Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012

1918-Cİ İL HADİSДLДRİ XATİRДLДRDД
I mətn

Bınnarı maa yüz beş yaşdı xalam danışıf. Yazıx xalam deyirdi ki, bala, Nooruz bayramı günü idi. Bizim kəndin qabağında bir təpə va­­rıydı, adına Qılınc təpə deyirdilər. Bizim Hacılının qabağında idi. Özü də çox hündürüydü. Bınnarı, qızım, xalam deyirdi. Xalam de­yir­di ki, gördüh ki, orda boz ata miniflər, ora gedillər, belə gedillər. Həə, deyirdi ki, Nooruz bayramıydı da. Hamı yeməh bi­şimişdi. De­yir, onda gördüh ki, həmən boz atlılar başdadılar gülləbaran etməyə bizi.

Bala, xalam iyirminci əsrin əvvəllərinnən danışırdı ha. Həə, xalam deyirdi ki, hər şeyimiz ojax üstündə qaldı. Sora deyir, kənt­dən qaşdıx. Bizim kəndnən Qubatdı üz-üzə idi axı. Deyir, getdih Qərə­nəf kahası vardı, onun qabağıynan endih, çayı keşdih. Mah­mud­lu kəndi­nin yanında Qara qaya var. Orda olanda gördüh ki, bizim o tərəfimizi gülləliyillər. Həylə boz atlılardı, Qılınc təpənin başındadırlar.

Ədil adında bir oğlan var idi. Hansısa kəntdəniymiş. Deyir­lər, onun belinə qaynar samavarı şəlliyiflər. O da qışqıra-qışqıra qaçır­mış. Xalam deyir ki, biz də axşama qədər Qara qayada giz­dən­dih ki, qarannıx düşəndə Yazı düzüynən gedif, ordan aşıf Qarabağa gedəh.

Deyir ki, uşaxların ağzını möhkəm tutmuşdux ki, birdən ağlı­yallar, ermənilər eşidər. Xalam deyir ki, Yazıdan keçəndə bir ha­milə qadını ermənilər nətəər günə salmışdılarsa, adam o vəziy­yəti danışa bilmir. Hamilə qadının qarnını yarıf körpəsini qırağa atmış­dılar, hamısını öz gözdəriynən görüf. Xalamgil gediflər Qarabağda bir əz qalıflar, iki-üç il. Qubatdıda İldırım bəy vardı. O, bizə dedi ki, qorxmuyun, daha hər şey həll olunuf, çıxın gedin yerıza, yur­duza. Onnan sora, deyir, neçə gün yol gedif gəldih Hacı­lıya. Gəldih gördüh ki, evləri yandırıflar, uçuruflar, dağıdıflar. Xalam­gilin də evləri uçuf-dağılıf. Xalamın anası varmış Xatun arvad. O, evdən çı­xanda onun iki qardaşı, bir oğlu ölmüşümüş. Onun qarda­şı­nın birini erməni öldürmüşmüş. Qapının başına Həz­rət Abbas nəziri qoy­du. Dedi ki, bı nəziri qoyuram bura, mənim evimi ermənilər yandır­masın. Xalam deyir, Qarabağdan qayıdıf gələndə gördüh ki, kənd hamısı xarabadı, yandırıflar, kül eliyiflər. O vaxtı da ev yoxuy­muş da, hamısı damıymış. Bircə Xatun nənənin evi yanma­mış­dı. Özü də üç yerdən od qoymuşmuşdar, o yanmıyıf. Xalam deyir, hamımız doluşdux nənəmgilin həmən damına. Sora hamı təz­dən­nən dam tih­di, başdadılar yaşamağa. Onnan sora qaçaqaç olmadı.

II mətn

Ermənilər Minkəndə iki-üç dəfə hücum eliyiflər. Ağalar, Ağa­məmməd, Yediyar, Səfər oğlu Gülüm, Hajı kişi tirə bağlıyıf ermə­ni­lərin qabağın kəsiflər. O vaxdı Ocaxqulu, Zöhrab həkim vardı, onları ermənilər Gorusda öldürüflər. Minkəntdə gəlif neçəsin öldürüflər. Bizim kəntdə qoja kişi vardı, adına Muradəli kişi deyir­dilər. Qırxıncı ilə kimi sağ idi. O, bizə söhbət eliyirdi. Deyir, eşit­dim ki, müharibə gedir. Silahımı götürdüm, gejəmi gejə elədim, günüzümü günüz elə­dim atı mindim getdim Qaragölə. Qaragöldən ayna at minməli dö­yül­dü, açıxlığ idi. Atı qoyur orda, özü piyada gedir. Qaragölnən, Ke­çəl dağnan, Qannıcaynan gedir çıxır meşəyə. Bazar yeri varmış Go­rusda. Meşənin içinnən durbinnən baxıf ki, ermənilər sımavar qay­nadıf qız-gəlinlərin belinə şəlliyiflər. Qız-gəlinnərin, kişilərin at kimi ayaxlarını nallıyıflar. Bunun hamısın görür. Qayıdıf gələndə Xoza­navar, Bayandurda qabağına kim keçirmiş əvəzin çıxırmış. O vaxdı biz deyirdik baba, bəs yazığ deyil. Deyirdi, vaxt gələjəh mənə rəh­mət oxuyajaxsız ki, Muradəli kişi, Allah sənə qəni-qəni rəhmət elə­sin. O gedif görmüşdü, buların xilslətin bilirdi.