2011 YÜksek lisans tez özetleri

KIVRAK Emire Tuğçe

Danışman : Prof. Dr. Adnan UZUN

Anabilim Dalı : Peyzaj Mimarlığı

Mezuniyet Yılı : 2011

Tez Savunma Jürisi : Prof. Dr. Adnan UZUN

Prof. Dr. Kamil ŞENGÖNÜL

Prof. Dr. Hakan ALTINÇEKİÇ

Prof. Dr. Hüseyin DİRİK

Yrd. Doç. Dr. Nurgül ERDEM
Beykoz-Polonezköy’ün Kültürel Peyzaj Analizi Ve Değerlendirilmesi

İnsan ve doğa etkileşiminin olduğu her yerde görülebilen, yeryüzünün farklı bölgelerine ve üzerinde yaşayan toplumun kültürüne göre çok çeşitlilik gösteren kültürel peyzajlar; kültürel, doğal, görsel nitelikleriyle ifade edilebilen ve coğrafi sınırları ile tanımlanabilen alanlardır. Dünya üzerinde çok farklı çeşitlerine rastlanabilen kültürel peyzaj alanları; insanların sosyal gelişimlerinin, yaratıcılıklarının ve kültürel zenginliklerinin yansımalarıdır ve ait oldukları coğrafyanın da kimliğini oluştururlar. Kültürel peyzaj kavramı; ait olduğu coğrafyanın yaşanları tarafından anlaşılmalı, korunmalı ve sahip çıkılmalıdır. Sahip olunan ve kazanılmış bu değerlerin geleceğe doğru aktarılması bir gerekliliktir.

Bu çalışmada kültürel peyzajın kapsamlı bir şekilde anlaşılmasına yönelik olarak; kültürel peyzaja getirilmiş tanımlamalar, kültürel peyzajın gelişim tarihi, kültürel peyzaj tipolojileri ve kültürel peyzajın korunmasına değinilmiş ve kültürel peyzaj alanı olarak tanımlanmış olan alanların nasıl incelenip çalışılması gerektiğine dair yöntemlerin yer aldığı kaynaklar incelenmiştir. Elde edilen tüm verilerin, arazide uygulamasını anlamak ve bir model sunmak için, İstanbul’da Beykoz İlçesi’nde yer alan Polonezköy yerleşkesi örnek alan olarak seçilmiştir.

Polonezköy, Polonyalı köylülerce bir koloni yerleşkesi olarak başladığı hayatına bugün Tabiatı Parkı olarak seçilmiş gür ormanların arasında bir Polonez köyü olarak devam etmektedir. Polonezköy; gerek Polonya, gerek Türk yaşama biçimlerine ait kültürel biçimleri barındırması, köyün yer aldığı doğal çevre tarafından yaşamlarının şekillenmiş olması, bugün içinde bulunduğu koruma sorunları ile uygulanmakta ve uygulanması ön görülen stratejileriyle birlikte, benzer alanlar için örnek olabilecek önemli bir çalışmadır.

Doğa ve kültür mirası ve Polonezköy’ün değerlerinin yitirilmemesi açısından, seçilen örnekler üzerinden saptanması ve bunun korunarak gelecek nesillere bir kültür aynası olarak sunulmasına yönelik verilerin kayıt altına alınması amacıyla, kültürel peyzaj özelliklerinin değerlendirilmesi bu çalışma için uygun görülmüştür.

Bu çalışmanın içeriği bir kültürel peyzaj alanı olarak seçilen çalışma alanının geçmişten günümüze nasıl bir değişimden geçtiğinin, bu değişimden ne kadar etkilendiğini ve bugün nasıl kullanıldığının araştırılmasının ardından; araştırma sonucunda alanın kültürel peyzaj karakter alanlarının ortaya konarak, günümüz kentlisinin değişen gereksinim ve beklentileri ile kültürel peyzaj alanlarına gösterilmesi gereken hassasiyet arasındaki dengenin oluşması için dikkat edilmesi gereken noktaların saptanmasıdır.

‘Kültürel peyzaj’ bir kavram olarak olarak kabul edilerek, literatür incelemelerinin ardından, Polonezköy için bir kültürel peyzaj yaklaşımı oluşturulmuştur. Kültürel peyzajların analizinde masabaşında ve arazide yapılan inceleme ve surveylerin ardından, bulguların derlenmesi için alan doğal ve kültürel peyzaj özelliklerinin net bir algı ile okunabilmesi amacıyla, Polonezköy iki farklı karakter alanına arılmıştır.

Birinci peyzaj karakter alanı olarak seçilen alan ‘Ormanlık Alan’ olup; içerisinde yer alan ‘doğal ve yaban hayatını koruma’ amaçlı oluşturulmuş yapılar incelenmiştir. İkinci peyzaj karakter alanı olarak seçilen alan ise ‘Polonez Yerleşkesi’ olarak belirlenmiş ve bu karakter bölgesi kendi içerisinde alt başlıklara ayrılarak, yapılan saha incelemelerinin, sonra ki çalışmalara da model oluşturabilmesi adına, daha belirleyici ve anlaşılabilir olması sağlanmıştır.

Peyzaj karakter alanlarının saptanması ve analizine üzerinde yaşayan insanların beklentileri ve alanı kullanma istekleri ve kullanış biçimleri, dünden bugüne yorumlanmıştır. Alanda yapılan görüşmeler ile fotoğraflamalar ve eski fotoğraflarla aralarındaki farklılıkların tespiti sağlanmıştır.

Çalışmanın son aşamasında ise, önceki aşamalarda gerçekleştirilen incelemelerin sonunda ortaya çıkan tüm veriler baz alınarak, Polonezköy’ün kültürel peyzaj niteliklerinin korunmasına yönelik ve gelecekteki olası ihtimaller ve tehlikeler öngörülmüş ve çözüm önerileri sunulmuş; alanın geleneksel, coğrafyanın doğal yapısı bozulmadan, yerleşke yapısının korunmasına yönelik bir yaklaşım belirlenmiştir.