Aile doktorlari iÇİn kurs notlari – AŞama – T. C. Sağlik bakanliğI

AİLE DOKTORLARI
İÇİN KURS NOTLARI

– 1. AŞAMA –

T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI
1. Basım

Ankara, 2004

©Bu kitabın tüm hakları Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğüne aittir. Bu kitabın tamamen ya da kısmen çoğaltılması kaynak gösterilerek ve/veya Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünün onayı ile yapılabilir.

T.C. Sağlık Bakanlığı bu dokümanda her türlü değişiklik yapma hakkını saklı tutar. Aile doktorluğu uygulaması sırasında, geçiş dönemi nedeni ile, çıkabilecek durumlar için değişiklikler yapabilir.

Basım Yeri

Ata Ofset Tanıtım ve Matbaacılık • (0.312) 312 42 41

İÇİNDEKİLER
Sayfa
Program tanıtımı 7

Süleyman Görpelioğlu

BÖLÜM I

TANIM VE İLKELER

1. 
   Aile hekimliğinin tanımı ve temel ilkeleri 11
   

Pemra Ünalan

2. 
   Aile hekiminin görev tanımı 17
   

Nilgün Özçakar

3. 
   Dünyada ve Türkiye’de aile hekimliği 23
   

İlhami Ünlüoğlu, Sevgi Özcan Paycı
4. Birinci basamak sağlık sistemlerinin örgütlenme ve finansman modelleri 31

Hakan Yaman, Mümtaz Mazıcıoğlu, Mustafa Çelik

BÖLÜM II

İLETİŞİM VE DOKTOR HASTA İLİŞKİSİ

4. 
   İletişimin temelleri 43
   

Alis Özçakır, Nezih Dağdeviren, Süleyman Görpelioğlu

5. 
   Hasta-hekim görüşmesi 55
   

Serpil Aydın, Hatice Kurdak

6. 
   Hasta eğitimi 63
   

Güney Ergün, Serap Çifçili
BÖLÜM III

BİRİNCİ BASAMAKTA KLİNİK YAKLAŞIM

7. 
   Biyopsikososyal yaklaşım 73
   

Yeşim Uncu , Mehmet Akman

8. 
   Ayrışmamış hastaya yaklaşım 79
   

Ersin Akpınar, Erkan Melih Şahin

9. 
   Hasta merkezli klinik yöntem 89
   

Emine Neşe Yeniçeri

10. 
    Periyodik sağlık muayenesi 99
    

Mümtaz Mazıcıoğlu, Arzu Uzuner

BÖLÜM IV

BİRİNCİ BASAMAKTA ARAŞTIRMA VE KAYITLAR

11. 
    Aile hekimliği pratiğinde araştırma ve konuları 113
    

Mehmet Ungan, Hakan Yaman

12. 
    Aile doktorluğunda temel epidemiyolojik ve istatistiksel kavramlar 121
    

Nazan Bilgel, Serpil Aydın

13. 
    Birinci basamakta kayıt tutma 137
    

Zekeriya Aktürk, Oğuz Tekin

14. 
    Elektronik tıbbi kayıt ve kodlama 145
    

Ergün Öksüz, Nafiz Bozdemir, Esra Saatçı

15. 
    Bir makale nasıl okunur? 153
    

Pınar Topsever, Müge Filiz


BÖLÜM V

BİRİNCİ BASAMAKTA SÜREKLİ EĞİTİM

16. 
    Nasıl öğreniriz? 165
    

Füsun Ersoy, Erkan Melih Şahin

17. 
    Eğitim gereksinimlerinin belirlenmesi ve bireysel öğrenme planı 171
    

BÖLÜM VI

AİLE DOKTORLUĞU

18. 
    Aile Doktorunun Görevleri 189
    

Dr. Mehmet Uğurlu, Dr. Sinan Korukluoğlu, Dr. Yusuf Üstü,
Dr. Ahmet Reşat Doğusan, Dr. İsmail Kasım,
19. Aile Doktorluğu Uygulaması 193

Dr. Mehmet Uğurlu, Dr. Ahmet Reşat Doğusan, Dr. Yusuf Üstü,

Dr. Sinan Korukluoğlu, Dr. İsmail Kasım,
20. Yerel Sağlık Kurumları 201

Dr. Mehmet Uğurlu, Dr. Yusuf Üstü, Dr. Ahmet Reşat Doğusan ,

Dr. Sinan Korukluoğlu, Dr. İsmail Kasım,
21. Aile Doktorluğu Finansman / Ödeme Modeli 205

Dr. Mehmet Uğurlu, Dr. İsmail Kasım, Dr. Yusuf Üstü,

Dr. Ahmet Reşat Doğusan, Dr. Sinan Korukluoğlu,
22. Aile Doktorluğunda Özlük Haklar 209

Dr. Mehmet Uğurlu, Dr. İsmail Kasım, Dr. Sinan Korukluoğlu,

Dr. Yusuf Üstü, Dr. Ahmet Reşat Doğusan,
ÖNSÖZ
Kıymetli Meslektaşlarım;
Sağlık hizmetlerinin herkese eşit ve etkili bir şekilde ulaşabilmesi için ülkemizde atılması gereken en önemli adımlardan birisi sağlık hizmetinin olması gereken basamakta verilmesidir. Eğer birinci basamak sağlık hizmetleri ülkemizdeki gibi ağırlıklı olarak fiilen ikinci basamakta veriliyorsa sağlık hizmetlerinde eşitlikten, verimlilikten ve kaliteden söz etmek mümkün olamaz.

Sağlıklı yaşam insanların en doğal hakkıdır ve bu husus Anayasa’nın 56. maddesiyle de teminat altına alınmıştır. Vatandaş odaklı düşünüldüğünde sağlık hizmetlerinde yeniden yapılandırma artık ertelenemez bir olgudur.

1978’de Alma-Ata bildirgesinden bu yana geçen çeyrek yüzyılda “herkese sağlık” düşüncesi, sağlık politikaları geliştirilmesinde ve sağlık sistemlerinin önceliklerinin belirlenmesinde önemli bir rol oynamış ve böylelikle temel sağlık hizmetlerine öncelik verilmesi kabul görmüştür.

DSÖ’ne göre sağlık sistemi, herkese gerekli olan sağlık hizmetinin yüksek kalitede verilmesini sağlamalıdır. Bu hizmet etkili, karşılanabilir fiyatta ve sosyal kabul gören tarzda olmalıdır. Her ülke sağlık sistemini plânlarken bu faktörleri göz önünde tutarak kendi geliştirmelidir.

Avrupa Birliği, 2001-2006 için halk sağlığını iyileştirmeyi, hastalıkları önlemeyi ve sağlığı tehdit eden risk kaynaklarını ortadan kaldırmayı amaçlayan bir “Halk Sağlığı Programı” hazırlamıştır. Bu programa göre genel pratisyenler/aile hekimleri ön safta hizmet verdiğinden ve hastalar ile hayatın farklı düzlem ve koşullarında karşılaştıklarından, koruyucu sağlık uygulamalarında çok önemli bir yere sahiptirler. Programda sağlık politikası belirleyicilerinden, hastaların aydınlatılmasının koruyucu sağlık uygulamalarında çok etkili olduğunu dikkate alarak, ülkelerinde temel sağlık hizmetlerini organize ve finanse ederken, doktorların koruyucu hizmetler ile birinci basamak sağlık hizmeti sunumunda etkili bir biçimde rol almalarını sağlamaları istenmektedir.

Yaygınlaşan anlayışa göre temel sağlık hizmetleri tanımına artık birinci basamaktaki tanı ve tedavi hizmetleri ile rehabilitasyon hizmetleri de dahil edilmektedir. Temel sağlık hizmetleri anlayışının yeni modelinde aile doktorları ana görevi üstlenmektedir. Aile doktorluğundan esas kastedilen, bireylerin ve aile fertlerinin ikametlerinin yakınlarında ya da kolaylıkla ulaşabilecekleri bir yerde bulunan, ilk başvuracakları ve sağlık hizmetini alacakları doktorluk uygulamasıdır. Bu doktorlar, koruyucu hekimlik uygulamaları yanında ayakta tanı ve tedavi işlemlerinin büyük çoğunluğunu üstlenirler.

“Aile Doktorluğu Birinci Aşama Kurs Notları” Sağlık Bakanlığı ilgili birimlerinin, konularında uzman hekim ve öğretim üyelerinin, uzmanlık derneğinin, birinci basamakta çalışan hekimlerin geniş katılımlarıyla hazırlanmıştır. Çalışmaya katkıda bulunan herkese teşekkür eder, sağlıkta dönüşüm programına katkıda bulunacak yararlı bir kaynak olmasını dilerim.

Prof. Dr. Necdet Ünüvar

Müsteşar

GEÇİŞ DÖNEMİ EĞİTİM PROGRAMI GEREKLİLİĞİ, AMACI VE YAPISI

Süleyman Görpelioğlu¹

Günümüzde tıptaki gelişmeler doğrultusunda birinci basamak sağlık hizmetlerinin bu alanda uzmanlaşmış bir hekim tarafından verilmesi ihtiyacı doğmuştur. Bu nedenle özellikle 1970’li yıllardan başlayarak aile hekimliği ayrı bir tıp disiplini olarak gelişmiş ve birinci basamak sağlık hizmetleri bu disiplinin elemanları tarafından verilmeye başlanmıştır. Avrupa Birliği ülkeleri de dahil olmak üzere gelişmiş ülkelerin tamamında birinci basamak hekimlik uygulaması için en az 3 yıllık bir mezuniyet sonrası eğitim şartı aranmaktadır. Ülkemizde ise aile hekimliği bir disiplin olarak gelişmiş olmakla birlikte birinci basamak sağlık hizmetlerinin bu alanda eğitim almış hekimler tarafından verilmesi koşulu aranmamaktadır.

Sağlıkta yeniden yapılanma projesi çerçevesinde birinci basamakta çalışmak isteyen ve halen bu alan için özel bir uzmanlık eğitimi almamış hekimlerin bir defaya özgü olmak üzere aile hekimliği prensiplerine uygun bir geçiş eğitimine tabi tutulmaları kararlaştırılmıştır.

Aile hekimliği sağlık sistemlerinden bağımsız bir tıp disiplini olmakla birlikte, birinci basamakta görev yapan hekimlerimizin bilgi ve becerilerine katkıda bulunmak ve sağlık kalitesini artırmak amacıyla Sağlık Bakanlığı’nın iradesiyle birinci basamakta çalışmakta olan / çalışacak olan pratisyen ve uzman hekimler için bir “geçiş dönemi eğitimi” organize edilmiştir. Bu eğitimin amacı birinci basamakta görev alacak hekimlerin bu alan için gerekli asgari bilgi, tutum ve becerilerle donatılmasını sağlamaktır.

Geçiş dönemi eğitimi disiplinin temel özelliklerini içeren bir adaptasyon eğitiminden oluşan 10 günlük bir birinci aşama eğitimi ve ardından esas olarak görev yerinde eğitim ve koçluk yöntemlerinin kullanılacağı 1 yıllık bir eğitimden oluşmaktadır.