Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi ­­­­­­­­­­­­­­­folklor institutu­­­­­­­­­­­­­­­­­

§ 12.11. Bağda qızlarla xəbərləşmə: etnokosmik identifikasiya
Yoluna davam edən Kərəm bir bağa gəlir. Bağda hə­mi­şə­ki kimi içərisində Əsliyə oxşar qız olan dəstəyə rast gəlir: ye­nə də tanıma/identifikasiya məqsədli dialoq-xəbərləşmə olur: “Kə­rəm bu qızların içərisində Əsliyə bənzər bir qız gördü, dedi:

– Sofi, dayan bir qatar söz deyim, bu qız mənim xan Əs­li­­mə bənzəyir.

Kərəm ürəyi dəmirçi kürəsi kimi alışıb yana-yana bu qı­za dedi:
Gözəllər çıxıblar seyrə,

Birisi Əslimə bənzər.

Al geyibən sallanışı,

Yerişi Əslimə bənzər.

Kərəm belə deyəndə qız qulac saçlarını sinə saz eyləyib, görək Kərəmə bu sözünün müqabilində nə dedi:
Uzaq eldən gələn aşıq,

Sənin Əslin mən deyiləm.

Çoxun dərdə salan aşıq,

Sənin Əslin mən deyiləm”¹⁶².

Bu dialoq süjetüstü formasına görə aktiv (ikitərəfli) xə­bər­ləşmədir: Kərəm soruşur, qız cavab verir. Lakin süjet­al­tın­da mənzərə ayrı cürdür. Keşiş Kərəmi aldatmaq üçün qızı til­sim­­ləyərək Əsliyə oxşatmışdır. Əgər Kərəm bunu tapmasa, onun aşiq/qəhrəmanlıq missiyası burada başa çatacaqdır. O, et­nokosmik identifikasiya ritualı keçirir və qızın Əsli yox, Xa­nımnaz olduğunu aşkarlayır.

Qızın, yaxud qızların al (qırmızı) geymələri bağın bir mə­kan kimi keçid məkanı olduğunu göstərir. Qırmızı – ke­çi­di, aralıq məkanı bildirir. Buradan nəticə çıxarmaq olur ki, Xaosun içərisi qatbaqat quruluşa malikdir və qəhrəman bir qat­dan o birisinə qırmızı rəngli keçid/aralıq məkanlarından (me­­xanizmlərindən) adlayaraq keçir.