Azərbaycan rеspublikasi təHSİl naziRLİYİ



Yüklə 0,79 Mb.
səhifə25/43
tarix09.05.2022
ölçüsü0,79 Mb.
#115668
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   43
AZ rbaycan rеspublikasi t HS l naziRL Y

Gülən gözlərə,

Gülməyən gözlərin

Qoy bəxti gülsün! [123, 77]

Səsim çatır, özüm sənə çatmıram [123, 81].

Səni gözləyəcəyəm



Gəlsən də, gəlməsən də [123, 210]

Ümidli, ümidsiz

Bir axşamım var [123, 228]

O əllər

qayğılı,

sakit, mükəddər

Verdiyin məhəbbət



Nifrət üçün də

Sağ ol, ay ana !

Bir damla

Olsam da


Ümman cahanda,

Analı uyudum,

Anasız qalxdım

Aparıb özüylə



qocalığını,

Gəncliyi qəlbimin özündə qalır [124, 211-224].
Gördüyümüz kimi, bu misallarda şair bədii kontrastın ya­­­radılmasına yalnız müxtəlif köklü antonimlər vasitəsilə de­yil, eyni zamanda qrammatik məzmunca əks semantikalı şə­kil­­çilərlə düzələn eyniköklü əks mənalı sözlərin iştirakı nə­ti­cə­­­­­­­­sində nail olmuşdur.

Bəzən şair təzad əsasında qurulmuş sabit söz birləşmə­lə­­rin­dən, idiomatik frazeoloji tərkiblərdən yerli-yerində, ge­niş şəkildə istifadə etməklə fikri daha da obrazlı şəkildə ifadə edir. Bunu aşağıdakı şeir parçasında da görmək olar:



Həqiqətlə yanaşı

səslənir ağ yalan da [123, 145]

Bura zülmət boğan, günəş doğandır [123, 152]

Ömrün ağ günündə, qara günündə,

O qara gözləri gözlərəm yenə [123, 212]

Şair ürəyinin ədalət sözü,

Caladı işığa qara gündüzü [123, 232]

Ömürdən gün gedər,

ömrə gün gələr,

Günlərin ağı var, qarası vardır [124, 16].

Məşhur olmaq təhlükədir,



Qara donda ağ ləkədir [124, 36].

O, susur göylərsə,



Gəlirdi dilə [124, 51]
Nümunələrdən bir daha məlum olur ki, bədii üslubda an­tonimlik münasi­bətləri təkcə nominativ-semantik mənada müx­­təlif köklü sözlər arasında deyil,eyni zamanda söz və fra­zeoloji birləşmələr arasında da olur ki, bu da onların təh­li­li zamanı aşkara çıxır.

Məlum olduğu kimi, atalar sözləri və zərb-məsəllərin ifa­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­dəli,emosional-ekspressiv olmasına səbəb onların çoxu­nun antonimlər əsasında yaranmasıdır. Şair poeziyada bu və ya di­­gər hadisəni, təsviri, qəhrəmanın keçirdiyi hissləri daha qa­ba­­­­­­rıq şəkildə vermək üçün dərin mənalı hikmətli xalq ifa­də­lə­rin­­dən istifadə edir. Çünki hər hansı bir hadisəni, əşyanı mü­qa­­­yisə edib fərqləndirmək üçün antonimlər əsasında yaranan ata­lar sözləri və zərb-məsəllərin rolu danılmazdır. Buna Nəbi Xəz­ri yaradıcılığındakı bədii parçalar nümunə ola bilər:


Bu bir həqiqətdi düşüb dillərə:

İgid bir yol ölər, qorxaq min kərə [123, 90].

Sevgi həm ölümdür, həm əbədiyyət! [123, 107].

Axı kiçik olmaq kiçiklik deyil,

Böyüklük deyildir böyük olmaq da



Təkəbbür zülmətdir, sadəlik çıraq

Əsilzadəlikdir əsil sadəlik [123, 184].

Əgər başqasına sən quyu qazsan

Özün düşəcəksən gec ya tez ora! [123, 217]

Dərdlərin əlindən o, dağa çıxdı,

Dedilər: bəxtəvər yaylağa çıxdı [124, 53].

Zadəganlar harınlaşır,



Toxun acdan xəbəri yox,

görmüsənmi [124, 62]


Əvvəldə qeyd etmişdik ki, sənətkar üslubi məqsədə mü­na­­sib olaraq mütləq antonimlərlə yanaşı,kontekstdaxili an­to­­­­nimlər, eyniköklü antonimlərdən istifadə edir ki, bu da ona müx­­­təlif üslubi məqsədlərə nail olmağa imkan verir.

Bədii dildə, əsasən də, poeziyada antonimlərin üslubi fun­­k­siyaları müxtəlif və rəngarəngdir:



1. Poetik dildə emosional-qiymətvericilik vasitəsi kimi isti­fa­də edilən antonimlər təzadlı hadisələr ifadə etməklə oxucuda mə­­nəvi və estetik fikir yaradır. Məsələn;
Bəzən yersiz düşdük haya, haraya,

Axı pis də gedir, yaxşı da qalmır.




Yüklə 0,79 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   43




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin