«ALİ-İmran» surəSİ

AYƏ 8-9:

﴿ رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنتَ الْوَهَّابُ. رَبَّنَا إِنَّكَ جَامِعُ النَّاسِ لِيَوْمٍ لاَّ رَيْبَ فِيهِ إِنَّ اللّهَ لاَ يُخْلِفُ الْمِيعَادَ ﴾

TƏRCÜMƏ:

8. «(Onlar deyərlər:) «Ey Rəbbimiz, bizi doğru yola yönəltdikdən sonra qəlblərimizi azdırma və bizə Öz tərəfindən bir rəhmət bəxş et, çünki, çox-çox bağışlayan Sənsən!»

9. «Ey Rəbbimiz, həqiqətən Sən, barəsində heç bir şəkk-şübhə olmayan gündə insanları bir yerə toplayansan. Həqiqətən, Allah vədinə xilaf çıxmaz.»

TƏFSİR:

SAPMALARDAN QURTULUŞ

8. Mütəşabih ayələr, onların həqiqi məna və sirləri ayrı-ayrı şəxslərin yoldan azmalarına səbəb olduğundan, eləcə də bu imtahandan üzüağ çıxmamalarına şərait yaratdığından elmdə dərin biliyə malik olan şəxslər, imanlı alimlər bu ayələrin həqiqi mənalarını dərk edib öz elmi sərmayələrindən istifadə etməklə yanaşı, Pərvərdigarlarına pənah aparırlar. Bu ayə, eləcə də elm sahibləri olan şəxslərin dilindən deyilən sonrakı ayə də məhz bu həqiqəti çatdırır. Onlar deyirlər: Pərvərdigara, bizim qəlblərimizi bizi hidayət etdikdən sonra azğınlığa salma və Öz tərəfindən bizim üçün rəhmət göndər. Həqiqətən, Sən çox-çox əta edənsən.

9. Məada etiqad bəsləmək və Qiyamət gününə iman gətirmək insanın nəfsani istək və ehtiraslarının nəzarət altına alınmasında çox təsirli bir amil olduğundan, elmdə dərin bilikli olanlar o günü xatırlayıb deyirlər: Pərvərdigara! Sən insanları heç bir şəkk-şübhə olmayan gündə bir yerə yığacaqsan. Allah Öz vədəsinə xilaf çıxmaz.

Beləliklə də onlar insanların yoldan azmalarına səbəb olan ifratçı hissiyyatlara qapılmaq, nəfs istəklərinə tabe olmaq kimi işlərdən uzaq olur və nəticədə Allahın ayələrini olduğu kimi dərk edə bilirlər.

AYƏ 10-11:

﴿ إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَن تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلاَ أَوْلاَدُهُم مِّنَ اللّهِ شَيْئًا وَأُولَـئِكَ هُمْ وَقُودُ النَّارِ. كَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ وَالَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا فَأَخَذَهُمُ اللّهُ بِذُنُوبِهِمْ وَاللّهُ شَدِيدُ الْعِقَابِ ﴾

TƏRCÜMƏ:

10. «Həqiqətən, kafirlərin nə malları və nə də övladları onlardan Allah(ın əzabın)dan olan heç bir şeyi əsla uzaqlaşdırmayacaqdır. Onlardır (Cəhənnəm) odun(un) yanacaqları!»

11. «(Onların adəti) fironçuların və onlardan qabaqkıların adəti kimi(dir) ki, Bizim ayələrimizi və nişanələrimizi təkzib etdilər və Allah da onları günahlarına görə cəzalandırdı. Allah şiddətli cəzalandırandır.»

TƏFSİR:

«Vəqud» odun və yanar bir şey deməkdir.

Bu ayədə qəlblərində azğınlıq olan şəxslərin vəziyyəti aşağıdakı şəkildə bəyan edilir:

-Onlar Allahın ayələrinə və peyğəmbərlərə qarşı kafir olan şəxslərdir.

-Onların malları və övladları Allah yanında onları ehtiyacsız etməyəcəkdir.

Əbu Übeydə demişdir: Bu ayədəki «minəllahi» kəlməsi «indəllahi» mənasınadır. Yəni, Allahın yanında. Lakin Mübərrəd belə deyir: «Min» sözü özünün əsl mənasındadır: Yəni, başlanğıc. Bu halda ayənin mənası belə olur: əvvəldən axıra kimi onların mal və övladlarının heç bir faydası olmayacaqdır.

Bəziləri demişlər ki, «minəllah» ifadəsi «min əzabillah» kimi mənalandırılmalıdır. Yəni, Allahın əzablarının bəziləri onları ehtiyacsız etməyəcəkdir.

«Ulaikə hum vəqudunnar» yəni onların özü cəhənnəm atəşinin yanacaqlarıdır, od onların vasitəsi ilə şölələnir. Başqa ayələrdə isə belə buyurulur: «hətəbu cəhənnəmə» - onlar cəhənnəmin odunlarıdır.

TƏFSİR:

«Kə dəbi ali Firovnə» ayəsindəki «dəb» kəlməsinin mənasında bir neçə nəzər qeyd edilmişdir. O cümlədən:

1. Kafirlərin səni (yəni, Peyğəmbəri) təkzib etmələri, sənə və səndən əvvəlki peyğəmbərlərə nazil olanları inkar edib onlara qarşı kafir olmaları eynilə fironçuların əməllərinə bənzəyir. Çünki onlar da peyğəmbərləri və Allah tərəfindən nazil olanları təkzib etmişlər.

İbn Abbasdan nəql olunana görə, «dəb» kəlməsi «adət» mənasınadır.

2. Bu kafir dəstənin sənə qələbə çalmaq üçün ciddi şəkildə çalışması, sənin dinini kökündən məhv etməyə can atması fironçuların Musaya qələbə çalmaq üçün səy göstərmələrinə bənzəyir. Bu cür yozumda «dəb» kəlməsi «səy və çalışmaq» mənasınadır.

«Vəlləziynə min qəblihim»-onlardan əvvəl olan şəxslər, yəni əvvəlki ümmətlərin kafirləri kimi.

«Kəzzəbu bi ayatina» - onlar Bizim ayələrimizi təkzib və inkar etdilər, buna görə də Allah-təala onları günahlarının cəzası olaraq əzaba düçar etdi. Bu da «müaxizə» kəlməsindən aydın olur. Çünki “müaxizə” «əzab vermək, müqəssir şəxsi tutub cəzalandırmaq» deməkdir.

«Vəllahu şədidul-iqab» - Allah-təala əzaba layiq olan şəxslərə çox şiddətli əzab verəndir.