I. ÜNİTE: tarih biLİMİ konu: tarih biLİMİne giRİŞ
Yüklə 1 Mb.
|
|
I. ÜNİTE: TARİH BİLİMİ 1. KONU: TARİH BİLİMİNE GİRİŞ 
Geçmişte yaşamış insan topluluklarının yaşayışlarını, kültür ve uygarlıklarını, birbirleri ile olan ilişkilerini, neden-sonuç ilişkisi içinde belgelere dayalı objektif biçimde inceleyen bilim dalına ..…………………. denir. 1. Tarihin Tanımı:
Soru: Tanım: Tarih, insan topluluklarının geçmişteki yaşayışlarını, uğraşlarını, birbiriyle olan ilişkilerini, yer ve zaman göstererek neden-sonuç ilişkileri içerisinde inceleyen bir bilimdir. Durum: İslamiyet’in hızlı yayılmasında diğer din ve inançlara karşı gösterilen hoşgörünün payı büyüktür. Avrupa’da ve Asya’da ezilmiş ve horlanmış insanlar Müslümanları kurtarıcı olarak karşıladılar. Yukarıda verilen durumda tarihin tanımında yer alan öğelerden hangisine değinilmemiştir? A) İnsan ilişkileri B) Neden-sonuç ilişkileri C) Zaman D) İnsan topluluklarının yaşayışları E) Yer ( 1996 – ÖSS ) Soru: Tanım: Tarih, insan topluluklarının geçmişteki yaşayışlarını, birbirleriyle olan ilişkilerini, yer ve zaman göstererek, neden-sonuç ilişkisi içinde, belgelere dayalı olarak objektif biçimde inceleyen bir bilim dalıdır. Durumu: İslamiyet'i kabul eden Kuzey Afrika'nın Arap olmayan yerli halkı, sadece din değiştirmekle kalmayarak zamanla yeni bir kimlik de kazanmıştır. Köklü bir kültüre sahip olan Türkler ve İranlılar ise İslam dinini kabul etmelerine karşın ulusal kimliklerini koruyabilmişlerdir. Yukarıda verilen durumda, tarihin tanımında yer alan öğelerden hangisine değinilmemiştir? A) Zamansal saptama B) Neden-sonuç ilişkisi C) Toplumsal ilişkiler D) Yer belirtilmesi E)Toplumsal yaşayış 2. Tarihin Konusu: --Geçmişte yaşamış insan topluluklarının;
3. Tarih Felsefesi: G   eçmiş Günümüz Gelecek
 
Yorum Öngörü(Tahmin) Örnek: İnsanoğlu geçmişte savaşlar yaptı. İlk insanın oğulları ile başlayan kan dökme olayı günümüzde komşumuz Suriye’de yaşanmaktadır. O halde gelecekte de savaşlar olacak ve kan dökülecektir. 4. Olay- Olgu Kavramları Olay: Kısa sürede yaşanan gelişmeler; anlık durumlar. Örnek: İstanbul’un Fethi, Mohaç Meydan Savaşı Bir örnek yazınız? …………………………………………. ……………………………………………………...……….. Olgu: Olaya bağlı olarak daha uzun sürede yaşanan gelişmelerdir. Örnek: İstanbul’un Fethi’nden sonra kentin Türkleşmesi Bir örnek yazınız? ……………..……………………………. …………………………………..…………………………... Soru: Olay ve olgu kavramları düşünüldüğünde aşağıdakilerden hangisi tarihî bir olguya örnek gösterilebilir? A) İstanbul’un fethedilmesi B) Türkiye’nin çağdaşlaşması C) Malazgirt Savaşı’nın kazanılması D) Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması E) Pearl Harbour Baskını’nın yapılması (17.06.2012 – LYS ) 5. Tarih Biliminin Yöntemi
* Birinci Elden Kaynak: Tarihi olayın geçtiği döneme ait her türlü bulgudur. Kitap, para, heykel vs. * İkinci Elden Kaynak: Olayın geçtiği döneme yakın ya da birinci elden kaynaktan yararlanarak yapılan eserlerdir. Örnek: Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi birinci elden kaynaktır. Ama Enver Ziya Karal’ın Çelebi Seyahatnamesi eseri ise ikinci elden kaynaktır. * Yazılı Kaynaklar: Ferman, Para, ………………………… ………………………………………………………………. * Sözlü Kaynaklar: Destan, Efsane, ……………………… ………………………………………………………………. * Kalıntılar: Taş, Kemik, …………………………………... ………………………………………………………………. * Çizili, Sesli ve Görüntülü Kaynaklar: Cd, Fotoğraf, …….. ………………………………………………………………. Soru: Aşağıda verilen görsellerin kaynak türlerini yazınız?  
Cd -……………..…… Gazete - …………….. ……………… Kaynak …….………. Kaynak  
Destan-………….…… Çanak-Çömlek - ……….. ……………… Kaynak ………....…….…. Kaynak
Araştırma- incelemeyi kolaylaştırmak için; * Zamana Göre:
* Mekâna Göre: Finike Tarihi, ………..…………………….......................... * Konuya Göre: Osmanlı Hukuku,…………………………………………...
Kaynaklardaki bütün bilgilerin ……………… ………………………………. işlemidir.
* İç Tenkit: Yazarın fikir ve görüşlerini incelemektir. * Dış Tenkit: Eserin adı, yazarı, basım evi, yılı, nerede basıldığı gibi kapak bilgilerini incelemektir.
…………………………………………..………………...…………………………………………………………………………. Soru: Tarih ne zaman başlamıştır? Aslında tarih insanla başlar. Ancak yazının icadından öncesi net bilgimiz olmadığı için gerçek tarih ……………….. ile başlar. Notlar: 1. Tarihi olayların TEKRARI, DENEYİ VE GÖZLEMİ YAPILAMAZ. !!!!!!!!! Yukarıdaki cümleyi adınız gibi bileceksiniz !!!!!!!! 2. Tarih toplumların birbirleri ile etkileşimleri ile oluşur. Etkileşim;
3. Tarihte KESİN DOĞRULAR YOKTUR. Konu ile ilgili yeni ve geçerli bir bilgi ya da belge ortaya çıkabilir. 4. Tarihi günümüz koşulları ile değil, O GÜNÜN KOŞULLARINA GÖRE DEĞERLENDİRMELİYİZ. Örnek Sorular: Soru: Bir tarihi olayda rolü olanların katkılarının doğru olarak değerlendirilebilmesi için aşağıdakilerden hangisinin göz önünde tutulması gerekir? A) Olayın geçtiği zamandaki koşulların B) Başka olaylarla benzerliklerin C) Olayla ilgili değişik yorumların D) Olaydan sonra kaç yıl geçmiş olduğunun E) Eleştirinin yapıldığı günün koşullarının (1986 - ÖSS) 5. Tarih kesintisiz bir süreçtir. Olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi vardır. Soru: Aşağıdakilerden hangisi tarihi olayların araştırılmasında başvurulan yollardan biri olamaz? A) Kaynak taraması yapma B) Olaylar arasında ilişki kurma C) Buluntuları inceleme D) Deney yapma E) Kronoloji ve coğrafyadan yararlanma (1988 - ÖSS) Soru: "Çağlar boyunca Türk, İslam ve Hıristiyan kültürlerinin etkileşmesini ortaya koymak isteyen bir araştırıcı İzmir’e gelmiştir. Çalışmalara başlayacağı sırada bu araştırıcıya incelemelerini İstanbul’da yapması önerilmiş:”böyle yaparsa daha çok kanıt bulabileceği söylenmiştir." İstanbul’un hangi özelliğine dayanılarak böyle bir öneride bulunulmuştur? A) Yeni Türk Devleti'nin en kalabalık ve gelişmiş kenti olmasına B) Haçlı Seferlerinin Anadolu'ya geçim noktası üzerinde bulunmasına C) Bizans ve Osmanlı dönemlerinde hükümet, ticaret ve kültür merkezi olmasına D) İstanbul’un Türklerden önce Araplar tarafından da kuşatılmış olmasına E) Halkının, değişik kültürlerden gelen araştırıcıları hoşgörüyle karşılamasına (1981 – ÖSS )
Yorum?……………..……………………………………… ……………………………………………………………… ……………………………………………………………… ……………………..………………………………...……… Soru: Aşağıdakilerden hangisinin, Tarihi devirlerin araştırılmasında kullanılan yazılı kaynaklar arasında yer aldığı söylenebilir? A) Karain mağarasındaki duvar resimleri B) Çatalhöyük'te bulunan kap-kacaklar C) Kurganlardan çıkarılan at koşumları D) Hititlerden kalan Anallar E) Çayönü'nde bulunan sabanlar Soru: Eski bir yerleşme yerinde yapılan kazıda elde edilen bulgular, burada yasayanların taş devrinden sonra, bakır, tunç ve demir devirlerine ayni zamanda girmiş olduklarını göstermektedir. Bu yerleşme yerinde yaşayanlar için aşağıdakilerden hangisinin doğru olması en güçlü olasılıktır? A) Madenleri işlemek için ateşten yararlanmayı geç öğrenmişlerdir. B) Yerleşme yeri, bakır, kalay ve demir madenleri bakımından zengindir. C) Bakır ve tunç eşyalara çok geç gereksinim duymuşlardır. D) Taş devri uygarlığını yasayanlar demir devrini yasayanlardan etkilenmişlerdir. E) Yerleşme yerinde köklü iklim değişmeleri olmuştur. (1981 - ÖSS) Soru: Birbirini izleyen iki tarihsel olaydan birinin, ötekinin nedeni sayılıp sayılamayacağını ortaya çıkarmak için neye bakılmalıdır? A) Sonrakinin nedenlerinin, öncekinin sonuçları arasında olup olmadığına B) İki olayda da aynı kişilerin etkin olup olmadığına C) İki olayın da aynı yerde geçip geçmediğine D) İki olayın konuları arasında bir benzerlik olup olmadığına E) Olayların sonuçları arasındaki benzerliğe (1982 - ÖSS) Soru: Ön Asya'da yapılan bir kazıda bulunan M.Ö. 4000 yılına ait bazı eserlerin, Orta Asya'da bulunan M.Ö. 5000 yılına ait eserlere benzediği görülmüştür. Aşağıdakilerden hangisinin ortaya konması, bu uygarlığın Orta Asya uygarlığından etkilendiğine bir kanıt olabilir? A) Bulunan eserlerin ayni tarih devrine ait olduğunun B) Ön Asya uygarlığını yaratanların Orta Asya'dan geldiklerinin C) Orta Asya uygarlığının ileri bir uygarlık olduğunun D) Ön Asya uygarlığının başka uygarlıkları etkilemediğinin E) Ön Asya'da bulunan eserlerin daha çeşitli olduğunun (1983 - ÖSS) Soru: Aşağıdakilerden hangisinin oluş zamanı diğerlerine göre daha belirgindir? A) Türkiye, Şubat ayının 28'inde NATO'ya girmiştir B) Atatürk, XIX. ve XX. yüzyıllarda yaşamıştır. C) Kars Antlaşması, Ekim ayı’nın birinci yarısında imzalanmıştır. D) Yazı, günümüzden yaklaşık beş bin yıl önce bulunmuştur. E) Türkiye, 1932 yılında Milletler Cemiyeti'ne üye olmuştur. (1990 - ÖSS) İnceleyiniz ! ROMA RAKAMLARI 
ZAMAN VE TAKVİM KAVRAMLARI Takvimler iki esas üzerine hazırlanmıştır: 1. ................... …………..: Dünyanın güneş etrafındaki bir tam dönüşüdür. 365 gün 6 saattir. 6 saatlik fark 4 yılda 1 gün eder. Bu bir gün ……………. ayına eklenir. ……………… ayının 29 çektiği yıla ………………….. …………... adı verilir. 2. ……………. ………….. : Ayın dünya etrafında 12 kez dönme süresidir. 354 gündür. Güneş yılı ile arasında 11 gün 6 saat vardır. Bu fark 33 yılda bir yaklaşık 1 yıl eder. TÜRKLERİN TARİH BOYUNCA KULLANDIĞI TAKVİMLER A) ..……. …………….. …………… ………….: Güneş yılı esaslıdır. Her yıla bir hayvan ismi verilir. 12 yıldan oluşur. --Yıllar: Sıçgan, Ud (Öküz), Pars, Tavşan, Ejder, Yılan, At, Koyun, Maymun, Tavuk, İt, Domuz. 
B) ………… ……………………… : Ay yılı esaslıdır. İlk kez Hz. Ömer zamanında kullanılmaya başlanmıştır. Hicret başlangıçlıdır. Not: Tarımla uğraşan toplumlara yaramaz! Not: Türkiye’de sadece dini günleri hesap etmede kullanılır. C) …………… ………….. : Büyük Selçuklu Devleti’nde Melikşah zamanında Ömer Hayyam tarafından hazırlanmıştır. Güneş yılı esaslıdır. (1079) D) ………. …………… : Güneş yılı esaslı bir takvimdir. Osmanlılarda IV. Mehmet zamanında kullanılmaya başlanmıştır. Sadece ekonomik alanda kullanılmıştır. E) ……………. ………………. : 1 Ocak 1926’dan itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Mısırlılar bulmuş, Yunan ve Romalılar geliştirmiştir. Hz. İsa’nın doğumu (Milat – 0) başlangıç kabul edilmiştir. YIL HESAPLAMALARI
Miladi Yıl – 622= Kalan Kalan / 33 = Bölüm Bölüm + Kalan = Hicri Yıl Örnek Soru:1453 miladi yılı hicri yıla çevirir misiniz? 1453 – 622 = 831 831 / 33 = 25.18 831 + 25 = 856
Hicri Yıl + 622 = Toplam Hicri Yıl / 33 = Bölüm Toplam – Bölüm = Miladi Yıl Örnek Soru:856 hicri yılı miladi yıla çevirir misiniz? 856 + 622 = 1478 856 / 33 = 25.93 1478 – 25 = 1453
Rumi Yıl+584 Örnek Soru: 1400 rumi yılı miladi yıla çevirir misiniz? 1400 + 584 = 1984 Çözelim: 1915 rumi yılı miladi yıla çevirir misiniz?
Miladi - 584 Örnek Soru: 2014 miladi yılı rumi yıla çevirir misiniz? 2014 – 584 = 1430 Çözelim: 1915 rumi yılı miladi yıla çevirir misiniz? YÜZYILYIL HESAPLAMALARI 1. Verilen tarih tek yada çift rakamlı olursa, işlem yapılmaz. Doğrudan 1. Yy’ın içinde yer alır. Örneğin 8, 2, 12, 45, 56, 99 tarihleri 1. Yy.da yer alır. 2. Verilen tarih üç basamaklı bir sayı ise, yüzler basamağına 1 eklenir. Örneğin, 642 987 1 1 7. yy 10. yy 3. Verilen tarih dört rakamlı olursa yüzler ve binler basamağına bir eklenir. Örneğin, 1642 2014 1 1 17. yy 21. Yy Halil İnalcık Kimdir? 
İnalcık, aslen Kırım Tatarı'dır. Balıkesir Muallim Mektebi'ni tamamladı. 1935 yılında Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi Yeni Çağ Tarihi bölümünde yükseköğrenimine başladı. 1942 yılında "Tanzimat ve Bulgar Meselesi" adlı doktora tezini verdi. * Uzun yıllar aynı Fakültede Osmanlı ve Avrupa tarihi üzerine dersler verdikten sonra 1972 yılında Chicago Üniversitesi Tarih Bölümü'ne "Osmanlı Tarihi Üniversite Profesörü" olarak davet edildi. * 1973 yılında meşhur kitabı The Ottoman Empire The Classical Age 1300-1600 yayımlandı. Yurtiçi ve dışında çeşitli üniversitelerden fahri doktora payeleri aldı. * 1993 yılında Bilkent Üniversitesi'ne davet edildi ve burada Tarih bölümünü kurdu. Yazdığı makale ve kitaplarla Osmanlı İmparatorluğu tarihi üzerinde tartışılmaz bir otorite haline gelen Prof. Dr. Halil İnalcık halen Bilkent Üniversitesi Osmanlı Tarihi Bölümü'nde yüksek lisans ve doktora öğrencilerine seminer dersi vermektedir. * Hayatı ve tarihçiliğini anlattığı Tarihçilerin Kutbu Halil İnalcık Kitabı adlı söyleşi kitabı Türkiye İş Bankası Kültür Yayınlarından 2005 yılında yayımlanmıştır.
-- Tarih yazmak, tarih yapmak kadar önemlidir. Yazan yapana sadık kalmazsa değişmeyen hakikat insanı şaşırtacak bir nitelik alır. M. Kemal ATATÜRK -- Tarih kâinâtın vicdanıdır. Ömer Hayyam -- Tarih; okuyana, kendi gözünün görme derecesine göre, yol gösteren bir kılavuzdur. J.J.Rousseau -- Ecdâdını unutanlar, kaynaksız ırmağa, köksüz ağaca benzerler. Çin Sözü -- Hiç ibret alınsaydı, tekerrür mü ederdi? Mehmet Âkif Ersoy -- Tarih okuyanın aklı çoğalır. İmam Şâfiî -- Tarih bilmeyen diplomat, pusuladan anlamayan kaptana benzer; her ikisinin de karaya oturmak tehlikesi vardır. A. Cevdet Paşa 2. KONU: TARİH YAZICILIĞI 1. Hikâyeci (Nakilci) Tarih: Olaylar hikâyeler şeklinde, mübalağalı biçimde ele alınır. Sebep sonuç ilişkisi yoktur. Not: İlk olarak Heredot’un Historia(Tarih) bu türün ilk örneğidir. Herodot’a eserini yazarken sadece dinlediklerini anlatmayıp, onları yorumladığı için “tarihin babası” denilmektedir. 2. Öğretici Tarih (Pragmatik - Faydacı) : Olaylardan ders çıkarmak suretiyle, toplumun ahlak ve karakterini geliştirmeyi amaçlar. Kahramanlar ön plana çıkartılır. Not: İlk örneği Tukidides’tir. 3. Sosyal Tarih: Olayların hissi yönlerini dikkate almadan açıklayan tarih anlayışıdır. 4. Neden–Nasılcı, Araştırıcı (Bilimsel) Tarih: Olaylar, sebep – sonuç ilişkisi içinde, neden ve nasıl sorularına cevap aranarak incelenir. Halil İnalcık bu ekolün önemli temsilcisidir. 5. Kronik Tarih: Her yılın olayları arasında herhangi bir bağlantı gözetilmeden arka arkaya sıralanır. Not: Tarih yazıcılığı Hitit Krallarının tutturduğu yıllıklarla (anal) başlar. TÜRKLERDE TARİH YAZICILIĞI 1. Osmanlılar Döneminde Tarih Yazıcılığı: * Osmanlıda ilk vakanüvis Halepli ……………… ………………….. Efendi’dir. * Hoca Sadeddin Efendi, Aşık Paşazade, Oruç Bey, Behişti, Peçevi, Selaniki ve Ahmet Cevdet Paşa’nın da tarihleri vardır. 2. Cumhuriyet Döneminde Tarih Yazıcılığı: * Cumhuriyet Döneminde yeni tarih anlayışının ortaya çıkmasında …………………….. ‘ün rolü büyük olmuştur. * “Arıburnu Muharebeleri Raporu’ adlı eserinin ilk kelimesi …………………………………………………………’tir. * 1931 yılında Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti kurulmuştur. 3. KONU: TARİHİN FAYDALANDIĞI BİLİM DALLARI 1...........................................: Her tarihi olay belli bir coğrafi mekanda meydana gelir. Tarihi olayların oluşumu esnasında iklim, yeryüzü şekilleri, ekonomik faaliyetler, konum vb. coğrafi faktörler etkili olabilmektedir. Yeryüzü Bilim. 2...........................................................: Kazı bilimidir. Yazılı kaynakların olduğu dönemlerin aydınlatılmasında önemlidir. 3.............................................: İnsan ırklarını inceleyen bilim dalıdır. İnsanın iskelet, kafatası gibi fiziki yapısını araştırır. 4...........................................................: Toplumların yaşayış, gelenek, örf ve adetlerini inceler. 5............................................................: Toplu halde yaşayan insanların birbirleriyle ve devletle ilişkilerini düzenleyen kurallara denir. 6..................................................................: Zaman bilimidir. Olayların meydana geldiği tarihin bilinmesi neden-sonuç ilişkisi kurması bakımından önemlidir. 7.............................................................................: Duygu ve düşünceleri söz veya yazı ile etkili bir biçimde anlatma sanatıdır. Tarihte meydana gelmiş olaylar edebiyatın konusunu oluşturur. 8.....................................................................: Akıl ve mantık ilkelerine uygun düşünmeyi esas alır. Tarihi olayların felsefi yönünü değerlendirir. 9.......................................................................: Eski yazıların okunmasını sağlayan, bu yazıların tür ve şekillerini inceleyen bilim dalıdır. 10................................................................................: Anıtlar üzerindeki kitabeleri ve yazıları inceleyen bilim dalıdır. 11............................................................................: Toplumu inceleyen bilim dalıdır. Olayın meydana geldiği toplum yapısı açısından önemlidir. 12............................................................: Dünyada var olmuş ve var olan dilleri inceler. 13..............................................: Belgeleri tür, şekil ve içerik bakımından değerlendiren bilim dalına denir. 14...........................................................: Belirli bir amaç için veri toplama, tablo ve grafiklerle özetleme, sonuçları yorumlama, özellikler arasındaki ilişkiyi araştırma, çeşitli konularda geleceğe ilişkin tahmin yapma ilkelerini kapsayan bilimdir. 15...........................................................................: Canlıların birbirleri ve çevreyle ilişkilerini inceleyen ve doğanın korunmasına yönelik çalışmalar yapan bir bilim dalıdır. 16.............................................................. (Meskukat) : Eski paraları inceleyen bilim dalıdır. 17...........................................................................: Ele geçen eserlerin hangi döneme ait olduklarının belirlenmesinde faydalanılır. (Karbon 14 Yöntemi) 18..............................................................: Bir sanat eserinin sanatçısını ve sanatsal değerini, toplumun sanata karşı bakış açısını belirlemeye çalışır. 19...................................................: Armaları inceleyen bilim dalıdır. 20................................................................: Mühür bilimidir. 21…………………………………………: Ülke, bölge, kent, dağ, ırmak vb. adların nereden geldiğini ve anlamlarını ortaya çıkaran bilim dalıdır. 22. ……………………………………..: Arkeolojik buluntuların tarihlenmesinde tarihe katkı sağlayan bilim dalıdır. TARİH BİLİMİNE GİRİŞ TESTİ Yüklə 1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|