A 1 con., *preposição, não muito frequente, que exprime várias relações no indiresa dja karta a tudu djinti pa konta (R95). (A). N. F. neol a 2



Yüklə 5,31 Mb.
səhifə57/62
tarix02.11.2017
ölçüsü5,31 Mb.
#28194
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   62

T, t


*Vigésima terceira letra ou grafema do alfabeto que representa o fonema [oclusiva surda dental]. (T).

ta

1.v.aux., *verbo auxiliar que indica o aspecto habitual nos verbos. – Parmanha i ta bai tira binhu i na lebal pa garandis (F.M.) - Alguin ta kiri badjuda i ta namora ku el i ka ta dicha pape sibi (IN96) -.

2.v.aux., *verbo auxiliar que indica o aspecto contínuo nos verbos. - i misti lus garandi ku na ta lumia tera (L.S.) - i ka kuma n’ na ta pensa son na no skola (IN96) -.

tabaku

1.n., *planta herbácea da família das Solanáceas, cujas folhas se empregam para fumar ou cheirar. (TABACO). N.S. n.v. “Solanum tabaco”.

2.n., *as folhas de tabaco preparadas. - Ami n’ tene tabaku ma n’ ka tene kanhutu ku fugu (L.S.) -. N.S. fodja di tabaku; tcera tabaku; sin. padja di kema pitu; sin. sabataba.

3.n. kabesa di tabaku, *conjunto de cinco folhas de tabaco amarradas por meio de uma sexta folha mais pequena. (deriv. CABEÇA DE TABACO). N.M. lexia complexa.



tabanka

n., *aldeia; povoação. - djintis tudu sai di tabanka e bai pa matu (N.M.) -. (TABANCA). N.F. Guin., Temne “ta-banka” que significa fortificações. N.S. antigamente tabanka significava local defendido por paliçada em estacaria de pau-a-pique ou com fosso.



tabanka-garandi

n., *vila; cidade. - Djintis e na fasi son festa na tabanka-garandi tudu pabia pilotu i tiradu (C.V.) -. (deriv. TABANCA GRANDE). N.F. Guin. N.M. lexia composta.



tabankasinhu

n.dim., *diminutivo de tabanca; pequena aldeia ou povoação. - manera ki duentis tciuba dja na kasa di Nhu Balenti, el propi manda kumpu un tabankasinhu pa duentis (F.M.) -. (deriv. TABANCA). N.F. Guin.



tabela

n., *pequeno quadro ou tábua onde se incluem nomes de pessoas ou coisas; tarifa; horário. - Rapas ka teneba tabela di presu (R95) -. (TABELA).



taberna

n., *casa onde se vendem bebidas e comidas; tasca. - Es bida n’ ka na disal sin, na taberna, nha bida n’ ka na lebal son ku kopu (R.S.) -. (TABERNA).



tabua

n., - bu ta aprindi kuma ki un pregu ta pregadu na tabua (IN96) -. (TÁBUA). N.F. proparoxítona, neol., vd. tagua.



tabuada

n., (TABUADA). N. F. neol., vd. taguada. N.S. V.B.



tabule

n., *tambor de grande porte utilizados pelos povos islamizados. - Dipus ki rei toka tabule, djintis ruma tudu (T.M.) -. N.F. oxítona; Mandinga “tábulle”, que designa o tambor da mesquita.



tabuleru

n., *quadro de madeira para o jogo de dama ou de outro jogo. (TABULEIRO). N.S. V.B.



tacha

n., *imposto; percentagem. - Tacha di analfabetus i di 88,8%, konformu numerus ki dadu na boletin spesial di komison nasional di ileisons, 1994 (P.dosS.) -. (TAXA). N.F. neol.



tadja

1.v.tr., *impedir a passagem de; interromper; proteger. - Liti di mame i ta tadja mininus o i ta livra mininu di panha manga di duensa (R96) -. (ATALHAR).

2.v.tr., *tapar; vedar. - I bon pa tadja fonti ku arami (Igr.I.) -. N.S. tadja é hiperónimo de ATALHAR e de VEDAR; TALHAR, que significa cortar, tem o equivalente korta.

tadja prenha

coloc., * evitar engravidar. (deriv. ATALHAR DE EMPRENHAR). N.S. V.M.



tadjadera

n., *protecção; escudo. - Abo bu na bin pa mi ku spada, ku kanhaku, ku tadjadera (Igr.I.) -. (ATALHADOR; ATALHADEIRA). N.S. TALHADEIRA significa instrumento com que se talha e ATALHADEIRA significa instrumento com que obstrui ou obstrói; sin. djarga.



tadjadu

part., *cortado; protegido; tapado. - Se pitu tadjadu ku un armadura suma feru, ku tcomadu kurasa (N.T.) -. (TALHADO).



tadju

n., *feição; forma. - I un festival di ronka kurpu, ronka mama, ronka tadju, ronka ropa (Dj.) -. (TALHO).



tafal-tafal

v., *fazer trafulhices; enganar. - i tafal-tafalin -. N.F. oxítona, Mandinga “táfalitafali” que significa mudar ou alterar os planos. N.M. redobro. N.S. V.A.



tafodja

1.v., (ATAFULHAR; TAFULHAR). N.F. proparoxítona, vd. tofodja. N.S. V.A.



tagara

n., *espécie de recipiente redondo e raso fabricado com a madeira de pau-tagarra; tigela. - Anta balai ku tagara ki ma sabi uerengui ku el? (J.S.) -. (deriv. PAU-TAGARRA).



tagua

n., *peça relativamente fina que se obtém do desdobramento dos toros de madeira. - bu pudi uza padas di tagua (Igr.I.) -. (TÁBUA). N.F. proparoxítona, tabua.



taguada

1.n., *quadro de algarismos para o ensino e aprendizagem das operações aritméticas; primeiro livro por que se aprende a contar. - Taguada di dibidi (Cenfa) -. (TABUADA). N.F. tabuada.

2.n. taguada di dobra kantu bias, *quadro de algarismos da operação aritmética de multiplicação. (deriv. TABUADA DE DOBRAR QUANTAS VIAGENS).

3.n. taguada di dibidi, *quadro de algarismos da operação aritmética de divisão. (deriv. TABUADA DE DIVIDIR)



taguasinhu

n.dim., *diminutivo de tábua; tabuinha. - I pidi un taguasinhu, i skirbi: si nomi i Djon (N.T.) -. (deriv. TÁBUA).



taipu

n., *lama argilosa utilizada no levantamento de paredes; a maneira de fabricar paredes com lama que é secada ao sol. (TAIPA). N.F. proparoxítona. N.S. V.B.



taka 1

1.v., *engordar; engrossar. - Si bu ka ta fasi tarbadju risu, ma bu ta kume e kusa tciu, bu na taka dimas! (Igr.I.) -. (deriv. ATACAR). N.S. (ATACAR), em sentido figurado, significa encher ou atestar.

2.v., taka mus, *ser muito gordo ou forte.

taka 2

v.tr., *assaltar; ir contra alguém para destruí-lo; afrontar. - duensa bai takal la i muri (F.M.) -. (ATACAR). N.F. vd. ataka.



taka 3

v., *abotoar; atar; ligar. (ATACAR). N.S. V.B., taka boton; ant. distaka.



taka boton

coloc., *abotoar; pregar botões. (deriv. ATACAR BOTÕES). N.S. V.B.



takadu

part., *unido; ligado; engordado. (ATACADO). N.S. V.B., ant. distakadu.



takon

n., *saliência da sola do calçado ao lado do calcanhar. (TACÃO). N.S. V.B.



tal 1

det.dem., *adjectivo demonstrativo que significa este, esse ou aquele. - izersitu tcomadu pa tal setor, bu pega si tras (C.P.) -. (TAL). N.F. neol.



tal 2

quant., *elemento de um numeral que indica a parte que não se conhece. - n’ tciga tabanka di nha pape, parti di duas i tal (N.M.) -. (TAL). N.F. neol.



talbes

adv., - talbes un dia speransa pudi bin ten (Cecomes) -. (TALVEZ). N.F. arc., vd. talves.



talion

n., *porção de terreno, de medida variável, concedida pela câmara municipal. (deriv. TALHO). N.S. V.A.



talku

n., *pó muito utilizado em farmácias e na cosmética. (TALCO). N.F. neol. N.S. V.B.



talves

adv., *advérbio de dúvida; porventura. - Bo fasi de, talves alguin ta bin panha kalker kusa (F.J.) -. (TALVEZ). N.F. oxítona, talbes; talabes.



tama

v.tr., (TOMAR). N.F. arc., vd. toma. N.S. V.B.



tamanhu

n., *dimensão; grandeza; volume. - bu na disidi kal tamanhu di tanki ku bu misti (Igr.I.) -. (TAMANHO). N.F. neol.



tamara Deus!

loc.interj., *interjeição que exprime [desejo]; oxalá!; queira Deus!. N.S. V.B., sin. paransa Deus!.



tambakumba

n., *espécie de sorva, muito comum na Guiné-Bissau. - Si bu sibi kuma bu ka ten bon porta, ka bu nguli kuku di tambakumba (L.A.) -. N.S. n.v. “Parinari macrophylla”; kor di tambakumba.



tambarina

1.n., *fruto da tamarindeira, planta da família das Leguminosas, cuja polpa das vagens é usada no fabrico de sorvete. (TAMBARINDO). N.S. n.v. da planta “Tamarindus indica”.

2.n., *nome de uma feira de Bissau. - na fera di Tambarina, ki fera di kirintin lungu di Titininha, djintis so na fasi diskarna (R98) -.

tambe

- El ku manda tambe pres di merkadurias mas ta karu (P.dosS.) -. (TAMBÉM). N.F. paroxítona, neol., vd. tambi.

tambi

adv., *advérbio de inclusão; do mesmo modo; igualmente. - lei tambi ta rispundi e kistons (R95) - i ten tan kilis ku ta bai kumpra un koldadi di bistidu ku ta kumpudu na tcon di Bidjugus (A.C.) -. (TAMBÉM). N.F. tan 2; tambe.



tambra

n., *fruto da tamareira ou datileira ou palmeira-das-igrejas; dátil. - kil labius mornadus gustu di tambra na di mi modjadus (E.D.) -. (TÂMARA). N.F. proparoxítona; Mandinga “támaree” que designa esse fruto. N.S. n.v. da planta: “Phoenix dactylfera”.



tambur

n., *instrumento musical de percussão formado por uma caixa cilíndrica com pele esticada em um ou ambos os tampos. - bu diskisi kuma tambur di futuseru ora ki na toka, si abo i ka futuseru, bu na ta djubi son badju i bu disa futuseru padja (C.V.) -. (TAMBOR). N.S. tambur é hipónimo de TAMBOR, que significa também recipiente de gasolina, cujo equivalente é tanki.



tampu

n., *peça móvel com que se tapa um recipiente; testo; tampo. - Kubri bu tanki ku un tampu di madera (Igr.I.) -. (TAMPA).



tan 1

intens., *adjunto de intensidade com a função de acrescentar o sentido [certeza]. - Ma anos tan no ka pudi fika sin, di brasu kruzadu (R95) - purke i ten ku ba fasi tan kil ki ntindi (IN96) -.



tan 2

adv., *forma de truncamento do advérbio tambi. - fera grandi i ta tcomadu tan fera di koperantis pabia na bardadi e mas ta bai la (P.dosS.) -. (TAMBÉM). N.F. vd. tambi.



Tanda

n., *termo comum para indicar os membros do povo Tanda, pertencente ao grupo linguístico Norte Tanda-Jaad-Nun, da subfamília Oeste-atlântica. (TANDA). N.S. V.A.



tanga

n., *peça de fato de banho de tamanho reduzido. - N’ bin pa ronka tanga, ronka tanga (R.S.) -. (TANGA). N.F. neol.



tanguma

n., *intérprete; nome dado às mulheres dos lançados ou dos comerciantes dos séculos XV-XVIII na Costa ocidental africana. N.F. proparoxítona; Árabe “tarjuma” que significa traduzir; tunguma. N.S. V.B.; “targuman” era o nome dado aos intérpretes das Embaixadas europeias no Oriente nos séculos XIII-XV.



tanjelina

n., *fruto da planta de tangerineira ou tangerina, da família das Rutáceas. (TANGERINA). N.S. V.A., n.v. da planta: “Citrus mandaurensis”.



tanki

1.n., *bidão; vasilha metálica, cilíndrica, de grande capacidade; tambor. - No kumpra un tanki di gazoliu (R95) -. (TANQUE).

2.n., *reservatório. - Pa fasi tanki suma es, bu ka na pirsisa simentu tciu, pabia arami ta da forsa pa tanki (Igr.I.) -.

tankoi

n., *espécie de antílope-búfalo. - Elis tudu e tene sintidu nun son, ke ta tcoma tankoi (rasa di gazela); kuri nin un son ka mas el (P.B.) -. N.F. paroxítona. N.S. n.v. “Pulabis major”.



tantu

1.adv., *advérbio de quantidade; tão; de tal modo; em tão grande quantidade. - Tantu kil la ta mostra korajen di no populason pa kil lala tudu (C.P.) - E ka ntindi nin palabras ke na fala, nin asuntu ke na afirma ku tantu konfiansa (N:T:) -. (TANTO).

2.adv., *advérbio de quantidade utilizado na formação do comparativo de igualdade. - tantu kilis di prasa suma kilis di matu (N.T.) - tantu kilis ku sibi lei, suma kilis ku ka sibi (N.T.) -. (TANTO).

tapa

1.v.tr., *cobrir com tampa; fechar; entupir. - bu tapa kaserola diritu (R95) -. (TAPAR).

2.v.tr., *fazer uma vedação; cercar.

3.v.intr., *desaparecer; perder-se de vista. - I rakua i bin sukundi i tapa un bokadu (T.M.) -.

4.v.intr., *ser obstruído; cobrir-se. - Bu oredjas tapa, bu udjus sega (J.D.) -.

tapa rostu ku mon

coloc., *proteger-se; envergonhar-se. (deriv. TAPAR O ROSTO COM AS MÃOS). N.S. V.B.



tapa-tapa

v., *tentar consertar ou cobrir os buracos. - e ta leba un bokadu di tagua e ta bai tapa-tapa ku el puntu, ora ki pasa dus, tris karus i ta torna kai dentru di iagu (R95) -. (deriv. TAPAR). N.M. redobro.



tapada 1

n., *vedação; cercado; quintal vedado a sebe viva ou a estacaria de pau-a-pique. - I ba sukundi na tapada, kau ke ta laba kurpu nel, i ba sukundi la (T.M.) -. (TAPADA; TAPADO). N.F. tapadu. N.S. sin. vedason.



tapada 2

n., *acto de bater com a ponta do pé em um obstáculo. - Si bu da tapada, ka bu suta kau ku bu bati pitu nel (T.M.) -. (TOPADA). N.S. da tapada.



tapadu

1.part., *coberto com tampo; fechado. - kaverna garandi ku tapadu boka ku pedra (N.T.) -. (TAPADO).

2.n., *vedação. - Tapadu fraku, la ku ta kambadu nel (L.A.) -. (TAPADA). N.F. vd. tapada.

tapona

n., *pancada com a mão na cabeça; bofetada. - utru dal tapona, utru na dal pontape (T.M.) -. (TAPONA). N.F. neol.



taponia

v., *bater com a mão aberta na cabeça; dar uma tapona. (deriv. TAPONA). N.F. proparoxítona. N.S. V.B.



tara 1

1.v.tr., *pesar para calcular a tara.

2.v.intr., *ficar ou agir como louco. - Karnel i taraba ku raiba (F.J.) -. (TARAR).

tara 2

1.n., *peso do recipiente. (TARA).

2.n., *mancha; defeito. (TARA). N.S. V.B.

tara 3

n., *variedade de palmeira, cujas folhas são utilizadas no fabrico de esteiras; ráfia. - E ratca tara e misti n’utru e ruma kasamenti (F.M.) -. (TARA). N.F. Guin. N.S. n.v. “Raphia exica”; ratca tara; sin. rafia 2.



taradu

1.part., *com adjunto o peso da tara. (TARADO).

2.adj., *alguém com defeito. (TARADO). N.S. V.B.

tarafe

1.n., *as árvores que crescem ao longo dos terrenos alagados periodicamente pelas marés. - si bu foga na iagu, nin ki padja di tarafe ke na pasa, bu ta pega nel, bu ta kuda kuma i pudi salbau (C.P.) -. (deriv. PAU-TARRAFE). N.F. tarafi. N.S. n.v. “Luguncularia racemosa”; “Avicennia africana”; “Rhizophora mangle”; santcu di tarafe.

2.n., *zona marginal de estuários e rios sujeitos às marés. - ninguin ka osaba dja vivi dentru di tabanka, tudu mundu muda pa tarafe, tudu mundu muda pa matu (C.P.) -. (TARRAFE).

tarafi

n., - I bai korta tarafi (L.S.) -. (deriv. PAU-TARRAFE). N.F. vd. tarafe.



taranta

1.v.tr., *desnortear. - Udjus di fala mansu, mon ku ialsa, pa n’ tarantan sintidu ku alma sin rumu (O.S.) -. (ATARANTAR). N.S. sin. disnortia.

2.v.intr., *atrapalhar-se; perder a presença de espírito. - Lubu taranta kil ora (F.J.) -. (ATARANTAR-SE).

tarbadja

1.v.tr., *lavrar; manipular; aplicar trabalho a. - kil djintis ke dadu terenu e tarbadja, e tarbadja terenu, gos fruta na da dja (R95) -. (TRABALHAR). N.F. trabadja.

2.v.intr., *exercer uma actividade; executar uma tarefa. - Mames ku ta tarbadja fora di kasa e pirsisa lisensa di maternidadi (R96) -.

tarbadjadu

part., *lavrado; feito com arte e cuidado; manipulado. - Tagara ma ten sirbintia di ki balai: i ta tarbadjadu ku el suma balai (J.S.) -. (TRABALHADO).



tarbadjadur

n., *pessoa que trabalha; empregado; operário; obreiro. - Un tarbadjadur i mersi pagamentu (N.T.) -. (TRABALHADOR). N.F. trabadjadur. N.M. n.pl. tarbadjaduris. N.S. sin. operariu.



tarbadju

1.n., *exercício de actividade humana produtiva; labor; ocupação, serviço. - Si un alguin tene tarbadju, e ta djunta tudu na tabanka e bai tarbadja par el (N.M.) -. (TRABALHO). N.F. trabadju. N.S. sin. obra.

2.n., *dificuldade. - Nega no kabesa i ka un tarbadju pikininu, i ta kustanu tciu (L.S.) -.

tarbadju pa kasa

n., *exercício ou trabalho escolar para fazer fora da escola. (deriv. TRABALHO PARA A CASA). N.M. lexia complexa. N.S. V.B.



tarbalhozu

adj., *que causa muita fadiga; difícil - Kila la i tarbalhozu (R95) -. (TRABALHOSO). N.F. neol. N.S. sin. kansadu.



tarbesa

v.tr., - i ba buska es po kumpridu tudu i bin tarbesa riba di ki koba i pui padja seku tok i kubril (T.M.) -. (ATRAVESSAR; TRAVESSAR). N.F. vd. terbesa 1.



tarda

1.v.s.aux., *verbo semiauxiliar que exprime o conceito de duração prolongada de uma acção ou estado. - n’ tarda kontal kuma ami n’ mas el (T.M.) - es tarda seduba dja un kustumu di nos (Igr.I.) -. (TARDAR).

2.v.intr., *demorar; vir tarde. - I ka tarda omis di karetas bin si tras (P.dosS.) - Tarda ku Lubu sibi kusas djingui (T.M.) - N’ tarda pa odjal (C.V.) -. (TARDAR). N.S. tarda é o equivalente de TARDAR, v.intr., e tardanta é o equivalente de TARDAR, v.tr.; i ka na tarda; tarda o tarda.

tarda o tarda

loc.adv., *cedo ou tarde. - Tarda o tarda (P.B.) -. (deriv. TARDAR OU TARDAR). N.M. colocação.



tardadu

part., *demorado; adiado. (TARDADO). N.S. V.B.



tardanta

v.caus., *fazer demorar; adiar. - Alvu des barajen i pa tardanta iagu nes parti di riu pa i ka pudi kuri pa mar (Igr.I.) -. (deriv. TARDAR). N.S. tardanta é o equivalente de TARDAR, v.tr., e tarda é o equivalente de TARDAR, v.intr.



tardi

n., *espaço de tempo entre o meio-dia e o anoitecer. - Un tardi, otca sol na sukundi, Djokin ku Bisenti sai montia (Dea) -. (TARDE). N.S. bo tardi; di tardi; mas tardi.



tardinhu

n.dim., *as últimas horas da tarde. - Ora ku bo na ulili matu, i dibi di sedu tardinhu ora ku sol fria (C.V.) -. (TARDINHA). N.S. di tardinhu.



tarefa

n., *qualquer trabalho; iniciativa; responsabilidade. - I un di tarefa ki sta na statutu di organizason (IN96) -. (TAREFA).



tarpadja

1.v.tr., *perturbar; pôr em desordem. - Li ki no tarpadja no sai (R98) -. (ATRAPALHAR). N.F. trapadja.

2.v.intr., *atarantar-se; perder o sangue-frio. - Arus ku ta pui djintis tarpadja: arus ta dividi djorsons, arus ta dana kasamenti (IN84) -. (ATRAPALHAR-SE).

tarpadjada

n., *confusão; atrapalhação. (TRAPALHADA). N.S. V.B., sin. tarpadjamentu.



tarpadjadu

part., *diz-se de uma pessoa difícil, confusa ou de mau carácter; embaraçado. - i ta fika tarpadjadu na si sintidu (N.T.) -. (ATRAPALHADO).



tarpadjadur

n., *aquele que causa desordem. (ATRAPALHADOR). N.S. V.B.



tarpadjamentu

n., *embaraço; confusão; atrapalhação. - Ki omis ku kria tarpadjamentu na tudu parti e tciga li tambi (N.T.) -. (deriv. ATRAPALHAR). N.S. sin. tarpadjada.



tarpadjon

1.n., *trapaceiro. (TRAPALHÃO).

2.n., *trapo grande. (TRAPALHÃO). N.S. V.B.

tarpasa 1

v., *enganar; defraudar. (TRAPACEAR). N.S. V.B.



tarpasa 2

n., *manobra astuciosa que tem em vista enganar alguém; engano; burla. - I misti kaba ku tarpasa (L.Cat.) -. (TRAPAÇA). N.F. trapasa. N.S. sin. nganu; sin. burla.



tarpaseru

adj., *embusteiro; trapalhão. - i tenba un furadur tarpaseru, ma djiru suma el ka ten (A.P.) -. (TRAPACEIRO). N.F. trapaseru.



tarsadu

n., *instrumento de corte, muito utilizado nos trabalhos agrícolas; catana; machete. - Omis garandis ku mindjeris, tudu, sai ku se manduku ku tarsadu pa tira Tuga (C.P.) -. (TERÇADO).



tartaruga

n., - Tartaruga nega konsidjus di ermon garandi di Djon (L.S.) -. (TARTARUGA). N.F. neol., vd. tataruga.



tas

intens., *adjunto de intensidade que especifica o sentido de justeza ou de propriedade. - I kibi na bos tas (A.S.) -. N.S. sin. rek.



tasa

1.n., *competição desportiva, cujo prémio é uma taça. - kuartus di final di tasa (R95) -. (TAÇA). N.F. neol.

2.n., *copo com pé alto, normalmente utilizado para beber champanhe ou espumante.

tasi

n., (TÁXI). N.F. vd. taxi. N.S. V.B.



tataruga

n., *nome vulgar dado a répteis quelónios que têm corpo oval envolvido por uma carapaça constituída por placas ósseas. - Tataruga kuma i misti badja, ma i ka ten rabada (L.A.) -. (TARTARUGA). N.F. tartaruga. N.S. tataruga di tera; tataruga-verdi.



tataruga di tera

n., *anfíbio da família dos Testudinídeos, chamado cágado ou sapo-concho. (deriv. TARTARUGA TERRESTRE). N.M. lexia complexa. N.S. V.B.



tataruga-verdi

n., *grande tartaruga marinha, que tem concha esverdeada ou cor de azeitona. (TARTARUGA-VERDE). N.M. lexia composta. N.S. V.A., n.v “Chelonia mydas”.



tatca

n., *recipiente largo e pouco fundo, com asas, que se usa para cozinhar. - Bu na laba kasirola ku bu sibi bu na kusinha nel, si kasirola o si tatca o si kaleron (R95) -. (TACHO).



taxi

n., *veículo automóvel destinado ao transporte de passageiros. - N’ na kumpanhau, no panha taxi (Cecomes) -. (TÁXI). N.F. tasi.



taxista

n., *pessoa que conduz um táxi. - I ten tambe taxista ki ta seta da buleia o leba pasajerus ki ta pidi pabia e ka tene dinheru kompletu pa paga (P.dosS.) -. (TAXISTA).



te

1.adv., *advérbio de inclusão; ainda; mesmo. - No ta odja kuma te na mininu pikininu sibiba kal ki valur di Cabral (C.P.)- kusa ku pudi te fasil pasa mal (Igr.I.) -. (ATÉ). N.F. ate.

2.con., *preposição que significa [limite]. - e programa, si kontra bu ta obil te aos? (R95) - i pirdi fala te dia ke i kansa i muri (T.M.) -. (ATÉ).

te gosi

loc.adv., *até hoje; até este momento. - N’ misti fala kuma finansiamentu te gosi ka ten (R95) -. (deriv. ATÉ AGORA).



te logu

coloc., *forma de despedida quando se espera voltar ainda no mesmo dia. - Obrigadu tia, te logu (J.S.) -. (ATÉ LOGO).



teinha

n., *nome comum aos peixes ciprínidas, frequentes em águas costeiras. - piska teinha (P.B.) -. (TAINHA). N.F. paroxítona. N.S. n.v. “Liza ramada”; kakandja; rabu burmedju.



teknika

n., *conjunto de processos empregues numa arte, ciência ou profissão; habilidade. - E aprindi teknika di adubason, di irigason (R98) -. (TÉCNICA). N.F. proparoxítona, neol.



tekniku

1.adj., *especializado; experiente. - kuadrus teknikus (IN96) -. (TÉCNICO). N.F. proparoxítona, neol.

2.n., *indivíduo versado numa arte ou numa técnica; perito. - formason di teknikus (Igr.I.) -.

teknolojia

n., *conjunto dos conhecimentos científicos, processos e métodos de qualquer arte. - siensia i teknolojia (R95) -. (TECNOLOGIA). N.F. paroxítona, neol.



Yüklə 5,31 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   62




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin