Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi
Yüklə 7,73 Mb.
|
| BOZCALI, SABİHA
318 319 BOZDOĞAN KEMERİ zamandan beri bilinip kullanıldığını tespit etmek güç olmakla birlikte İstanbul' daki eski bozahanelerle ilgili olarak 16. yy'dan kalma kayıtlara rastlanılmaktadır. Bu dönemde iki türlü boza vardı. İlki i-çeni sarhoş edecek ölçüde alkollü olan ekşi bozaydı. Bunun içilmesi, fetva ile yasaklandığı gibi, satıldığı bozahaneye gitmek de meyhaneye gitmekle bir tutulurdu. Tatlı boza ise haram değildi, bunların satıldığı yerlere gitmekle kahveye gitmek arasında bir fark yoktu. İstanbul'daki bozahanelerden ve buralarda satılan boza çeşitlerinden Batılı gezginler de eserlerinde söz etmişler, hattâ bazıları boza kalitesi ya da alkol derecesi hakkında bilgi de vermişlerdir. Evliya Çelebi de Seyahatname'de bozacı esnafına, bozahanelere ve boza çeşitlerine geniş yer ayırmıştır. Burada "Esnâf-ı Bo-zacıyan" başlığı altında verilen bilgiye göre 17. yy'da İstanbul'da 300 dükkânda, 1.005 bozacı çalışmaktadır. Bu kaynakta yer alan bilgiye göre bozacılar o dönemin ordusunda çok önem verilen bir sınıftı. Sarhoşluk verecek ölçüde içmek haram olmakla birlikte, ölçülü içildiği takdirde askere güç, beden sıcaklığı ve tokluk verdiğine inanılırdı. Ordu bozacıları Tatar Çingeneleri arasından çıkar, esnafın ordu alaylarındaki geçişlerinde izleyicilere boza dağıtırlardı. Evliya Çelebi ayrıca, "Esnâf-ı Darı Bo-zacıyan" başlığı altında bir başka boza çeşidinden ve bu işle uğraşan bozacı esnafından söz eder. Bunlar 40 dükkânda 105 kişi olarak çalışırlar; Tekirdağ darısından süt gibi beyaz ve çok koyu bir boza yaparlardı. Bu bozanın alkollü olmadığı, "ulema" ve "meşayih" tarafından içilmesinden ve besleyici olduğu için hamile kadınlara faydalı olduğuna inanılışmdan anlaşılıyor. Bir anonim resimde bozacı tipi, yaklaşık 19. yy.
Boza ile vazgeçilmez çerezi leblebi. Nazım Timuroğlu, 1993 Evliya Çelebi'nin verdiği bilgiye göre İstanbul'un meşhur bozacıları Ayasofya Çarşısı'nda, Atmeydanı başında, Kadırga Limanı, Okçularbaşı ve Aksaray'da bulunuyordu. Ayrıca Süleymaniye'nin yasemin bozası, Ayasofya'nın taşaklı bozası, Un-kapanı'nın Sinan ve Miho bozaları, Tophane Çarşısı'mn leventler için darı bozası ünlüydü. Bu dönemde boza, içine Kuşadası pekmezi konularak ve üzerine tarçın, karanfil, zencefil, çok ince rendelenmiş hindistancevizi serpilerek içilirdi. Günümüzde bozanın üzerine yalnız tarçın serpilmektedir. Boza içilirken leblebi yenilmesi ise sonraları yaygınlık kazanmıştır. Rifat Osman'ın bir yazısından edinilen bilgiye göre bozahaneler, gayrimüslimler tarafından işletilirdi, iki kısımdan ibaret olan bu dükkânların ön taraflarında ise şarap ve alkollü olduğu bilinen Arnavut bozası satılırdı. Osmanlı tarihi boyunca sık sık görülen içki, kahve, tütün, afyon yasakları a-rasmda bozanın da yer aldığı görülmüş, ayrım yapılması güç olduğu için, alkollü olup olmadığına bakılmaksızın boza yasaklanmış, bozahaneler de kapatılmış ya da yıktırılmıştır. Bu yasakların en şiddetlileri IV. Murad (1623-1640), IV. Meh-med (1648-1687) ve III. Selim (1789-1807) dönemlerinde görülmüştür. 1340-1341/1924-1925 Türk Ticaret Salnamesi bu yıllarda İstanbul'da sözü edilmeye değer üç büyük bozacı olduğunu kaydetmekte, Cağaloğlu Yokuşu'nda "Bayram Usta"; Vefa Koğacılar Caddesi'nde "Hacı İbrahim ve Sâdık Biraderler" (Vefa Bozacısı) ve Nuruosmaniye Caddesi'nde "Ali Sinan"ın adlarını vermektedir. İstanbul'un çeşitli semtlerinde bozacılar ve bozahane ile ilgili birkaç sokak adı vardır. Bunlar istanbul Şehri Rebberi'nde (1934) Bozacı Sokağı ve Bozacı Çıkmazı (Kuzguncuk), Bozacı Odaları Sokağı (Cerrahpaşa), Bozacı Zeynel Sokağı (Yeni- mahalle-Sarıyer), Bozahane Sokağı (Bü-yükdere) biçiminde sıralanmıştır.
(°Cak 1970)' İSTANBUL Yüklə 7,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|