6 olmosh ravish fe’l olmosh


) qo‘shimchalar qo‘shish yo'li bilan (affiksatsiya)



Yüklə 93,03 Kb.
səhifə43/48
tarix01.01.2022
ölçüsü93,03 Kb.
#107545
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   48
2 5208808312203643257

1) qo‘shimchalar qo‘shish yo'li bilan (affiksatsiya);

2) so‘z qo'shish yo’li bilan (kompozitsiya).

Birinchi yo'l bilan yasalgan fe’llar sodda fe’llar, ikkinchi yo‘l bilan yasalgan fe’llar qo'shma fe’llar hisoblanadi.

Fe’l yasashning eng keng tarqalgan turi qo'shimchalar qo'shish yo‘li bilan fe’l yasash sanaladi. Bunday usul bilan fe’l bo'lmagan so'zlardan fe’l yasaladi. Hozirgi o'zbek tilida eng faol fe’l yasovchi qo'shimcha -la qo'shimchasidir. Bu qo‘shimcha fe’l va sondan boshqa barcha so‘z turkumlariga qo'shilib fe’l yasay oladi (yarimlamoq so’zi bundan mustasno). Masalan:tekisla, terla, о’yla, voyvoyla, senla, tozala, taqirla kabi.

l. –la qo‘shimchasi otlarga qo'shilib fe’l yasaganda, quyidagi ma’nolarni bildiradi:

a) yasashga asos qismdan anglashilgan narsa-predmet bilan ta'minlash: о‘g’itla, moyla;

b) yasashga asos qismdan anglashilgan narsani yuzaga keltirish ma’nosini bildiradi: urug‘la, bolala; d)narsa-qurol bildiruvchi otlarga qo'shilib, shu asbob bilan bajariladigan harakatni bildiradi: qaychila, arrala, egovla, kelmonl.

2. Sifat va ravishlarga –la yasovchi qo‘shilganda yasashga asos qismdan anglashilgan tus, holatga kirish harakatini bildiradi: tekisla, silliqla, to'g'rila, tezla, tozala.

3. –la qo‘shimchasi undov so'zlarga qo'shilib, yasashga asos qismdan ifodalangan his-hayajon, buyruq-xitoblarning bajarish harakatini bildiradi: hihila, ufla, dodla kabi.

4. –la qo‘shimchasi taqlid so'zlarga qo'shilib, yasashga asos qism ifodalagan tovushning yuz berishini ifodalaydi: gumburla, taraqla kabi.

Sifat, ravish, undov va taqlid so‘zlarga -la yasovchi qo'shimchasi qo'shilib fe’l yasalganda, yasovchi qo'shimcha qil,et, de singari ko'makchi fe’llari bilan sinonimik munosabatda bo'ladi va ularni ko'pincha biri o'rnida ikkinchisini qo'llash imkoniyati bo'ladi. Masalan, tekisla-tekis qil, silliqla-silliq qil, ufla-uf de, dodla-dod de, gumburla-gumbur et, taraqladi-taraq etdi kabi. Lekin doimo emas. Masalan: tezlaso‘zini tez qil so‘ziga almashtirib bo'lmaydi.

Yüklə 93,03 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   48




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin