19. Bilgisayar Mühendisliği Bölüm Başkanları Toplantısı 29 – 30 Nisan 2005, Doğu Akdeniz Üniversitesi Gazimagosa, Kıbrıs

2.1Bilgisayar Mühendisliği (BM)

BM, bilgisayarlarla ve bilgisayar temelli cihaz ve sistemlerin tasarım ve üretimi ile ilgilenir; donanım, yazılım, iletişim ve bunların aralarındaki ilişkileri içine alır. Müfredat olarak BM, geleneksel mühendislik matematiği ağırlığı ile elektrik mühendisliği kuram ve uygulamalarına dayanarak bunların bilgisayar sistemlerinin tasarımında kullanılmasına odaklanır.

BM öğrencileri bilgisayar ve ilgili cihazların donanımları yanında yazılım da öğrenirler. Ancak söz konusu yazılım son kullanıcıların kullandığı uygulama yazılımı değil, sayısal sistemlerin işletmesini ve aralarındaki iletişimi sağlayan yazılımdır, bir bakıma sistem yazılımıdır. BM müfredatında ağırlık, yazılımda değil donanımdadır.
BM alanındaki güncel ve ağırlıklı konulardan biri gömülü sistemler olmuştur. Özel amaç için üretilmiş donanım ve onun içindeki yazılımı içeren gömülü sistemlere bazı örnekler, cep telefonları, video kameralar, DVD cihazları, taşıtlar ve çok sayıda tıbbi cihazlardır.

2.2Bilgisayar Bilimleri (BB)

BB, sayısal sistemler matematiği, kuramsal ve algoritmik temellerden başlayarak robotik, akıllı sistemler, bioinformatik gibi çok değişik alanlarda uygulamalara uzanan geniş bir alanı kapsar. Bilgisayar Bilimcileri yazılım tasarlar ve gerçekleştirirler. Diğer programların daha verimli çalışması için etkin algoritmalar geliştirirler. Yeni bilgisayar kullanım yolları ve alanlarını ortaya çıkarırlar. Örneğin ağ iletişimi, veri tabanları ve kullanıcı arayüzü gelişmeleri web’in (WWW) gelişmesine yol açmıştır.

Çok büyük ve çok sayıda veritabanlarından bilgi çıkarma, veri madenciliği, DNA gizlerini çözme, akıllı davranan robotlar, karmaşık sistemler, vb. konularda çalışmalar yaparlar. Karmaşık verilerin saklanması iletilmesi işlenmesinde daha yüksek başarım için algoritmalar üzerine çalışırlar. BB mezunları, çoğu piyasa işlerine yönelik olarak diğer alan mezunları kadar hazırlanmamış olsalar da, güçlü kuramsal tabanları onların yeni teknolojilere ve yeni fikirlere daha kolay uymalarını sağlar.

2.3Bilişim Sistemleri (BS)

BS, işletmelerin iş amaçlarının sağlanmasında bilişim teknolojilerinin nasıl kullanılacağı ile ilgilenir. BS çalışmaları, işin teknoloji tarafından çok, bilgi iletişim tarafına odaklanır. Diğer bir deyişle, önemli olan asıl amaç, işletmenin ihtiyacı olan bilginin istenilen zamanda yerde ve biçimde sağlanmasıdır. Teknoloji bunu sağlayan araçtır. BS uzmanları teknolojinin sağladığı olanakları bilirler. Ayrıca işletmelerin organizasyonlarını, iş amaçlarını ve bilgi ihtiyaçlarını da bilirler. BS uzmanları hem teknolojinin kullanımı ve hem de yeni iş süreçleri için plan ve tasarım yaparlar.

BS uzmanları bir kurumun bilgi gereksiniminin karşılanması konusunda anahtar rol oynarlar. Bunun için gerekli sistemlerin analizi, belirtimi, tasarımı ve gerçekleştiriminde aktif çalışırlar. Hem teknik konular, hem de kurumsal yapılar ve işletme ilkelerinin bilinci ile bir kurumun teknik ve yönetsel kanatları arasında köprü oluştururlar. Kurum çapında teknik temelli iletişim sisteminin tasarım ve kurulmasında rol alırlar.
BS programlarının büyük çoğunluğu işletme ve iktisat fakültelerinde yer alır. BS programları bünyesinde, işletme dersleri ile bilgisayar dersleri bütünleştirilmiştir. Bununla birlikte ağırlık ve bölüm isimleri üniversiteler arasında çok değişiklik göstermektedir. Örneğin “Bilgisayar Bilişim Sistemleri” (Computer Information Systems) bölümleri teknik ağırlıklı olurken, “Yönetim Bilişim Sistemleri” bölümler daha çok yönetim ağırlıklı olabilmektedir.

2.4Bilişim Teknolojileri (BT)

BT genelde iki değişik anlamda kullanılabilmektedir. Birinci anlam, toplumda yaygın olarak anlaşılan tüm bilişim alanıdır. Ancak bu raporda kastedilen ve akademik çevrelerde geçerli olan BT ‘nin ikinci anlamıdır. Buna göre BT, işletmelerin, resmi kurumların, okul, hastane vb. kuruluşların, teknolojik ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik eğitim öğretim hizmeti veren lisans programlarıdır. BS ile BT arasındaki fark BS’nin bilgi ihtiyacı ve kurumsal yapılara odaklanırken, BT’nin teknolojik altyapıya odaklanmasıdır.

BT, 1990’larda tamamen günlük gereksinimlerden kaynaklanarak büyüyen bir alan olmuştur. Bugün hemen her türlü kurum ve kuruluş bir biçimde bilişim teknolojisi kullanmaktadır. Doğru sistemlerin seçilmesi, kurulması, güvenle işletilmesi, bakımı, güncellenmesi önemle ortaya çıkmaktadır. Kullanıcıların bir çoğu sistemlerin kullanmasında destek isterler. Ortaya çıkacak sorunları çözmek için donanım ve yazılımın çalışmasını bilecek kişiler gerekir. İşte BT mezunları bu gereksinimleri karşılamak için ortaya çıkmıştır.
BT programlarının ortaya çıkması, diğer program mezunlarının piyasadaki gerçek günlük sorunları çözmekte yetersiz kalmaları sonucu olmuştur. BT mezunları yeterli temel bilgi yanında pratik bilgilerle donanmıştır. Bilgisayarlı sistemlerin işletmesi yanında kullanıcılara verdikleri destekler görevlerinin önemli bir bölümünü oluşturur. BT mezunlarının tipik görevleri arasında bilgisayar sistemlerini kurmak ve işletmek, ağları kurmak ve yönetmek, her türlü ağ cihazını işletmek, güvenliği sağlamak, web sayfaları tasarlamak, çoklu ortam uygulamaları tasarlamak, teknolojik yaşam döngüsü planlaması ile bilişim altyapısını güncel ve canlı tutmak ve zamanı gelince yenilemektir.

2.5Yazılım Mühendisliği (YM)

YM, istenilenleri verimli ve güvenilir biçimde yerine getiren büyükçe yazılımların, makul kaynaklarla geliştirilmesi ve sürdürülmesi ile ilgilenir. Yazılımı diğer mühendislik alanlarından farklı kılan en belli başlı özelliği soyut olması, ortaya çıkan ürünün elle tutulur gözle görülür olmaması ve bu nedenle kalitesi ve değerinin ancak işletme sırasında tam anlaşılabilir olmasıdır. 1970’ler ve 1980’ler boyunca görülen büyük yazılım projelerindeki yüksek başarısızlık oranı, yazılım geliştirmede yeni anlayış, metot ve süreçlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Çözümleme, tasarım, kodlama ve sınama gibi klasik yazılım süreçleri yanında, doğrulama, geçerleme, belgeleme, konfigürasyon yönetimi, güvenilirlik, ölçme gibi teknik konular, proje yönetimi gibi yönetim ağırlıklı süreçler ve kurumsal süreçler önem kazanmış, ve derslere konu olmuştur.

YM bugün akademik ortamda kendini iki değişik biçimde göstermektedir. Birincisi bilgisayar bilimleri bölümlerinde yazılım mühendisliğine yönelik dersler alınarak bu konuda uzmanlık kazanılmasıdır. İkinci yol ise giderek sayıları artan yazılım mühendisliği bölümleridir. BB ve YM bölümlerinin ortak dersleri çok olduğundan YM eğitimi her iki biçimde de alınabilir. Ancak YM mezunları daha çok uygulamaya ve kullanıcı gereksinimlerini karşılamaya yönelik çalışırlar. YM için anahtar olan, yararlı ve kullanılabilir bir yazılımı bütünüyle geliştirmektir.
YM mezunlarının uğraş alanları daha çok yüksek güvenilirlikte (safety critical) yazılımların ve değişik alanlarda çok kullanıcılı büyük ve karmaşık yazılımların geliştirilmesi olmaktadır. Bununla birlikte YM tanımı iş yerinde ve toplumda bir kesinlik kazanmış değildir. “Yazılım Mühendisi “ unvanı bazen programcı, bazen tasarımcı, bazen büyük proje yöneticisi vb. anlamlarda kullanılabilmektedir.