Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu qarabağ: folklor da bir tariXDİr III kitab



Yüklə 2,66 Mb.
səhifə238/238
tarix04.01.2022
ölçüsü2,66 Mb.
#54269
1   ...   230   231   232   233   234   235   236   237   238
Pirlər və ocaqlar haqqında 54

Hacı Qaraman 54

Hacı Qasım Çələbi 58

Alı Çələbi 63

Yasin Çələbi 66

Həvəzə Çələbi 67

Seyid Həmzə Nigari 68

Lələ haqqında 68

Mir Sədi Ağa 69

Tumas ata 70

Dərviş Pirim 71

Düldül piri 72

Aşıq qəbri 72

İmamzadə piri 73

Məmmədli ocağı 75

Seyid Məhəmməd bulağı 76

Şıx Həsən 76

Kəblə İsmayıl 80

Kəblə Fərzalı 81

Əli bulağı və narlıq meşəsi 83

Sofu Rüstəm piri 84

Eşq Abdal piri 85

Damcı bulaq 85

Gəldim qayası 85

Qayb ocağı 86

Əli bulağı 86

Xoçaz qayası 87

Maymaan çinarı 87

İmamzadə 88

Hacı Arab ziyarətgahı 88

Seyid Məmməd ağa 89

Seyid Əzizə ağa 89

Seyid Xəlil ocağı 91

Yer adları, kənd və qalalar haqqında 91

Qız qalası 91

Qoç navır 94

Əmirvarlı 95

Dəvə kəsən Məmmədli 95

İlan qayası 96

Devlər sarayı 96

Oğlan-qız dərəsi 96

Xan kəhrizi 96

Qabartdı çayı 97

Muradbəyli kəndi 98

Eyvazxanbəyli kəndi 98

Sarıcalı kəndi 99

Abdal kəndi 100



Tarixi şəxsiyyətlər haqqında 100

İsgəndər 100

Nadir şah 102

Pənah xan 104



Qarabağın tanınmış adamları haqqında 105

Soltan bəy Andranikin dəstəsini necə mühasirəyə salır? 105

Paqarat ermənisi 106

Abdal Qasım əmisi oğlunun qisasını alır 107

Abdal Qasımın qoçaqlığı 107

Erməni-müsəlman müharibəsində Abdal Qasımın

fəaliyyəti 110

Qasımın atıcılığı 110

Qasım necə olur oğurluq edir? 111

Qara Qasım 112

Sarı Aşıq 113

Aşıq Valeh 114

Aşıq Ələsgər 115

Aşıq Abbas 119

Qaçaq Nəbi 120

Müxtəlif mövzulu rəvayətlər 125

Alı qazan gəzdirən kimi nə gəzdirirsən? 125

Şeşə buynuzlar bizi yeyəcək 126

Ölmüş itə bir təpik 127

Göyzəlli adam 127

Gəlinin arzusu 128

Ala inək 129

Pəhlivanlar haqqında 131


II MƏRASİMLƏR, OVSUNLAR 133

Tasqurma 133

Körpə uşağın qırxının tökülməsi 135

Göbəyin düşürülməsi 136

Uşağın dil açması 136

Gec yeriyən uşağın çiləsinin kəsilməsi 137

Həmzatlı qadın 138

Qorxunu götürmək 140

Boğaz ağrısı 141

Qurdağzı bağlama 141

Tüfəngin çiləyə düşməsi 142

Dumanı qovma 142

Yağış yağdırmaq 142

Yağışı kəsdirmək 143

Günəşi çağırmaq 143

Bədnəzər haqqında 144

Ruh tutma 146

Yas adətləri 147

Toy adətləri 149

Axır çərşənbə 150

İlan tutan seyidlər 152
III İNAMLAR 154

Cin dəyişəyi 154

Pişiklə bağlı inamlar 155

Canavar haqqında 156

İlan haqqında 156

Bəyquş haqqında 157

Sağsağan haqqında 158

Çinar ağacı 158

Çörək haqqında 159

Rəqəmlə bağlı inam 159

Ağacı qorxutmaq 159

Təzə doğulan uşaq haqqında 160


IV YASAQLAR 161

V NAĞILLAR 163

On iki qardaşın nağılı 163

Balığı at dəryaya, balıq bilməsə də, Xalıq bilər 182

Seyfəlmülkün nağılı 191

Bişibitdənin nağılı 196

Gudulun nağılı 199

Qaraçuxasını axtaran oğlan 201

Ovçu oğlanla məleykə 203

Qızıl axtaran Məhəmməd 208

Dəmirçinin əli niyə odda yanmır? 213

Allah xofu 216

Həzrət Əli 218

Xəncərin şahidliyi 221

Altı şahılıq ruzu 225

Allaha pənah 233

Bağışlanmaz günahkar 234

Qalaqlıqda yeyilən ehsan 236

Naxırçının nağılı 239

Allah görür 240

İki yolçuynan dərviş 241

Süleyman və qoca dünya 243

Yazıya pozu yoxdur 244

Bəhlul Danəndənin qardaşlığı 259

Qismətdən qaçmaq olmaz 265

Şah Abbas və naxırçı qızı 266

Əcəldən qaçmaq olmaz 270

İnsanın tamahı 273

Kasıb oğlan 276

Allahdan istəyən qız 281

Üç bacı 289

Qaraçuxa və ağıllı qız 296

Hər işin başı səbrdir 298

Kor kişinin nağılı 300

Tülküdən qorxan Əhmədin nağılı 305

Zəhmətin qədri 308

Allah yetirsin 309

Şah Abbasla dərvişlər 311

Kimin yalanı uzun olar 314

Dana, keçi və toğlu 317

Dəvə, xoruz və eşşəyin nağılı 320

Tülkü, tısbağa və dəvə 321

Tülkü və canavar 322

Canavar, qoyun və at 326

Kim çox ot yeyər? 327

Əyri tut ağacı 327

Siçan qoz oğurlamağa gedir 328


VI LƏTİFƏLƏR 330

Molla Nəsrəddin haqqında 330

Bir yana çıxarıq 330

Eşşək elə sənin eşşəyindi 331

Apar ulağı suvar 331

Ölü halva yeyər? 332

Bəhlul Danəndə haqqında 332

Eşşək, sənə deyirəm, qonaq, sən eşit 332

Dəryadan çıxan əl 335

Bəhlul evlənmək istəmir 336

Özləri öz əməllərinə tuş oldu 336

Abdal Qasım haqqında 337

Qoyunlar Müseyibin pəyəsində olacaq 337

Mən bu vaxta qalan döyüldüm 338

Bəy kimi yal yalayır 338

Qasımın andı 338

Nə bilim sənin ağan qamışlıqda gizlənib? 339

Bu mənim eşşəyimə oxşayır 340

Mat qalmışam 341

Aramızdan iki eşşək arabası keçər 341

Dişdək-dişdək edib 342



Bic Qənbər haqqında 343

Ömürlük köklənib 343

Samovarda gizlədilmiş pul 343

Haci Şirin haqqında 344

Hazırcavab Hacı Şirin 344

Sizin yerin qanqalı, bizim yerin armudundan çoxdur 344

Müxtəlif mövzulu lətifələr 344

Nadir tapıntı 344

Şah Abbasın anası kimi zarıma 345

Heç mənimki də ağıllı deyil 345

Gəzəyən arvad 345

Altı daş, üsdü aş, genə də oğul yaxşıdır 346

Saqqızsatan, qırsatan, bir də rəhmətlik sənin atan 348

Nə baş yarmısan, nə başın yarılıb 349

Altdan quru, üstən yaş 349

Çalın, zurnaçılarım, çalın 351

Uzadersan, uzat da! 352

Xələfşə armudu 353

Bəsdi, şirin çay elədin 353

Deyəsən, kol tərpəndi 354

Arvad, şilən durudur 354

Yedilər, içdilər, dağılışdıq 355

Bundan başqa doqquzcağı qalıb 355

Kişi ağzında qızıl xırdalayır 356

Hacı bilər, hələ dinməz 357

Atın züy tutanı 357

Hər kəs öz balasını apardı 358

Top atsam, hara qaçassan? 359

Deyərdim elə mənim atımdı 360

Şir gəlir aslan üstünə 360

Kürd qızına vurulan oğlan 360

Mən gəlmişəm Alı bəyə baş çəkəm 362

Siz sağ olun 362

Qızıl quşnan qarğa 362

Söz yarası 363

Çata bilirəm, görəm kimindi? 363


VII ATALAR SÖZÜ VƏ MƏSƏLLƏR 364

VIII ALQIŞLAR, QARĞIŞLAR 367

IX TAPMACALAR 375

X BAYATILAR 380

XI DEYİŞMƏLƏR 410

XII BAĞLAMALAR 411

XIII SAYAÇI SÖZLƏR 412

XIV LAYLALAR, NAZLAMALAR 414

XV NƏĞMƏLƏR, MƏRSİYƏLƏR 417

Haxıştalar 417

Ya mənim səbrimi ver, ya da sevgimi 418

Bir otax tikdirdim, tamamı kaşı 418

Keçəçi nəğməsi 419

İmamlar haqqında 420

Cənabi Əli-Əkbərin sinədanı 424
XVI DÜZGÜLƏR 425

XVII UŞAQ OYUNLARI 428

Dələdəsmal oyunu 428


XVIII MÜXTƏLİF ŞEİRLƏR 430

Məzahir Daşqınnan Şair Hacı 430

Qəmkeş Allahverdi 431

Şıxlı Qurbanla Şair Bəhmən 432

Aşıq Məhərrəmlə Salahlı Paşa 434

Aşiq Şəmşir 435

Altı qıza tərif 436

Gəlin-qayınana sözləri 437

Giliyə 437

Durnam 438

Yar gələ 439

Gördünmü 439

Bazar tərifləri 440

Digər şeir parçaları................................................................440

Söyləyicilər haqqında məlmat....................................................442

Qarabağ: folklor da bir tarixdir, III kitab

(Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl, Tərtər, Qubadlı, Zəngilan, Kəlbəcər, Laçın və Şuşa rayonlarından toplanmış folklor örnəkləri). Bakı, “Elm və təhsil“, 2012.

Nəşriyyat direktoru:



Prof. Nadir Məmmədli
Nəşriyyat redaktoru:

Elçin Abbasov
Kompyuterdə yığan:

Səfa Əliyeva
Korrektor:

Könül Əliyeva
Kompyuter tərtibçisi və

texniki redaktoru:



Ruhəngiz Əlihüseynova

Kağız formatı: 70/100 1/16

Mətbəə kağızı: №1

Həcmi: 39 ç/v

Tirajı: 400
Kitab Azərbaycan MEA Folklor İnstitutunun

Kompyuter Mərkəzində yığılmış, “Elm və təhsil” NPM-də



ofset üsulu ilə çap olunmuşdur.

* aydınnığ – ay işığında

* axınmaginən – meyl etmə

* bozbala – 12-13 yaşında uşaq

* Kəlbəcər rayonunda yerləşir.

* alaşa – yekəpər

* aqam – ağam

* kələsər – üzümlük, üzüm bağı

* Biyənkinin – bu tərəfdəkilərin

* Ləj – yola getməyən, arası olmayan

** Əəği – ayağı

* Oand – avand

* şəlpə – əski

** tınqıl – topa, yığın

* yamannamışdı – xərçəng xəstəliyi kimi bir xəstəlik, qara yara


* İran tərəfdə yerləşir.

* qızıllı – varlı-hallı


* Lələ dağı – Cocuq Mərcanlı kəndinin yuxarısında yerləşir.

* Hajı Rəhim Tumas atanın babası olub.


* Veysəlli ilə Xudaverdi kəndinin arasında yerləşir.

* Söyləyicinin oğlu İmamzadə qəbirstanlığında dəfn olunub.

* Qarabağ müharibəsinin

** Cılfır – Qubadlının kəndi


* Ağdam rayonunda yerləşir.

* Zəngişallı kəndi

* Laçın rayonundadır.

* Füzuli rayonunun Qacar kəndindədir.

** Laçın rayonundadır.

* Zəngilan rayonunun Əmirxanlı kəndində yerləşir.

* Laçın rayonunun Sadınlı kəndindədir.

* Cəbrayıl rayonundadır.

* Laçın rayonundadır.

* qazannığ – qəza

* Qarabağ xanlığının

* Bu rəvayətin bir variantı da Laçın rayon sakini Abdullayev Cabbar Əziz oğlundan qeydə alınıb. Bax: Folklor İnstitutunun arxivi, İnv. 1302

* kifil – mağara

** quşqulayır – nişanlayır

* çərçəv – çarşab

* beşinci ildə – 1905-ci il nəzərdə tutulur.

* qarat – qarət

* sivədəmə – başdan-ayağa

** onu – doğumunun onuncu günü

* Təh – axır çərşənbə

* hər küşdə – hər kəs

** biqayid eləmək – qane etmək, təmin etmək

* qonulu varıymış – könülü varmış

* harambaşı – hərami başı

* nüfuz ilanı – çirkin ilan

* qolaydı – ölüm ayağındadır

* civir – kol-kos

* finka – fin bıçağı

* şukarnı – yaraşıqlı

** siyapərdə – gizlində saxlanılan, adam içinə çıxmayan

* sirab eliyip – savab eləyib

* kum – anbar

** tilin – tikili

*** axçalanır – bərq vurur, parıldayır

* kişsi – gəlir, qazanc

** düsər – külüng

* qalaxlıx – təzək yığılan yer


* mahna – bəhanə

* bələd – qapı, darvaza

* giyav – kürəkən

* Ya Əli, ədrəxnə – Ya Əli, imdada yetiş.

* girrəyirdilər – dolandırırdılar

* eyzən – tamam, başdan-ayağa

* salğadı – göstərdi

* çilpəh – lələk

* qarouş – çalağan

** səki – sanki

* qaraöyünnü - qaragünnü


* qırxa bağladı – bəslədi, saxladı

* irtməyini – quyruğunu

* təhlə - təklə

* Duzax – tələ

** Müsdər – şikəst

* Qığmığın – nəslin

* Teylənmək – parça-parça olmaq

* sərnic – mis qab

* qondaran – ayaqqabı

* xol – kiçik budaq

* Bu nəğmə Cəbrayıl rayonu Dirili Qurbani məclisi nəzdində fəaliyyət göstərən “Tərəkəmə” folklor kollektivinin ifasından yazıya alınıb (kollek­tivin bədii rəhbəri Ağayev Sədaqət İsa oğlu). Qeydə alan: E.Abbasov

* sərinnən – başından

* Aşıx Valehin şeiri


Yüklə 2,66 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   230   231   232   233   234   235   236   237   238




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin