Bodrumî Ömer Lütfi Efendi Camii
Yavuz Çelenk, 1994
m
si hususunda çevrede oturanların istekleri de devamlı geri çevrilmiştir. 19ö5'ten sonra C. L. Striker, caminin altındaki mahzeni temizlemiş, aynı yıllarda R. Nau-mann, caminin hemen yanında bir kazı yaparak, Romanos'un sarayının izlerini oltaya çıkarmaya gayret etmiştir. 1986'da bir dernek tarafından, Bodrum Camii'nin restorasyon ve ihyasına girişilmiş, belki yeteri kadar ilmi olmamakla beraber, en azından bu çok önemli tarihi eser utanç verici görünümünden kurtulmuştur.
Mirelaion Manastırı'ndan bugün hiçbir iz yoktur. Roma dönemine ait olduğu anlaşılan büyük bir yuvarlak yapı kalıntısının kenarında inşa edilen kilisenin altında, ana çizgileri ile üstteki yapıya u-yan ve ona temel olan bir kripta (mahzen) yapılmıştır. Bunun İmparator Ro-manos ve ailesinin mezarlarına mahsus olduğu düşülmüş ise de bazı lahit ve kemikler bulunmakla beraber, bir imparator ve imparotoriçeye layık lahitlere rastlanmamıştır. Bu mahzenin bir duvarında bir fresko resim meydana çıkarılmıştır.
Bu altyapının üstünde yükselen esas kilise ise tuğladan yapılmıştır. Plan bakımından, Bizans mimarisinde bilhassa 9. yy'dan itibaren çok yaygın olarak uygulanan dört destekli, kapalı haç biçiminde yapılmıştır. Üç bölümlü bir giriş nartek-sinden (hol) sonra gelen ana mekânda ortada yüksek ve pencereli kasnaklı bir kubbe bulunur. Kubbeye geçişi sağlayan pandantiflerin oturduğu dört paye taştan yapılmış kaba desteklerdir. Bunların yerlerinde evvelce mermer sütunların bulunduğu ve bir yangında (belki 1784) bu sütunların herhalde kavrulması üzerine bu payelerin yapıldıklarına ihtimal verilir. Haçın kollarının üstleri değişik biçimde tonozlarla örtülmüştür. Yapının doğu tarafında içten yanm yuvarlak, dıştan üç cepheli bir apsis ile iki yanında yonca biçiminde planlı pastoforion hücreleri vardır.
Dış mimari bakımından, hareketli bir estetiğe sahip olan cephelerde yarım yuvarlak payandalarla duvarlar desteklenmiştir. Orijinal biçimini koruyabilmiş o-lan kubbenin, kademeli kemerler içinde
10. yy'da Mirelaion Manastm'mn kilisesi olarak yapılan
Bodrum Camii. Erkin Emiroğlu, 1989
açılan pencereleri dalgalı bir üst silme ile belirtilmiştir. Payandaların hâkim kıldığı vertikal hatlar hâkimiyeti mermer bir silme ve testere dişi tuğla bir saçak ile dengelenmiştir. Rus sanat tarihçisi N. Brunov tarafından ileri sürülen, bütün bu tip Bizans kiliselerinin yanlarında birer nef daha olduğu yolundaki hipotez, bunu destekleyecek bir bilgiye kavuşmamıştır.
Eski fotoğraflarında, caminin içinde ilgi çekici kalem işi nakışlar vardı. 1930' da duvarlarda mozaik veya fresko bulmak için bütün sıvalar kazındığından, bu nakışlar yok olduğu gibi hiçbir Bizans duvar resmi de bulunmamıştır. Sağdaki minare tamamen taştan yapılmış olup, şerefe çıkmasının sade oluşu, bunun en azından üst kısmının 16. yy başına ait olmadığını gösterir. Yine eski fotoğraflarında caminin etrafında evvelce bir avlu duvarının dolaştığı görülür. Bugün bu duvardan hiçbir iz olmadığı gibi, etrafındaki plansız ve eski esere saygısız yapılaşma, caminin hemen yakınma kadar apartmanların inşasını mümkün kılmıştır. Üstteki cami ihya edildikten sonra, altta bulunan mahzen kısmı da namaz mekânı haline getirilmiş bulunmaktadır. Eski fotoğrafta izleri görülen ahşap çatılı son cemaat yeri de son tamirde ihya edilmemiştir.
1992'de çarşıya
dönüştürmek
amacıyla
temizlenmiş ve
onarım görmüş
olan Bodrum
Camii Sarnıcı.
Yavuz Çelenk, 1993
Bibi. A. G. Paspatis, Byzantinai Meletai, İst., 1877, s. 334-336; D. Pulgher, Leş anciennes eglises byzantines de Constantinople, Viyana 1877, s. 27, levha XII; Gurlitt, Konstantino-pels, I, 36; Janin, Eglises et monasteres, 351-353; Millingen, Byzantine Churches, 196-200; Ebersolt-Thiers, Eglises, 139-146; D. Tal-bot Rice, "Excavations at Bodrum Camii", Byzantion, VII (1933) s. 151-174; Schneider, Byzanz, 64-65; C. L. Striker, "Bodrum Camiinde Yeni Bir Araştırma ve Myrelaion Problemi" ARY, XIII-XIV (1966), s. 71-75; R. Na-umann, "Der Antike Rudbau beim Myrelaion und der Palast Roınanos I. Lekapenos", ist. Mitt, XVI (1966), s. 199-216; C. L. Striker, The Myrelaion (Bodrum Camii), Princeton, 1981; T. F. Mathews, The Byzantine Churches of İstanbul, Pennsylvania, 1976, s. 209-219; Müller-Wiener, Bildlexikon, 104-107; Ayvan-sarayî, Hadîka, I, 55; Ayvansarayî, Vefeyât-ı Selâtin, 9; İhsan Erzi, Camilerimiz Ansiklopedisi, I, ist., 1987, s. 88-90; Barkan-Ayverdi, Tahrir Defteri, 42, no. 799; İSTA, V, 2840-2841; S. Eyice, "Bodrum Camii" DİA, VI, 250; Eminönü Camileri, 41-43.
SEMAVi EYlCE
Dostları ilə paylaş: |