Abdulla sher axloqshunoslik
Noratsional axloqiy ta’limotlar
Yüklə 10,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 3. Noratsional axloqiy ta’limotlar
Olmon mumtoz axloqshunosligi bilan yonma-yon va undan keyin vujudga kelgan oqimlarni, ta ’bir joiz b o ‘lsa, ikki yirik guruhga bo lish m um kin. U larn ing biri — id ealistch a-n o ratsio n al, ikkinchisi moddiyatchi yo‘nalishlarni o‘z ichiga oladi. Lekin har ikkala guruhdagi yo‘nalishlar ham , olm on m um toz falsafasi t a ’sirini in k o r etish- etmasliklaridan qat’i nazar, m a’lum m a’noda bevosita yoki bilvosita o ‘sha ta ’sir ostida o ‘zlarini nam oyon etdilar. Farq shundaki, birinchi guruh ularni ko‘pincha inkor etish y o iid an borsa, ikkinchisi tanqidiy tasdiq yo‘lidan bordi. Ularning axloqiy ta ’limotlari o ‘zlari mansub bo‘lgan falsafiy oqimlar bilan chambarchas bog‘l i q . ........................ Ratsionallikdan chekingan m utafakkirlardan biri pozitivchilik yo‘nalishining asoschisi — fransuz faylasufi Ogyust Kont (1798—1857). Uning asosan «Pozitiv falsafa kursi» (1830—1842) asarida aks etgan axloqiy qarashlarida ijtimoiy omil birinchi o‘rinda turadi. Kontning nazdida inson shaxsiy manfaatlar yuzasidan emas, balki umummanfaati, ijtimoiylik nuqtayi nazaridan xatti-harakat qilishi kerak va axloqshunoslik qonunlarida odamlarning doimo birgalikda hayot kechirish sharti aks etishi lozim. Shundan kelib chiqib, Kont axloqning asosan uzoq ijtimoiy aloqani taqozo etadigan foyda emas, balki hissiyotga asoslangan va shaxsiy manfaatga bog‘liq boUmagan ijtimoiy hayotga intilish yoki ijtimoiy savqi tabiiyni (tabiiyyat, instinkt) tashkil qiladi, degan fikrlarni ilgari suradi. Shaxsiy tabiiyyat xususiy hayotda ko‘proq o ‘zmi namoyon etadi. Oilaga esa Kont jamiyatning asosi sifatida qaraydi. U ning fikriga ko‘ra, «oila goh axloqiy tarbiyamizning ichki manbai sifatida goh siyosiy uyushuvimizning tabiiy asosi tarzida namoyon bo'ladi. Birinchi holatda har bir zamonaviy oila kelajak jam iyatini tayyorlaydi, ikkinchi holatda esa, har bir yangi oila joriy jam iyat hayotini uzaytiradi»1. Shunday qilib, oila ijtimoiy jam oa (sotsium)ning o‘ziga xos javhari, ilk ijtimoiy makon Inson aynan shu yerda o ‘z tabiatidagi xudbinlikdan forig1 bo la Yüklə 10,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|