6-bob polimerlarning suyuq fazali tizimlari

o
ion
/RT (6.3.2)
Agar har bir monomer zvenoda bittadan ionogen guruh mavjud bo„lsa,
ionogen guruhlar soni (P) polimerlanish darajasiga (n) mos keladi: P 

n.
Bunday polielektrolitning dissotsiatsiya darajasi turli dissotsiatsiya
doimiylari bilan e‟tirof etiladi. Masalan, zvenosida COOH karboksil guruhi
bo„lgan z-zaryadli makromolekula (A) dissotsiatsiyalanishi tufayli COO
-
va
H
+
kabi ajralish ro„y beradi hamda makromolekulada z+1 zaryadli bo„ladi.
Odatda, bu kabi to„g„ri yo„nalish bo„yicha reaksiyaning tezligi
makromolekulalar konsentratsiyasiga [A] va karboksil guruhlar miqdoriga
(1 - 

)P proporsionaldir, teskari yo„nalish bo„yicha reaksiya esa vodorod
(H
+
) ioni konsentratsiyasi, makromolekula konsentratsiyasiga [B] va
karboksilat guruhlar

P miqdoriga proporsionaldir. Bunday holatda
dissotsiatsiya doimiysi (K) quyidagicha bo„ladi:
K = [H+][B]

P/[A](1 - 

)P (6.3.3)
Ionogen guruhlari katta bo„lganda z>>1 va

0 bo„lishini inobatga olsak,
unda A va B makromolekulalar deyarli farqlanmaydi, ya‟ni [A] 

[B]. Shu
tufayli polielektrolitlarda ionizatsiya muvozanati quyi molekulyarlardagi

---

---

110
kabi Xasselbax tenglamasi bo„yicha aniqlanadi:

pH = pK + lg [

/(1 - 

)] (6.3.4)
neytral makromolekuladan birinchi protonning ajralib chiqishi elementar
zveno tarkibiga kiruvchi ionogen guruh dissotsiatsiya doimiysi K
o
bilan
ifodalanadi. Bu ionizatsiya Gibbs energiyasining (

G
o
ion
) standart tarzda
o„zgarishiga mos keladi. Polimernning keyingi har bir guruhini
ionizatsiyasi uchun elektrostatik maydonni kuchiga qarshi qo„shimcha ish
bajarish talab etiladi. Odatda, qo„shimcha ish bajarish makromolekulaning
ionizatsiya darajasiga bog„liq bo„ladi va bunday bog„lanish qonuniyatlari
polimerlarga xos hisoblanadi (6.3.1-rasm).
Bu bog„lanishni (6.3.4) tenglamadagi pK ning o„rniga pK
o
va

pK
yig„indisini quyish orqali ifodalash mumkin, ya‟ni
pH = pK
o
+ 

pK + lg[

/(1 - 

)] (6.3.4)
bunda pK
o
izolyatsiyalangan –COO – H bog„ elektrostatik dissosatsiyasi
uchun sarflangan energiya miqdoriga bog„liq,

pK esa qisman ionlashgan
g„ujanaklar molidan zaryadlangan mollarni ajralishi uchun sarflangan
elektrostatik kuchlarga qarshi bajarilgan ishga bog„liqdir. Shubhasiz bu ish
makromolekulaning zaryadiga bog„liqdir:
A
el
(z) = 2,3RT

pK (6.3.5)
Bunga asosan z zaryadli polielektrolit makrolekulasi uchun Gibbs
energiyasini elektrostatik tashkil etuvchisi quyidagiga teng bo‟ladi:
z



z/P




G

el
(

) = 

A
el
(z) = 

A
el
(

)P 

P 

A
el
(

)d

(6.3.6)
z = 0

= 0
0
bu yerda d
