Anadolu Üniversitesi

HALKLA İLİŞKİLER MESLEĞİ VE HALKLA İLİŞKİLER UZMANI
Bir Meslek Olarak Halkla İlişkiler
İnsanlık tarihi kadar eski olan halkla ilişkilerin ilk modern uygulama örnekleri ABD’de görülmektedir. Halkla ilişkilerin bir meslek olarak kendini kabul ettirmesi, halkla ilişkiler adını alması, eğitim kurumlarında ders olarak okutulmaya başlanması 1900’lü yılların ilk yarısına kadar gitmektedir. Boston’da 1900 yılında ve Washington’da ise 1902 yılında ku- rulan ve bugünkü tanıtım bürolarının hizmetlerine benzeyen faaliyetleri gerçekleştiren ilk halkla ilişkiler ajansı denilebilecek örnekleri 1904 yılında Lee&Parker adlı halkla ilişkler ajansı izlemiştir. Sözü edilen ajanslar daha çok basınla ilişkiler bürosu işlevi görmüş olsa- lar da bugünün ilk adımları olarak kabul edilmektedirler. Zira pek çok meslekte olduğu gibi halkla ilişkiler alanında da uygulama farklılıklarından söz edilebilir. Nitekim, halkla ilişkiler mesleğinin ilklerinden olan Ivy Lee’nin 1906 yılında yayınladığı Halkla İlişkiler Bildirgesi mesleğin yeni bir biçimde icra edileceğinin önemli işareti olarak kabul edilebi- lir. 1918 yılında ilk ofisini açan Edward Bernays ise yaptığı işi tanımlamak için basın ajansı ve tanıtımdan daha farklı bir sözcüğe gereksinim duymuş, halkla ilişkiler danışmanlığı deyimini benimsemiştir. İlk halkla ilişkiler derslerinin New York Üniversitesi’nde Edward Bernays’la birlikte başlamasının hemen ardından Bernays, (Crystallizing Public Opinion/ Kamuoyunun Biçimlendirilmesi) adlı kitabını yazmıştır. Böylece halkla ilişkiler Edward Bernays ile meslekleşme yolunda önemli adımları atmıştır. İşletmelerin iletişime duyduk- ları gereksinim ile kamuoyundan aldıkları eleştirilere yanıt verme çabası ise mesleğin ge- lişimini hızlandırmıştır. Örneğin, 1915 yılında Ivy Lee, Rockefeller ailesi ve onların imajı için hizmet vermeye başlamıştır.
Türkiye’de halkla ilişkilerin her ne kadar çok eskilere götürülebileceği, yapılan bazı ha- yır işlerinin ve himaye etmenin sponsorluk ve itibar yönetiminin ilk örnekleri sayılabile- ceği düşünülse de, halkla ilişkilerin meslek olarak belirmesi çok eskilere gitmez. Bugünkü anlamına en yakın biçimde ilk halkla ilişkiler uygulamaları, gerek özel sektör, gerek kamu sektörü ve gerekse eğitim alanında 1960’lı yılların ikinci yarısında başlar. Türkiye’de ilk halkla ilişkiler ajanslarının ise 1970’li yılların ortalarında kurulduğu görülmektedir. Mes- lek olarak örgütlenme çabaları da yine 1970’li yılların başında görülür. Bir mesleğin kabul görmesi ve geliştirilmesi açısından önemli bir rolü olan meslek örgütleri, halkla ilişkiler alanında Türkiye’de bu yıllardan itibaren kendini göstermiştir. İstanbul’da 1972 yılında kurulan Halkla İlişkiler Derneğini, Ankara, İzmir ve Bursa’da kurulan halkla ilişkiler der- nekleri izlemiştir. HİD (Halkla İlişkiler Derneği) olarak İstanbul’da kurulan dernek daha sonra TÜHİD (Türkiye Halkla İlişkiler Derneği) adını almıştır.
Her ne kadar Türkiye’de de mesleğe ilk hizmet verenler alana farklı disiplinlerden geç- miş olsalar da, halkla ilişkiler eğitiminin başlaması, halkla ilişkilerin bir meslek olarak ge- lişiminde önemli bir adım olmuştur. Dünyada ve Türkiye’de hızla gelişen bir meslek olarak halkla ilişkiler eğitimi, Türkiye’de bugün pek çok üniversitede yer bulmakta ve uluslarası meslek örgütlerine ilgi giderek artmaktadır. 1955 yılında halka ilişkiler alanında kuru- lan ilk uluslarası meslek örgütü olarak (IPRA) Uluslararası Halkla İlişkiler Derneği, hem mesleğin gelişimine katkıda bulunmakta, hemde meslek mensuplarının uyması gereken etik kodlarla ve mesleğin gelişimine katkıda bulunacak olan halkla ilişkiler eğitimi ile il- gili çalışmalar yapmaktadır. 72 ülkeden üyesi olan IPRA meslek standartlarının gelişmesi konusunda da faaliyetlerde bulunmaktadır.
Sonuç olarak günümüzde halkla ilişkiler bir meslek halini almıştır. Hem dünyada hem de ülkemizde bu alanda çeşitli düzeylerde eğitimler verilmekte, çalışanlar geçimlerini sağ- lamakta, mesleki dayanışma ve iletişim için organizasyonlar kurulmuş ve yayınlar gerçek- leşmekte ve meslekle ilgili etik kurallar oluşturulmaktadır.