Anemiyalar

Klinika. Anemiya tədricən yarandığı üçün başlan­ğıcda əlamətsiz ola bilər. Kli­­nik əlamətlər ümumi anemik və sideropeniksindromlarla başlayır - zəiflik, yuxu­lu­­­­­luq, halsız­lıq, əmək qabiliyyətinin azalması, dəri örtüklərinin avazı­ma­sı, ta­xi­kar­di­ya, fi­­ziki iş zamanı təngənəfəslik və s. Toxuma dəmirinin çatışmazlığı - sideropenik sin­­­­drom­lar isə dırnaqlar­da dəyişiklik (lay-lay qopması, kövrəklik, nahamarlıq, koy­lo­ni­­­­xi­ya­­-qa­şığabənzər formalı dırnaqlar), quru qidanın udul­masının çətinləşməsi (si­de­ro­­­pe­nik disfaqiya-Plammer-Vinson sindromu), qoxu hissinin, dad bilmənin dəyişməsi (pi­ca chlo­rotica), dil məməciklərinin hamarlanması, angulyar stoma­tit kimi əlamətlərlə özünü bi­ru­­zə verir.

Xəstələr dərinin quruluğundan, elastikliyin azalma-sından, dır­naq və saçların kövrəkliyindən, tökülməsindən şikayət edirlər. Dəmir defisiti diş­lə­­rin emal qatının zədələn­məsinə, çoxsaylı kariyesə səbəb olur.

Xəstəliyin latent dövründə ümümi zəiflik, halsızliq, əmək qabiliyyətinin po­zul­ması qeyd olunur.

Xəstələrin çoxunda mioqlobinin sintezinin pozulması nəticəsində əzələ hi­po­to­ni­­yası sindromu yaranır. Ağır dəmir defisitində sfinkterlərin zəifliyi müşahidə olunur. Ye­­niyetmə qızlarda gülərkən və ya öskürərkən, bəzəndə gecələr sidik­buraxma hal­la­rı olur.

Dəmir çatışmazlığı mədə-bağırsaq traktını zədələyir, sekresiya pozulur, bəzən də histaminə davamlı axiliya yara­dır. Xəstələrin yarısında atrofik qastrit aşkar olunur.Bə­­zən dəmir preparatları ilə müalicə mədə şirəsinin tur­şu­luğunu artırır. Lakin selikli qi­şanın atrofiyası və hista­minə davamlı axiliya zamanı dəmir preparatları ilə müalicə his­toloji göstəricilərə və sekresiyanın bərpa olunmasına təsir etmir. Ağız boşluğu və dil­də xarakter dəyişiklik yaranır. Dilin ucunda, kənarlarında çatlar, atrofik də­yi­şik­lik­lər, üzərində müxtəlif formada qızartılar (coğrafik dil) olur. Dodaqlarda çatlar yaranır, dodağın selikli qişasında, ağız boşluğunda atrofik dəyişikliklər, xeyloz əmələ gəlir.

Xəstələr təbaşir, dis tozu, kömür, gil, qum, xüsusən buz, çiy dənli bitkilər, xə­mir, çiy ət yeyirlər. Bal, bişmiş ət və ət məh­sullarına qarşı isə ikrah hissi yaranır.

Ke­rasin, mazut, aseton, rezin, skipidar və s. kimi kim­yəvi maddələrin iylərinə qarşı çox həssas olurlar. Dad hissiyyatının dəyişmə səbəbi tam izah olunmur. La­kin dəmir defisiti ilə bağlı olması dəqiqdir. Çünki dəmir preparatlarının təyinindən son­­ra əlamətlər tamamı ilə yox olur. Dəmir defi­sitli anemiyanın kəs­kin­ləş­mə­si za­ma­nı isə əlamətlər yenidən residiv verə bilər. Xəstələrin dəri örtükləri adə­tən alebastr və ya ya­­şıla bənzər rəngdə, sklera isə mavi çalarda olur. Bu buynuz qişa­da gedən dis­tro­­fik də­­yi­şikliklərlə əlaqədardır. Qeyd etmək lazımdır ki, toxumalarda dəmirin defisiti anemiyanın inkişafından əvvəl başlayır.

Dəmir defisitli anemiyalı xəstələr arasında anemiya nəticəsində yaranan ürək-damar sisteminin xəstəliklərinə, xüsusən miodistrofiyaya tez-tez rast gəlinir. Ürək sər­həd­ləri sola böyüyür, zirvədə və ağ ciyər arteriyasında sistolik küy eşidilir. Taxıkardiya, hi­potenziya, döş qəfəsində ağrılar olur. Yaşlı insanlarda dəmir defisiti hətta ürək-da­mar çatışmaz­lığına da səbəb olur. İmmun sistemin zəifləməsi nəti­cə­sin­də müxtəlif bağırsaq infeksiyaları, res­­­pirator, virus, xəstəlikləri, eləcə də xroniki infeksiya ocaq­la­rı­­­nın yaranması artır. Dəmir defisitli anemiya zamanı uşaq və yeniyetmələrdə fiziki, in­­­tellektual inkişaf zəifləyir, infantillik, endokrin dəyişikliklər yaranır. Yeniyetmə qız­­­larda qalxanvarı vəzin patologiyası, ay­ba­şı tsiklinin pozulması, bəzən uşaqlığın in­ki­­şafdan qal­ması halları da olur. Uşaqlarda patogenezi aydın olmayan periferik neyro­­patiya əlamətləri yaranır.