Baki – 2021 Elmi redaktor: adiU-nun “İqtisadiyyat və idarəetmə “ kafedrasının müdiri: I e. d.,professor Y. Kəlbiyev

Azərbaycanın resurslar balansı

	Milyon manat			Faiz
	2010	2017	2018	2010	2015	2018
Təklif , cəmi	66580	99777	109896	100	100	100
Məhsul və xidmətlərin ümumi buraxılışı	57798	70337	79797	87	81	78
Mal və xidmətlərin idxalı	8782	29439	30098	13	19	22
Tələb, cəmi	52071	99777	109896	100	100	100
Mal və xidmətlərin ixracı	23066	34147	43323	45	28	34
Faktiki son istehlak, cəmi	21336	48482	50553	42	51	49
Ev təsərrüfatlarının son istehlakı	16715	40210	42144	33	42	40
Dövlət idarəetmə orqanlarının xərcləri	4621	7977	8113	9	0,4	8
Ümumi yığım	7669	17148	16019	15	9	17
Statistik fərq	14509	24639	31045	28	34	31
Daxili tələb	53514	77366	96472	65	56	74

Mənbə: “Azərbaycan rəqəmlərdə”, Dövlətstatkom,-2019-səh.64 əsasında tərtib edilmişdir.

Prof.Tofiq Hüseynovun fikrincə, ölkənin resurslar balansını tərtib edərkən “ümumidaxili məhsul” göstəricisindən istifadə etmək düzgün yanaşma deyil. Dövlətstskomun məcmu təklifi və məcmu tələbi hesablayarkən yeni yaranan əlavə dəyəri əks etdirən “ümumidaxili məhsul”, “ümumi yığım”, “idxal” və “ixrac” göstəricilərinin ümumi həcmindən istifadə edilir. Beləliklə, hesablamanın bir komponentində (ÜDM) aralıq istehlak nəzərə alınmır, digərlərində isə (idxal, ixrac, yığım, istehlak) nəzərə alınır [52,s.80-81]. Bu deyilənləri məqbul hesab edərək, biz resurslar balansını tərtib olunmasında “məhsul və xidmətlərin ümumi buraxılışı” göstəricisindən istifadə etmişik (cədvəl 2.2.11).

2.3. Xarici ölkələrin milli şirkətlərinin Azərbaycanda biznes fəaliyyəti
Müstəqilliyin ilk illərində Azərbaycan dövləti tərəfindən beynəlxalq şirkətlərin ölkəyə cəlb edilməsi məqsədi ilə tədbirlər həyata keçirmişdir. Azərbaycanda xarici ölkələrin milli şirkətlərinin fəaliyyətinə 1994-cü ildə “Əsrin müqaviləsi” bağlandıqdan sonra start verildi. Uğurlu neft strategiyası həyata keçirilməyə başlandı. Dünyanın ən böyük şirkətləri Azərbaycan Respublikasına investisiya qoymağa başladılar. Xarici şirkətləriqtisadiyyatın bəzi sahələrinə, xüsusilə neft sektoruna investisiya yatırmağa başladılar. Azərbaycanda təkcə neft çıxarma sənayesinə 14 transmilli Şirkəti investisiya qoydu.
Respublikanın görkəmli alimləri səmərəli neft strategiyasının formalaş­ması üçün müvafiq ideyalar irəli sürməyə başladılar. Məsələn, A.X.Mirzəcanizadə respublikanın neft potensialın­dan, neft gəlirlərindən səmərəli istifadəsinin zəruriliyini qeyd etmişdir. [67, s.15]
Xarici şirkətlərin Azərbaycanda biznes fəaliyyəti üçün dövlət səviyyəsində ardıcıl işlər görülməyə başlanıldı. Bu tədbirlər indi də davam etdirilir. Çünki xarici bazarda biznes quran bir şirkət öz biznesi üçün ölkəsində olduğundan daha münbit bir şərait olan məkana daha çox üstünlük verir. Bu baxımdan Azərbaycan bazarının müxtəlif göstəricilər üzrə nə qədər cəlbedici bazar olduğu 3.3.1 saylı cədvəldə əks etdirilmişdir. 2018-ci il üzrə dünya bankının işgüzar mühit reytinqində Azərbaycan müəssisə yaratmağın rahatlığına görə 5-ci yerdə, tikinti aparılmasına icazənin alınmasına görə 127, vergi tutumuna görə 40-cı yerdə qərarlaşmışdır. Müqavilələrin bağlanmasına verilən imkanlara görə isə 44-cü yerdədir.
Cədvəl 2.3.2