Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BEYKOZ ÇAYIRI

Beykoz'da, Hünkâr İskelesi'nden Yalı-köy'e kadar uzanan geniş çayır. Hünkâr Çayırı olarak da bilinirdi.

Osmanlı başkentinin çayır ve mesire yerleri arasında, yakın zamanlara kadar eski güzellik ve karakterini saklayabilmiş olanlardan biri Beykoz Çayırı'dır. Çayır, Tokat ve Küçük adlı derelerin kaynaklarına yakın bir noktada başladıktan sonra, bu derelerin oluşturduğu vadi içinde, iki tarafı tepe yamaçları ile çevrilmiş olarak ve giderek genişleyerek Boğaz'a doğru uzanmaktadır. S. H. Eldem çayırın ortasında ve derenin etrafında büyücek ağaç gruplarının serbest olarak dağıldığını, bazen taş kaldırımlı yolların iki tarafına dizildiğini kaydetmiştir. Çayırın içinde tanımlı mekânlar yaratmak amacıyla ağaçlarla çevrili yollar kullanıldığı anlaşılmaktadır. Başka bir mesirede böyle ağaçlıklı yollara rastlanmaz. Çoğu ulu çınarlar olan bu ağaçların boylarından, bu yolların 1,5-2 yüzyıl önce kurulmuş oldukları saptanmaktadır. Yollardan biri birkaç kilometrelik mesafede olan Tokat Bahçesi'ne uzanmaktadır. Serbest ağaç gruplarının birinin altında kaldırımlı bir meydanın izleri görülmektedir. Bu meydanın ortasında 1163/1749-50 tarihli Gümrük Emini İshak Ağa Çeşmesi (Beykoz Çayırı Çeşmesi) vardır. Bugün yıkık olan taş köprünün üstünde, asırlık bir çınarın etrafında bir namazgâh-sofa, bunun bir köşesinde de yine Gümrük Emini İshak Ağa'nın yaptırdığı 1752/53 tarihli bir çeşme (Beykoz Yalıköy Çeşmesi) bulunmaktadır.

Sultanların Tokat Bahçesi'ne ve Bey-

koz Kasrı'na(->) yaptığı günübirlik gezir-lerin yanısıra, diğer mesire yerlerinde olduğu gibi İstanbul halkı ve bir lonca geleneği olarak ustalar, kalfalar ve çıraklar, kayıklar ve küçük yelkenlilerle buraya çadırlarla birkaç gece geçirmeye gelirler; saz, köçek, cambaz, ortaoyunu, Karagöz eğlenceleri düzenlerlerdi. Örneğin terlik-çi esnafının daima Beykoz'a gittiği söylenir. 19. yy'da da öğrenciler ve gençlerin günübirlik gezilerde, özellikle okul tatilinin yaklaştığı Hıdırellez'de Beykoz'u mekân seçtikleri bilinmektedir. Futbol Türkiye'ye girdiğinde, ilk futbol sahalarından biri 1910'larda Beykoz Çayırı'nday-dı. İmparatoriçe Eugenie'nin İstanbul'u ziyareti sırasında Beykoz Çayırı'na köşk biçiminde geçici bir yapı kurulmuştu. Bu pavyon Sarkış Balyan'ın, o dönemlerde açılmaya başlayan dünya sergilerinin dekor benzeri mimarisini Türk üslubuna ve zevkine uydurma denemesi olarak ilginçti.

Günümüzde Beykoz Çayırı genişliği ve ağaçlıklı yolları ile etkili olmayı sürdürüyorsa da, çeşitli ve dağınık resmi binalar, spor alanları, özellikle de Yalıköy yerleşmesine dayanan kesimindeki betonlaşmış pazar yeri, kışın çamurlu yolları, dağınık ve kargaşalı görünümüyle eski güzelliğinden ve havasından çok şey kaybetmiştir. Ağaçlıklı yolların iki yanındaki ulu ağaçlar geçmiş görkemin son tanıkları olarak durmaktadırlar.

Bibi. Eldem, Türk Bahçeleri; Eldem, Boğaziçi Anılan; "Beykoz Çayırı", İSTA; "Boğaziçi", IA; Kömürciyan, istanbul Tarihi.

TÜLAY ARTAN