Lakin unutmaq olmaz ki, Azərbaycanda ədəbi nitq mühiti ilə yanaşı, dialekt
nitqi mühiti də mövcuddur. Və etiraf etmək lazımdır ki, kifayət qədər canlı,
funksional olub öz müxtəlifliyi, rəngarəngliyilə ölkənin bütün coğrafiyasını əhatə
edir. Ona görə də burada ədəbi dil-dialekt münasibətlərinin mürəkkəb bir
mənzərəsilə qarşılaşmamaq mümkün deyil.
Məsələn, müşahidələr göstərir ki, dialekt mühitinin ədəbi dil daşıyıcısına onun
nitqdən irəli gələn münasibəti aşağıdakı şəkillərdə təzahür edir:
a) əgər danışan şəxsin mənşəcə bu dialekt mühitinə aidliyi məlumdursa, onun
ədəbi nitqi bu və ya digər dərəcədə istehza doğuracaqdır;
b) əgər danışan şəxsin mənşəcə bu dialekt mühitinə aid olmadığı məlumdursa,
onun ədəbi nitqi normal qarşılanacaqdır;
c) əgər danışan şəxsin mənşəcə hansı dialekt mühitinə aid olub-olmadığı
ümumiyyətlə məlum deyilsə (Azərbaycan şəraiti üçün bu, demək olar ki, nadir
hadisədir), tərəddüdlər baş qaldıracaqdır.
Odur ki, ümumiyyətlə, dialekt mühitləri ilə ünsiyyətə girərkən həmin mühitin
yerli nitq xüsusiyətlərinə və ya vərdişlərinə müəyyən hörmətlə yanaşmaq lazım
gəlir. Bütövlkdə isə, Azərbaycan nitq mədəniyyətinin müasir səviyyəsi elədir ki,
ədəbi dil-dialekt fərqlilikləri özünü leksikadan daha çox fonetikada göstərir. Və
ümumxalq, yaxud ümumdilli maraqlar baxımından ədəbi dil normaları, heç
şübhəsiz, dialekt-şivə variantlılığından müqayisə edilməyəcək qədər nüfuzludur.
Dostları ilə paylaş: