Abulqosimov m. H., Umarov a. T., Qulmatov a. A. Institusional iqtisodiyot

Xulosa 
 
Transaksiya xarajatlari nolga teng bo‗lmagan sharoitda huquqlar to‗plamini 
taqsimlash korxona faoliyat ko‗rsatishining samaradorligiga ta‘sir ko‗rsatadi. 
Fuqarolik kodeksida mustahkamlangan, u yoki bu tashkiliy-huquqiy shakl uchun 

---

347 
xos bo‗lgan huquqlarning taqsimlanishi iqtisodiy jihatdan muhim ahamiyatga ega. 
Mulk huquqlari turli xillarining optimallik darajasini baholash uchun oltita 
mezondan foydalaniladi: (1) qonunda mulk huquqlarining tafsirlanish darajasi; (2) 
egalik qilish huquqi va qoldiq qiymatni olish huquqini taqsimlash; (3) huquqlar 
bilan almashish uchun cheklovlarning mavjudligi; (4) «prinsipal-agent» 
muammosini hal etish variantlarining soni; (5) xatarlarni bo‗lish va o‗tkazish 
darajasi; (6) kapitalni jamg‗arish darajasi. Ushbu mezonlardan faqat korxonaning 
tashkiliy-huquqiy shakliga taalluqli axborot mavjud bo‗lganda bitimni amalga 
oshirish uchun sherikni tanlashda foydalanish mumkin. 
 
MAVZUGA DOIR TAYANCH IBORALAR 
 
Kouz teoremasi:
agar mulk huquqi aniq tafsirlangan bo‗lsa, ya‘ni xo‗jalik 
yurituvchi sub‘yektlar huquqlarining chegaralari aniq belgilangan bo‗lsa va ijro 
etilsa, u holda tomonlar o‗rtasidagi ushbu mulkdan foydalanishdan Еtkazilgan 
zararlar bo‗yicha ixtilofli masalani uchinchi tomon (davlat)ni jalb qilmagan holda 
hal etish mumkin bo‗ladi, chunki mazkur holatda transaksiya xarajatlari kam 
bo‗ladi. 
Kouz teoremasi
(J.Stigler tomonidan ifodalangan)
: 
mukammal raqobat 
sharoitida xususiy va ijtimoiy xarajatlar teng bo‗ladi.
Kouz teoremasi
(T.Eggertsson
 
tomonidan ifodalangan)
: 
agar transaksiya 
xarajatlari katta bo‗lmasa, u holda iqtisodiyot, undagi mavjud siyosiy va boshqa 
institutlar to‗plamidan qat‘i nazar, optimal traЕktoriya bo‗yicha rivojlanadi.