Ayrımcılık Yasağı: Kavram, Hukuk, İzleme ve Belgeleme

Avrupa Ombudsmanı

Avrupa Birliği’nde, Birlik organlarının eylem ve işlemlerine yönelik çalışmalarında ayrımcılıkla ilgili de yetkileri bulunan bir organ bulunmaktadır. Bu organ, AB düzeyinde Avrupa Ombudsmanı ismiyle 1992 tarihli Maastricht Andlaşması ile kurulmuştur. Avrupa Ombudsmanı makamına ilk atama 1994 yılında gerçekleştirilmiştir. Birlik üyesi ülkelerin vatandaşlarının, idari faaliyetler karşısında korunmaları amacıyla oluşturulmuştur. AB’yi ilgilendiren kurum ve örgütlerin faaliyetlerinden kaynaklanan şikâyetleri ele almak üzere kurulan Avrupa Ombudsmanı,¹⁰¹ üye ülkelerde bulunan ulusal düzeydeki kurum ve kuruluşların eylem ve işlemlerine dair şikâyetlerle ilgilenmemektedir. Avrupa Ombudsmanı, Birlik kurumlarının idari düzensizlik, ihmal, yetkinin kötüye kullanımı, yasadışı usuller, ayrımcılık, bilgi vermekten kaçınma vs. eylem ve işlemlerine karşı yapılan başvuruları incelemekte, bu konularla ilgili raporlar hazırlamakta ve hakkaniyete uygun çözüm önerilerinde bulunmaktadır. Ombudsman’a Avrupa Komisyonu, Avrupa Birliği Konseyi, Avrupa Parlamentosu, Avrupa Toplulukları Adalet Divanı, Ekonomik ve Sosyal Komite, Bölgeler Komitesi, Avrupa Para Enstitüsü, Avrupa Merkez Bankası, Avrupa Yatırım Bankası gibi kurumlar aleyhine başvuruda bulunulabilmektedir.

Avrupa Ombudsmanı’nın hukuki temeli Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Andlaşma’nın 228. maddesinde (Eski Avrupa Toplulukları Andlaşması, madde 195) yer almaktadır. 228. maddede şunlara yer verilmiştir:
– Avrupa Parlamentosu tarafından tayin edilen Ombudsman, Birlik kurumlarının, organlarının (Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın yargı görevine ilişkin faaliyetleri hariç) ve onlar adına hareket edenlerin faaliyetlerinde kötü idareye ilişkin şikâyetleri kabul etmekle yet­kilidir;

– Bütün Birlik vatandaşları, üye ülkelerde ikamet eden gerçek ve tüzel kişiler ve bir üye ülkede tescil edilmiş bulunan bütün tüzel kişiler şikâyette bulunabilir;

– Ombudsman, ileri sürülen iddiaların halen mahkeme önünde olan ya da daha önce yargı organlarına götürülmüş bulunan du­rumlar hariç olmak üzere, gerekli gördüğü ölçüde soruşturmalara başlar;

– Ombudsman, bir kötü idare durumu saptadığı hallerde, üç ay içinde görüşünü bildirmesi için ilgili kuruma başvurur;

– Başvurunun ardından ombudsman Avrupa Parlamentosu’na ve ilgili kuruma bir rapor sunar;

– Şikâyette bulunan kişiler, incelemelerin sonuçları hakkında bilgi­lendirilir;

– Ombudsman, Avrupa Parlamentosu’na her yıl incelemelerin sonuçları hakkında bir rapor sunar;

– Ombudsman, Avrupa Parlamentosu için yapılan seçimlerden sonra, o yasama dönemi süresince atanır;

– Ombudsman, görev süresi bittikten sonra yeniden seçilebilir ancak görevini yerine getirmek için gerekli koşullara artık sahip olmadığı ya da ciddi bir kötü yönetimde bulunduğunun anlaşıldığı durumlarda, Avrupa Parlamentosu’nun talebi üzerine Avrupa Toplulukları Adalet Divanı tarafından görevine son verilebilir;

– Ombudsman görevlerini tam bir bağımsızlık içinde yerine getirir, gö­revini yerine getirirken hiçbir kuruluştan talimat istemez ve kabul etmez, görevi süresince ücret karşılığı ya da ücretsiz hiçbir meslekle uğraşamaz ve

– Avrupa Parlamentosu’nun, Avrupa Komisyonu’nun görüşünü aldıktan sonra ve ni­telikli çoğunlukla karar verecek olan Avrupa Birliği Konseyi’nin onayı ile ombudsmanın çalışma usulleri ve genel koşulları saptanır.