Kommersiya təşkilatının maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin təhlilinin növlərinin təsnifatı
Cədvəl 1.1
Təsnifat meyyarları
|
Təhlilin növləri
|
Obyekt
|
Struktur
Funksional
|
Həyata keçirilmə dövriliyi
|
Sistemli
Epizodik
|
Məqsəd
|
Daxili
Müqayisəli
|
Xarakter
|
Dinamik
Statistik
|
Miqyas
|
Kompleks (sistemli)
lokal (obyekt)
|
Məzmunu
|
Predmet
Əməliyat-prosedur
|
Nəticələrin qiymətləndirilməsi forması
|
Kəmiyyət
Keyfiyyət
|
Subyekt
|
Təssərüfat subyektinin təhlili (daxili təhlil)
Xarici strukturların təhlili (xarici təhlil)
|
Metod
|
Statistik
Amilli
Ekspert
| Alınmış nəticələrin ümümləşdirilməsi (sintezi), səbəb – nəticə münasibətləri və qarşılıqlı aslılığın yaradılması, əsas əlaqənin müəyyən edilməsi, strukturlaşmaya əsaslanma kommersiya təşkilatlarının maliyyə - təsərrüfat fəaliyyətinin təhlil və diaqnostikasının aparılmasında maliyyə - təsərrüfat fəaliyyətinin təhlili və diaqnostikası metodikasının bir neçə metodoloji yanaşmaları mövcuddur.
Təşkilatın maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin təhlili və diaqnostikasının əsas metodları
Cədvəl 1.2
Metodun adı
|
Metodun məzmunu
|
Formalaşmamış metodlar
|
Loqistik, subyektiv tədqiqat
|
- ekspert
|
Vəzəyətin yüksək ixtisaslı mütəxəsislər tərəfindən qiymətləndirməsi
|
- morfoloji
|
Alternativ qərarların qrup şəklində müxtəlif mümkün variantlar üzrə sistemləşdirilməsi, əvvəlcə məqbul sonra isə səmərəli variantların seçilməsi
|
- reytinq
|
Göstəricilər sırası üzrə ən yaxşı nəticələrin müəyyənləşdirilməsi və sıralanmasının sistemləştirilməsi
|
- faktiki
|
Mediada yazılan faktların, elmi işlərin və s., təhlili
|
- monitorinq
|
Dəyişikliklərin ətraflı, sistemli təhlili
|
- məntiqi modelləşdirmə
|
Analitik cədvəllərin, göstəricilər sisteminin, ssenarilərin quruluşu
|
- fundamental
|
Əsas istiqamətlərin dinamikasının öyrənilməsi və əsas istiqamətlərin müəyyənləşdirilməsi
|
- texniki
|
Istənilən və gözlənilən nəticələrin nəzərə alınması
|
Formalaşmış metodlar
|
Ciddi formalaşmış analitik asılılıqlar
|
- amilli
|
Ayrı ayrı amillərin təsir dərəcəsinin qiymətlən dirilməsi və təsnifatının müəyyənləşməsi
|
- konyunktur
|
Tələb və təklif baxımından cari vəziyyətin müəyyən edilməsi
|
- riyazi
|
Zəncirvari yerdəyişmə, riyazi fərq, nisbi rəqəmlər, differinsial, loqarifmik, inteqral təhlil, mürəkkəb və sadə faizlərın hesablanması
|
- statistik
|
Korrelyasiya, reqressiya, dispersionnıy, klaster, ekstropolyasiya, kovariasiya təhlili; əsas komponentlər metodu, orta və nisbi kəmiyyətlər, qruplaşdırma; qrafik və indeks metodu ilə dinamik sıraların işlənməsi
|
- əməliyyatların tədqiqatı və qərarların qəbul olunması üsulları
|
qraflar, oyun, kütləvi xidmət; resurs və məqsədlərin ardıcıl düzülüşü, bayesian təhlil, şəbəkə planlaşdırılması nəzəriyyələrindən istifadə
|
- ekonometrik
|
matrisa, harmonik, spektral təhlil, istehsal funksiyaları , sahələrarası balans
|
- iqtisadi – riyazi modelləşdirmə və optimal proqramlaşdırma
|
deskrptiv (şərhli), predikativ (qabağcadan qiymət vermə, proqnoz) və normativ modellər; sistemli təhlil, maşın simulyasyası; xətti, qeyri-xətti, dinamik, qabarıq proqramlaşdırma metodları
|
Təhlilin və diaqnostikanın umumi təşkilatı əsaslarını idarəetmə nəzərriyəsi və korporativ nəzarət təşkil edir. Hər təşkilatın istehsal, texniki, və kommersiya fəaliyyətinin təhlili və diaqnostikasına müvafiq şöbə cavabdehdir.
Təhlil və diaqnostikanın subyektlərinə aiddir:
-
Təşkilat və onun təsisçiləri;
-
Mülkiyyətçilər;
-
Dövlət idarəetmə orqanları;
-
Maliyyə - kredit təşkilatları;
-
Vergi orqanları;
-
Sığorta orqanları;
-
Ayrı – ayrı mütəxəssislər;
-
Ekspertlər;
-
Media;
-
Analitik-informasiya və reytinq aqentliyi.
Təhlil və diaqnostikanın obyektlərinə aiddir:
-
Kadr, texniki, istehsal və maliyyə potensialı;
-
Fəaliyyətin müxtəlif növləri;
-
Onların texniki, maliyyə, material vəziyyəti və təminatı.
Təşkilatın əsas fəaliyyət növünə aiddir:
-
Istehsal;
-
Kommersiya;
-
İnvestisiya;
-
Sosial;
-
Maliyyə;
-
İnnovasiya;
-
Ekoloji;
Təşkilatın maliyyə - təsərüfat fəaliyyətinin təhlili və diaqnostikasının obyektləri sahə və ərazi xüsusiyyətlərinə malikdir.
MÖVZU II. ƏSAS FONDLARDAN, MADDİ VƏ QEYRİ-MADDİ EHTİYATLARDAN İSTİFADƏNİN TƏHLİLİ VƏ DIAQNOSTIKASI
Kompleks məqsəd:
Dostları ilə paylaş: |
