A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

(«orun») bile eskisi gibiydi. Özbekler Temürîleri istihlâf ederken her yerde kendi (teşkilâtlarını yerleştirdiler.

Buraya Altın Ordanın «İç Eli» sayılan saray devairine yakın unsurlar, yani oldukça medenî unsurlar da gelmiştir. Bununla beraber Mâverâünnehre gelen Şıban Oğulları, müverrih Ötemiş Hacı’nm tâbiriyle, eskiden «Özbek Eli» (yani Altın Orda)nm «Tura demekle meşhur M an git karyeleri», yani Garbı Sibiryanm Mangıtlarm oturak ulusları yaşamakta olan «Tura» vilâyeti, yani oldukça medenî kısniı üze- rinde hâkim olan* unsurdu.^lft). Merkezi şimdiki «Âk-Göl», «Çalkar- ²⁴

L02-104 «Abul-Khayir maddesi; «Tarikh-t üshası British Museum’da bulunmaktadır.

Col» olmak üzere Turgay vilâyeti Şıban Oğullarına aitti. Bidayette buralarını idare eden, sonra Sır Deryanın aşağı mecralarını ve 1431 de Khorezmi de ele geçiren Abulkhâyır Han, «Tura ye Başkurt» taraflarını Şıban Oğullaıının~^diğer kolundan Garbı Sibirya Kanı Mahmüdek in elinden almıştı. Yani bu zat devlet idaresini Coçı Ulusunun cenup ve şimal taraflarındaki ziraat sabalarına, meskûn ülkelere dayandırmak siyasetini takip etmiştir. Zaten zamanının büyük âlimlerinden Hüseyin Khorezmî, bu hanın adına, kendisinden sitayişle bahsederek, güzel bir türkçe «Kaside-i Burde» şerhi yazmış ²⁵) ve Mes’ûd Kohistanî isminde diğer bir âlim de, onun hayatını tavsif ederek bir farsî tarih kitabı telif etmiştir ²⁶). özbekîerin ibüyük bir bölümü daha on altıncı asırda Zeref- şan havzasında ve Khorezmde hemen köy ve ziraat hayatına geçti. Bunlar, daha Sır Derya havzasında ve «Tura» taraflarında iken--köy. haya-. tına geçmeğe başlamış olan Unsurlardan ibaret olsalar gerektir. Şaybak Khan ise Sır Derya .ile Astarkhan arasında dolaşan bir sultandı. Şaybak’tan daha önce Mâverâünnehre gelen Şıbanlı Mehdi ve Hamza Sultanlar evvelce «Tura» vilâyetinin kale ve istihkâmlarına ve mamur bölgelerine mâlik olan Bahtiyar Sultanın oğullan idi. Onlarla gelen özbek- lerin,' daha son Temürıler -zamanında geçmiş olacaklân zannçlunur.

Kabile teşkilâtına gelince, «Özbek» leri her yerde «doksan iki boy Özbek» (Toqsan iki bavlı Özbek) diye anıyorlar. Bav, boy (kabile) demektir. Başkurtlar için de «On iki bavlı Başqurt». denilir. Özbekler- de bu 92 «kabileyi sayan bir «Nesebnâme» vardır.

Nesebnâmenin 16-17 nci asırlarda yazılan nüshalarıyla yeni nüshaları pek az bir farkla aşağı yukarı aynıdır (meselâ «Akhund Kur- banali v* Khanikov ve Şeykb Süleyman neşirleri). Şüphe yoktur, ki . bu nesebnâme, Özbekîerin Altın Orda zamanındaki, yani Mangıt-No-