Azərbaycan döVLƏt aqrar universiteti İnformasiya texnologiyalari, aqrar müHƏNDİSLİk və energetika faküLTƏSİ

Aparılan ilk yardım qaydası.
Süni nəfəs vermə “ağızdan-ağıza” və ya “ağızdan-buruna” hava üfləmə ilə edilir. Bu üsullarla süni nəfəs vermək üçün (gərginlik a) zərər çəkmiş şəxsi arxası üstə uza-daraq, yardım göstərən şəxs bir əlini zərərdəyənin boynualtına qoyur, o biri əli ilə isə başını arxa tərəfə çevirir. Beləliklə zərərdəyənin dil kötüyü nəfəs botusunun arxa hissəsindən ayrılır və nəfəs borusu yolları ilə hava keçməsinə şərait yaradılmış olur. Belə vəziyyətdə ağızı açılaraq, örtülməsi üçün ağzına qeyri metal material qpyulur. Bundan sonra ağızında olan köpüyü dəsmalla silməli, əgər ağızında qayma damaq varsa, onu çıxarmalı və süni nəfəs verməyə başlanmalıdır. Süni nəfəs vermək üçün süni nəfəs verən şəxs öz ağzını (tənzif və ya cib dəsmalla) zərərdəymiş adamın ağzına kip dayayaraq onun ağzına hava üfləyir. Bu zaman zərərdəymiş adamın bur-nunu sıxmaq lazımdır ki, ağıza verilən hava burnundan çıxmasın və hamısı ciyərləri-nə getsin. Əgər kömək göstərən şəxs zərərdəyənin ağzını tam örtə bilmirsə, o zaman onun burnundan havanı üfürməlidir. Bu zaman onun ağızı tutulmalıdır. Hava üfürən-dən sonra onun ağızı və burnu azad edilməlidir ki, oradan hava (karbon qazı) geri çı-xa bilsin. Bu cür üfləməni dəqiqədə 10-12 dəfə etmək lazımdır.

Əgər süni nəfəs vermə zamanı ürək massaj edilərsə, o zaman süni nəfəs verməni dayandırmaq lazımdır.

Süni qan dövranı yaratmaq üçün uzadılmış halda onun sinəsini açıb, bir əlinin ovuc hissəsini zərərdəyən adamın ürək tərəfindəki döş qəfəsinin aşağı hissəsinə qoyub, o biri əl ilə döş qəfəsini, onurğa tərəfə 3-5 sm sıxır və buraxır. Beləliklə ürək sıxılır və qan damarlara yeriyir. Bu cür sıxma dəqiqədə 50-60 dəfə təkrar olunur.

Zərərdəyənin bədənini kifayət qədər oksigenlə təmin etmək üçün süni nəfəs ver-məklə massaj etməni ardıcıl aparmaq lazımdır. Yorulmamaq üçün süni nəfəs verən ilə massaj edən öz yerini 5-10 dəqiqədən bir dəyişməlidir.

Süni nəfəs verən zaman zərərdəyənin sinəsi qalxıb-enir və ağzından çıxan hava-nın səsi eşidilir.

Əgər süni nəfəs vermə və ürəyin massajı düzgün aparılarsa, o zaman zərər dəy-miş adamda canlanmanınaşağıdakı əlamətləri aşakar olmağa başlayır:

a) boz torpaq rəngə çalangöyültül sifəti rəngini dəyişməyə və cəhrayı rəng alma-ğa başlayır;

b) müstəqil nəfəs alma hərəkətləri zahirə çıxır və görülən tədbirləri davam etdir-dikdə nəfəs alma qabiliyyəti artır;

v) göz bəbəkləri daralmağa başlayır. Aparılan ilk yardımın nə qədər faydalı ol-duğunu göz bəbəyinin daralma dərəcəsi ilə təyin etmək olar. Əgər göz bəbəyi daral-mağa başlasa, deməli beyni kifayət qədər oksigenlə qidalanır. Göz bəbəkləri geniş-lənməyə başlayırsa, bu onu göstərir ki, qan dövranı pisləşir və ona görədə keyfiyyəti-ni yaxşılaşdırmaq lazımdır.

Kömək göstərilən zaman zərərçəkən adamın uzanmış halda ayağını 0,5m yuxarı qaldırmaq məsləhət görülür, belə halda bədənin aşağı hissəsində damarlarda olan qa-nın ürəyə tərəf gəlməsinə şərait yaratmış olur.

Kömək o vaxta qədər aparılmalıdır ki, adam özü sərbəst nəfəs ala bilsin və ürəyi normal işləsin. Zərər dəymiş adam həkim məntəqəsinə aparmaq lazım gələrsə, o za-man ona yol boyu ilk yardım göstərilməlidir.

İlk yardımı o vaxt saxlamaq lazımdır ki, adamda bioloji ölüm əlamətləri aydın görülmüş olsun. Bu əlamətlər aşağıdakılardır:

1) bir saatdan çox süni nəfəs verəndən sonra özünün sərbəst nəfəsalma qabiliy-yəti bərpa olnmursa;

2) bir saatdan artıq canlanma tədbirlərinin görülməsinə baxmayaraq, göz bəbək-ləri həddindən çox genişlənmiş halda qalırsa.

Cərəyandan zərər çəkmiş adamı torpağa basdırmaq qadağandır. Ona görə ki, torpaq soyuq olduqdan onun bədəni soyuyur və döş qəfəsi torpaq tərəfindən sıxıldı-ğından nəfəs alması çətinləşir.