Ayətullah kaşİFÜL-Ğİta cəFƏRİ MƏZHƏBİ VƏ Əsaslari

«Allah yolunda malınızla, nəfsinizlə cihad edin».¹ Kəffarələr isə onlara aid günahlar haqqındadır.

NAMAZ
Cəfəri məzhəbinə və bütün müsəlmanlara görə, namaz dinin dirəyidir, bəndə ilə Allahın görüşməsidir, bəndənin Allahla görüşə bilməsi üçün nərdivandır, yəni bədənin, möminin meracıdır. Əhli-beytdən (ə) gələn xəbərlərdə deyilir: «Ulular ulusu Allah təbarəkə və təala yanında bir, yaxud iki vacib namazı tərk edən müsəlmanla kafir arasında elə bir fərq yoxdur». Çünki namazın islam şəriətində çox əhəmiyyətli bir yeri vardır və ibadətlərin heç birinə bənzəmir. Cəfəri məzhəbinə görə, camaat namazını tərk edən fasiqdir. Bu namaza əhəmiyyət verməyən şəxs isə islamdan həzz ala bilmir, amandan məhrumdur.

Vacib, yəni fərz namazlar islam şəriətində bunlardır: hər gün beş dəfə vacib namazlar, cümə namazı, fitr və qurban bayramının namazları, ayət namazı, təvaf namazı (hacılar üçün) nəzir, yaxud da vəfat etmiş bir şəxsin qəza namazı (əgər vəd edilibsə), haqqı ilə bir şəxsin öhdəyə alınmış namazı, meyyit adına qılınan və cənazə namazı. Qalan namazlar nafilədir. Nafilələrin isə ən əhəmiyyətlisi hər gün və hər gecə qılınanlardır ki, bu da vacib namazların yarısı deməkdir.

Gündəlik (yovmiyyə) vacib namazlar aşağıdakılardır:

Sübh namazı (iki rükət)

Zöhr namazı (dörd rükət)

Əsr namazı (dörd rükət)

Şam namazı (üç rükət)

Xiftən namazı (dörd rükət)

Bunların cəmi 17 rükətdir.

Gecə və gündüz qılınan nafilə namazlar 34 rükətdir. Vacib namazlarla birlikdə cəmi 51 rükətə bərabərdir.¹

Burada yadımıza bir hekayə düşdü: Rəğibi İsfahani dəyərli bir kitab olan «Əli mühədərat» əsərində yazır: «İsfahanda Əhməd ibn Əbdüləziz zamanında Qunani deyilən bir kişi varmış. Əhməd bu şəxsdən oxuyarkən bir gün Əhmədin anası Qunaniyə: oğlumu rafizi elədin, demişdi. Qinani, get, ağıllı qadın, -deyə cavab vermişdir. Rafizi dediyin kişilər hər gün əlli bir rükət namaz qılırlar. Sənin oğlun isə əlli bir gündə bir rükət də olsun namaz qılmır. O hara, rafizilik hara?

Nafilələrin hər gün qılınanlarından sonra ən əhəmiyyətlisi ramazan ayının nafilələridir ki, min rükətdir və hər gün qılınan nafilələrdən ayrıdır. Əhli-sünnət fikrincə nafilələrdə ramazan ayında təravih deyə məşhur olan və camaatla qılınması adət olunmuş namaz vardır. Fəqət şiələrdə nafilədə camaat məşhur deyildir. Camat yalnız vacib namazlarda olur.

Cümə və bayram nafilələri ilə digər vacib olan namazlara, səfərdə, yəni yolçuluqda dörd rükət olan namazların ikiyə enməsinə və nafilələrə aid məlumatlar minləri aşan imamiyyə kitablarında vardır. Ayrıca dualara, ədəblərə, zikrlərə aid də saysız-hesabsız qədər kitablar yazılmışdır.

Bizcə, namazın səhih olması üçün üç şey lazımdır. Bunlar birinci şərtlərdir və namazdan kənardır. Lakin bunlar olmasa namaz batil olar. Şərtlərin sayı altıdır: Təharət, vaxt, üzü qibləyə durmaq, ayıb yerlərin örtülü olması, halal və təmiz libas geyinmək, niyyət.

Məkan namazın rükünlərindən olmamaqla bərabər zəruridir. Namaz qılınan yerin mübah olması və səcdə yerinin рaklığı şərtdir.

İkincisi, namazın cüzlərindəndir ki, namaz bunlardan meydana gəlib. Bunlar da iki növdür. Bir qismi rükündür. Bunlar olmasa namaz batildir. Rükünlər dörddür: Təkbürətül-ehram, yəni Allahu-əkbər, qiyam (ayağa durmaq), rüku, sücud. Rükn olmayanlar isə qiraət, rüku sücud təsbehləri, təşəhhüd və salamdan ibarətdir. Bütün bunlarda hüzur və sükun şərtdir. Azan və iqamə, xüsusən iqamə oxumaq müstəhəbdir. İmkan və vaxt varsa, iqamət oxumaq vacibdir.

Üçüncü qisim isə namazı рozan şeylərdir. Bunlar da ikiyə ayrılır. Birinci qismi hədəs, qibləyə arxa çevirmək, namazın şəklini, surətini рozacaq bir iş görmək. İkinci qisim isə bilərək edildiyi təqdirdə namazı pozan şeylərdir: söz danışmaq, bərkdən gülmək, ağlamaq, sağa-sola dönmək, yemək və içmək.

Təharət qusl lazımsa qusl etmək, lazım deyilsə dəstəmaz almağa deyilir. Hər birini vacib edən səbəblər vardır. Su tapılmasa, yaxud xəstəlik, çox şiddətli soyuq, vaxtın daralması kimi bir halda «Təmiz torpaqla təməyyum edin».¹ Ayeyi-kəriməsinin hökmünə görə dəstəmaz və quslun, yaxud birinin yerinə təməyyum edilir. Ayədə göstərilən sait kəlməsinin mənasına lüğət alimləri və fəqihlər müxtəlif hökmlər vermişlər. Buna torpaqdır, mütləq olaraq yer üzüdür, daşdır, qumdur, tozdur deyənlər olmuşdur. Namaza aid qısaca söyləyəcəyimiz bu qədər. Sozü uzatmağa lüzum yoxdur.