2 Bilgisayar Bilimleri Bileşenleri 13

2.7.3 Yazılım Mühendisliği Bileşenleri 16

2.7.4 Bilişim Sistemleri (BS,MIS) Bileşenleri 20

2.7.5 Bilişim Teknolojileri (BT, IT) Bileşenleri 22

3. Bilişim Öğretim Programları 24

3.1 Program özetleri: Bilgisayar eğitim programlarının çizelgelenmiş görüntüsü 24

3.1.1 Tablonun kullanımı: İki benzer örnek 24

3.2 Türkiye’deki Bilgisayar Mühendisliği Programlarındaki Uygulama 27

3.3 Sonuç 29

3.4 Konu Başlıkları ve İlgili Dersler 29

4. Mezunlardan Beklentilerin Karşılaştırması 34

5. Mühendislik Uygulamalarının Bilgisayar Mühendisliği Müfredatına Entegrasyonu 36

5.1 Bilgisayar Mühendisliğinin Doğası 36

5.2 Tasarım 36

5.2.1 Müfredata Yayılmış Tasarım 36

5.2.2 Tümleştirici Tasarım Deneyimi 37

5.3 Laboratuar Deneyimi 38

5.4 Mühendislik Araçlarının Rolü 39

5.5 Bilgisayar Mühendisliği Prensiplerinin Uygulamaları 39

5.6 Tamamlayıcı Beceriler 39

5.7 İletişim Becerileri 40

5.8 Takım Çalışması Becerileri 41

5.9 Örgün Eğitim Becerileri (Yaşam boyu Öğrenim Becerileri) 42

5.10 Ticari Bakış Açısı 43

5.11 Mühendislik Eğitiminin Unsurları 43

6. Sonuç ve Öneriler 45

Bu raporda Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ nde yürütülen Bilgisayar Mühendisliği Programlarının halihazırdaki durumları incelenmiş ve önerilen müfredatlar verilmiştir. Alanın oldukça dinamik olması, göz önüne alınan konuların periyodik olarak tekrar incelenmesini gerekli kılıyor. Uygulamada ortaya çıkan sorunlar olursa bunlar da göz önüne alınarak çalışma raporunun güncellenmesi uygun olacaktır. 45

45

7. Kaynakça 46

Tanımlar 47

1.Giriş

Üniversitelerimizde açılmış bulunan Bilgisayar Mühendisliği Bölümlerinin ders müfredatları oldukça farklılık göstermektedir. Gerek bu bilim dalının yeni olması , gerekse yeterli sayıda bu alanda yetişmiş elemanın olmayışı her bölümün ayrı bir müfredat ile eğitim vermeye başlaması sonucunu doğurmuştur. Elbette bütün bölümlerin aynı şablon bir müfredata sahip olması beklenemez. Bazı bölümler Elektrik Mühendisliğine daha çok kayarken bazıları Yazılım Mühendisliği ile özdeş hale gelmiştir. Kaynakların sınırlı olduğu bir ülkede böyle bir karmaşaya son verme fikri şu anda aramızda olmayan sevgili kardeşimiz rahmetli Tuncer Üney tarafından ortaya atıldı. İlk rapor 19. BMBB toplantısında tartışıldı . Bazı eksikliklerin giderilmesi amacı ile çalışma grubuna yeni arkadaşlar alınarak bu rapor düzenlendi. Raporun amacı üniversitelerimizin ülke ihtiyaçlarına uygun, fakat aynı zamanda Dünya standartlarında eğitim vermesi için gerekli olan yöntemi ortaya koymaktır. Bu raporda çoğu kez karıştırılan bilim dallarının tanımları yapılmış ve uygun örnek müfredatlar verilmiştir. Rapor tavsiye niteliğindedir.

2.Bilişim Lisans Programları

Bu rapor için ana kaynak kabul edilen Computing Curricula 2005 The Overview Report [1], The Association for Computing (ACM), The Computer Society (IEEE – CS) ve The Association for Information Systems (AIS) tarafından ortaklaşa hazırlanarak 11 Nisan 2005 tarihinde yayımlanmıştır. Kısaca CC2005 olarak anılan rapor, www.acm.org/education sitesinde görülebilir.

CC2005 raporunda “computing” diye tanımlanan alan, geniş olarak ve teknik anlamda bilgisayarla ilgili yazılım, donanım, kuram ve uygulamayı içine almakta ve 1990’lar öncesi ve sonrası olarak tarihi bir gelişim içinde anlatılmaktadır. Türkçe Bilişim olarak anacağımız bu alanda, veya alanlar ailesinde, ilk düzenli eğitim programları, 1960’lı yıllarda elektrik mühendisliği ile, bilgisayar bilimleri ve daha sonra çeşitli bilişim sistemleri bölümlerinde görüldü. Elbette bu eğitim programlarının her biri kendisine has bir içeriğe sahipti.
1970’lerde bilgisayar mühendisliği, yavaş yavaş elektrik mühendisliği bölümlerinden ayrılarak kendi başına bir alan olmaya başlarken, bilgisayar bilimleri de gittikçe büyüyerek ayrı bir disiplin olarak fen bilimleri arasında yerini aldı. 1980’lerde bilgisayar mühendisliği artık elektrik mühendisliğinden tamamen ayrı bir bölüm olarak yerini sağlamlaştırdı. 1990’lardaki gelişmeler arasında bilişim ailesinden yeni bir disiplinin doğduğu görüldü. Büyük yazılım projelerinde görülen yaygın başarısızlık, yeni konuların ve derslerin oluşmasıyla birlikte yazılım mühendisliğinin bazı üniversitelerde ayrı bir bölüm olarak ortaya çıkmasına yol açtı.
Bilgisayarların iş yaşamında kullanımı tarafına bakıldığında, bilişim sistemleri konusu yine 1990’larda dallanıp budaklanarak büyüdü. Dar uygulama alanlarındaki bilişim sistemleri uygulamaları, ağların ve internetin yaygınlaşması ile değişik ve daha geniş bir anlam kazandı. Kuruluşlarda hemen herkesin önüne bir PC gelmesi ve ağ temelli uygulamalar yaygınlaştıkça bunların kurulması, yönetimi, amaca hizmet etmesinin sağlanması, güncel tutulması, destek ve bakımı, yeni bir meslek kavramını ortaya çıkardı. Bu yeni alan bilişim teknolojileri (Information Technologies) adı altında çok sayıda üniversite bölümünün açılmasına yol açtı.
CC2005, Kuzey Amerika bakış açısı ağırlıklı olarak, bu gelişmeleri değerlendirdikten sonra eğitim ve müfredat açısından bilişim konusunu beşe bölmektedir:

1. 
   Bilgisayar Mühendisliği, BM, (Computer Engineering)
   
2. 
   Bilgisayar Bilimleri, BB, (Computer Science)
   
3. 
   Bilişim Sistemleri, BS, (Information Systems)
   
4. 
   Bilişim Teknolojileri, BT, (Information Technologies)
   
5. 
   Yazılım Mühendisliği, YM, (Software Engineering)
   

Bu bölümlerin birbirleriyle genel ilişkisi Şekil 1’de görülmektedir. Buradan anlaşılacağı gibi daha çok işletme ve iş dünyasının kurumsal ihtiyaçlarına hizmet eden BS ve BT bölümleri yakın ilişkilidir. BB ve YM bölümleri tamamen yazılımla ilgilenirken, BM bölümü hem yazılım ve hem de donanımla ilgilenmektedir. Donanım ilgisinden dolayı da BM bölümü elektrik mühendisliğine yakındır. CC2005 raporunun Kuzey Amerika’daki anlayışı ifade eden bilişim ailesi içinde bu alanların özelliklerine biraz daha yakından bakalım.

Şekil 1. Bilişim bölümlerinin birbirleri ile ilişkisi