6-bob polimerlarning suyuq fazali tizimlari

6.3. Polielektrolitlar va konsentratsiyon anomaliya 
Elementar zvenolarida ionogen guruhlari bo„lgan polimerlar
polielektrolilart (ionogen makromolekula) deyiladi. Ionogen guruhlarning
tabiatiga bog„liq holda polielektrolitlar kuchli va kuchsiz polikislota va
poliasos toifalarga bo„linadi.
Kuchli polikislotalar guruhiga misol sifatida quyidagi birikmalarni
kelishtirish mumkin:
polivinilsulfon kislota polistirolsulfon kislota 

kuchsiz polikislotalar guruhi:

poliakril kislota polimetakril kislota 

Shuningdek kuchli poliasoslarga quyidagi, ya‟ni

polivinil-n-tolilmetilammoniy politrimetilammoniy etilmetakrilat 

---

---

108
va kuchsiz poliasoslarga esa ushbu moddalar misol bo„ladi:

Poli-n-aminostirol Poli-4-vinilpiridin 

Polikislota va poliasoslar tuzlari, odatda, kuchli polielektrolitlardir.

Polielektrolitlar zanjirlarida ham polikislota ham poliasos guruhlar bo„lsa,
ular amfoter yoki poliamfolit makromolekulalar deyiladi. Misol sifatida 2-
metil-5-vinil-piridin va akril kislota sopolimerini keltirish mumkin:
Polielektrolitlarga
(poliamfolitlarga)
biologik
muhim
yuqori
molekulyar birikmalar, jumladan, oqsillar, nuklein kislotalar kiradi.
Polielektrolitlar, o„ziga xos ravishda ionogen polimerlar va past
molekulyar elektrolitlarning xususiyatlarini mujassam etadi. Polielektrolit
eritmalar, boshqa polimer eritmalar kabi anomal yuqori qovushoqlikga ega
bo„ladi. Shuningdek, oddiy elektrolitlar kabi samarali ravishda elektr tokini
o„tkazadi. Eng e‟tiborli tomoni shuki, polielektrolitlarning eritmalardagi
gidrodinamik, optik va elektrkimyoviy xossalari noelektrolit polimerlar va
quyi molekulyar elektrolitlarning xossalaridan keskin farq qiladi va bir
qator o„ziga xos xususiyatlari bilan ajralib turadi.
Polielektrolitlarning barcha o„ziga xos xossalari, ularning
zanjirlaridagi lokal zaryadlarni kompensatsiyalanmagan holida namoyon
bo„ladi. Bu xossalar asosan zaryadlangan poliion guruhlarni o„zaro va
ularni o„rab turgan quyi molekulyar qarama-qarshi zaryadli ionlar bilan
ta‟sirlashishi bilan aniqlanadi. Polielektrolitlar suvli eritmalarda elektrolitik
dissotsiatsiya hodisasini namoyon qiladi. Bu hodisa molekulyar zanjir
tarkibiga kiruvchi funksional guruhlar hisobiga amalga oshadi. Shuning
uchun ham polielektrolitlarning suvli eritmalarini o„rganish katta ilmiy va
amaliy qiziqish uyg„otadi.
Makromolekulalarda
ionogen
tabiatli
guruhlarni
mavjudligi
polielektrolitlarga xos ionlashish muvozanatini yuzaga kelishini taqozo

---

---

109
etadi. Polimerlarda quyi molekulayr birikmalarniki singari elektrolitik

dissotsiatsiya reaksiyasi muvozanati
HA H
+
+ A
-
kabi bo„ladi va quyidagi tenglama orqali ifodalanadi:
[H
+
]

/(1 - 

) = K‟ yoki pH = pK‟ + lg[

/(1 - 

)] (6.3.1)
bu yerda K‟ – elektrolitik dissotsiatsiya (ionizatsiya) doimiysi;

-
dissotsiatsiya (ionlashish) darajasi.
Quyi
molekulyar
birikmaklar
uchun
dissotsiatsiya
doimiysi
konsentratsiya va dissotsiatsiya darajasiga bog„liq emas, ammo,
molekulalarning ionlashishini Gibbs energiyasi o„zgarishiga bog„liq bo„lib
qiyidagicha ifodalanadi:
pK = 0,434

G